مالیات بر ارث و نحوه محاسبه آن

مالیات بر ارث چیست؟

یکی از مسايل حقوقی كه همه آحاد جامعه با آن برخورد می‌كنند، قانون مالیات‌های مستقیم بر ارث است. این قانون، سهم قانونی ورثه را پس از مرگ فردی كه از خود ارثی بر جای گذاشته را مشخص می‌كند. مالیات بر ارث، مالیاتی است که از وراث متوفی نسبت به سهم‌الارث آنها و با توجه به نرخی که برای هر طبقه از وراث معین شده است، وصول می‌شود. به عبارت دیگر مالیاتی است که به ماترک متوفی تعلق گرفته و وراث می‌توانند برای پرداخت مالیات و انجام امور مالیاتی خود به طور جداگانه و مجزا اقدام کنند. در ادامه با کارمنتو همراه باشید تا در مورد مالیات مستقیم بر ارث بیشتر صحبت کنیم.

تقسیم بندی وراث از نظر قانون‌های مالیاتی مستقیم

طبق ماده 18 قانون مالیات‌های مستقیم، وراث به سه طبقه تقسیم می‌شوند:

1. وراث طبقه اول که عبارتنداز: پدر، مادر، زن، شوهر، اولاد و اولاد اولاد.

2. وراث طبقه دوم که عبارتنداز: اجداد، برادر، خواهر و اولاد آنها.

3. وراث طبقه سوم که عبارتنداز: عمو، عمه، دایی، خاله و اولاد آنها.

اموال مشمول مالیات بر ارث

طبق ماده 19 قانون مالیات‌های مستقیم، اموال مشمول مالیات بر ارث عبارتنداز:

 کلیه ماترک متوفی واقع در ایران یا خارج از ایران اعم از منقول و غیرمنقول و مطالبات قابل وصول و حقوق مالی پس از کسر هزینه کفن و دفن در حدود عرف و عادت و واجبات مالی و عبادی در حدود قواعد شرعی و دیون محقق متوفی.

چنانچه وراث طبقه اول متوفی جهت انجام هزینه های ضروری از قبیل کفن و دفن و مراسم ترحیم نیاز به برداشت وجه نقد از حساب بانکی متوفی داشته باشند، بانک‌ها می‌توانند پس از احراز هویت کامل وراث حداکثر تا مبلغ 10.000.000ریال بطور علی‌الحساب بدون ارائه گواهی واریز مالیات پرداخت نمایند.

اموال زیر از مشمول مالیات بر ارث خارج است:

• وجوه بازنشستگی و وظیفه و پس‌انداز خدمت و مزایای پایان خدمت، مطالبات مربوط به خسارت اخراج، بازخرید خدمت و مرخصی استحقاقی استفاده نشده، بیمه عمر، خسارت فوت، دیه.

• هشتاد درصد اوراق مشارکت و سپرده‌های متوفی نزد بانک‌های ایرانی و شعب آن‌ها در خارج از کشور و موسسه‌های اعتباری مجاز.

•  پنجاه درصد ارزش سهام متوفی در شرکت‌هایی که سهام آنها طبق قانون مربوط در بورس پذیرفته شده باشد.

•  چهل درصد ارزش سهام یا سهم الشرکه متوفی در سایر شرکت‌ها.

•  چهل درصد ارزش خالص دارایی متوفی در واحدهای تولیدی، صنعتی، معدنی و کشاورزی.

نرخ مالیات بر ارث نسبت به سهم الارث

طبق ماده 20 قانون مالیاتهای مستقیم، نرخ این مالیات نسبت به سهم الارث وراث به شرح زیر است:

از سهم  الارث هریک از وراث طبقه اول مبلغ سی میلیون(30.000.000 )ریال به عنوان معافیت کسر و مازاد به نرخ‌های طبقه اول که کمتر از بیست سال سن داشته یا محجور یا معلول از کارافتاده باشد، مبلغ پنجاه میلیون(50.000.000)ریال خواهد بود.

بر اساس ماده 17 قانون مالیاتی، اموال و دارایی‌هایی که در نتیجه فوت شخص، اعم از فوت واقعی یا فرضی انتقال پیدا می‌کند، به شرح زیر مشمول مالیات می‌شوند:

1. نسبت به سپرده‌های بانکی، اوراق مشارکت و سایر اوراق بهادار به استثنا موارد مندرج دربند(2) این ماده و سودهای متعلق به آن‌ها و همچنین سود سهام و سهم الشرکه تا تاریخ ثبت انتقال به نام وراث یا پرداخت و تحویل به آن‌ها به نرخ سه درصد.

2. نسبت به سهام و سهم الشرکه و حق تقدم آنها یک و نیم برابر نرخ‌های مذکور در تبصره(1) ماده(163) و ماده(163 مکرر) قانون مذکور طبق مقررات مزبور در تاریخ ثبت انتقال به نام وراث.

3. نسبت به حق‌الامتیاز و سایر اموال و حقوق مالی که در بندهای مذکور به آنها تصریح نشده است، به نرخ 10 درصد ارزش روز در تاریخ تحویل یا ثبت انتقال به نام وراث.

4. نسبت به انواع وسایل نقلیه موتوری، زمینی، دریایی و هوایی به نرخ دو درصد بهای اعلامی توسط سازمان امور مالیاتی کشور در تاریخ ثبت انتقال به نام وراث.

5. نسبت به املاک و حق واگذاری محل (5/1) برابر نرخ‌های مذکور در ماده(59)قانون مالیات‌ها به مأخذ ارزش معاملاتی املاک و یا به مأخذ ارزش روز حق واگذاری حسب مورد، در تاریخ ثبت انتقال به نام وراث.

6. نسبت به اموال و دارایی‌های متعلق به متوفای ایرانی که در خارج از کشور واقع شده است، پس از کسر مالیات بر ارثی که از آن بابت به دولت محل وقوع اموال و دارایی‌ها پرداخت شده است به نرخ 10 درصد ارزش ماترک که مأخذ محاسبه مالیات در کشور محل وقوع مال قرار گرفته است.

بیشتر بخوانید: آشنایی با مالیات بر درآمد پزشکان

جدول مالیات بر ارث:

همچنین، لازم به توضیح است که نرخ ها برای ایرانیان مقیم خارج مشابه است. فقط در حالتی که اموال در خارج از ایران واقع باشد پس از کسر مالیات‌های کشور مبدا، مالیات در داخل با نرخ 25 درصد محاسبه می شود.

وظیفه وراث
طبق ماده 26 قانون مالیات‌های مستقیم، وراث (منفرداً یا مجتمعاً) یا ولی یا امین یا قیم یا نماینده قانونی آن‌ها مکلفند ظرف شش ماه از تاریخ فوقت متوفی اظهارنامه‌ای روی نمونه مخصوصی که از طرف سازمان امور مالیاتی کشور تهیه می شود حاوی کلیه اقلام ماترک با تعیین بهای زمان فوت و تصریح مطالبات و بدهی هایی که طبق مقررات این فصل قابل احتساب هستند به ضمیمه مدارک زیر به اداره کل امور مالیاتی صلاحیت دار تسلیم و رسید دریافت دارند.

مدارک موردنیاز

• رونوشت یا تصویر گواهی شده کلیه اوراقی که مثبت حق مالکیت متوفی نسبت به اموال و حقوق مالی بشود.

1. ملک: سند مالکیت، گواهی پایان کار ساختمان یا قبض پرداخت عوارض نوسازی.

2. اتومبیل: سند مالکیت.

3. محل کسب: سند مالکیت یا سند اجاره و پروانه کسب.

4. سهام شرکت: برگه سهام و مدارک متعلق به شرکت.

5. اسناد مربوط به وجوه نقد نزد بانکها و موسسات اعتباری و سپرده گذاریها.

• رونوشت یا تصویر گوای شده اسناد مربوط به بدهی و مطالبات متوفی.

• درصورتی که اظهارنامه از طرف وکیل یا قیم یا ولی داده شود رونوشت یا تصور گواهی شده وکالت نامه یا قیم نامه.

• رونوشت یا تصویر گواهی شده آخرین وصیت نامه متوفی اگر وصیت نامه موجود باشد.

• گواهی فوت.

• تصویر شناسنامه کلیه وراث و متوفی.

قوانین تسلیم اظهارنامه مالیات بر ارث

• طبق ماده 28 قانون مالیات‌های مستقیم، مشمولین این نوع مالیات مکلف‌اند مالیات متعلق را براساس اظهارنامه تا سه ماه پس از انقضای مهلت تسلیم اظهارنامه به رسم علی‌الحساب پرداخت و رسید دریافت دارند. همچنین عدم تسلیم اظهارنامه در موعد مقرر (حداکثر 6 ماه پس از تاریخ فوت متوفی) موجب تعلق جریمه‌ای معادل ده درصد مالیات متعلق خواهد بود. همچنین پرداخت مالیات پس از آن موعد موجب تعلق جریمه ای معادل 2.5% مالیات به ازاء هر ماه خواهد بود.

• طبق ماده 31 قانون مالیات‌های مستقیم، اداره امور مالیاتی مکلف است پس از تسلیم اظهارنامه از طرف وراث یا نماینده قانونی آن‌ها در صورت درخواست کتبی ظرف یک هفته گواهی نامه متضمن رونوشت مصدق ریز ماترک را که در اظهارنامه نوشته شده صادر و به مودی تسلیم نماید. این گواهی نامه فقط از نظر صدور برگ حصر وراثت معتبر است. رسیدگی به تقاضای حصر وراثت در دادگاهها موکول به ارائه گواهی نامه مذکور در این ماده خواهد بود.

نحوه محاسبه مالیات بر ارث

• مأخذ ارزیابی املاک اعم از عرصه یا اعیان، ارزش معاملاتی ملک و چنانچه برای مورد معامله ارزش معاملاتی تعیین نشده باشد ارزش معاملاتی نزدیک ترین محل مشابه در زمان فوت بوده مأخذ ارزیابی سایر اموال مالی متوفی ارزش روز آن‌ها در تاریخ فوت خواهد بود.

•  اثاث البیت محل سکونت از نظر مالی جزء ماترک متوفی محسوب نخواهد شد.

گواهینامه واریز مالیات بر ارث

طبق ماده 35 قانون مالیات‌های مستقیم، ادارات ثبت اسناد و املاک موقعی که مال غیرمنقول را به اسم وراث یا موصی‌له ثبت می نمایند، همچنین کلیه دفاتر اسناد رسمی در موقعی که می خواهند تقسیم نامه یا هر نوع معامله وراث راجع به ماترک را ثبت کنند، باید گواهی نامه اداره امور مالیاتی صلاحیت دار را مبنی بر عدم شمول مالیات یا این که مالیات متعلق کلا پرداخت یا ترتیب یا تضمین لازم برای پرداخت آن داده شده است مطالبه نمایند و قبل از ارائه این گواهی نامه مجاز به ثبت نیستند.

مراجع حل اختلاف

• اولین مرجع برای رفع اختلاف بین وراث و مأمور تشخیص مالیاتی پس از صدور برگ تشخیص مالیات و ابلاغ آن، رئیس اداره امور مالیاتی ذی‌ربط است. وراث ظرف 30 روز از تاریخ ابلاغ برگ تشخیص مالیات می‌توانند به وی مراجعه و با ارائه دلایل و اسناد و مدارک لازم کتباً تقاضای رسیدگی کنند، رئیس اداره امور مالیاتی ظرف مدت 30 روز موضوع را رسیدگی و در صورت موثر بودن مدارک، درآمد مشمول مالیاتی مورد مطالبه از سهم الارث را تعدیل خواهد نمود. در غیر این صورت پرونده به هیأت حل اختلاف مالیاتی ارجاع داده خواهد شد و رأی هیأت با اکثریت آرا قطعی و لازم الاجرا است.

• طبق ماده 37 قانون مالیات‌های مستقیم، در صورتی که پس از قطعیت مالیات اسناد و مدارک تازه ای مربوط به بدهی متوفی یا عدم تعلق دارایی به وی ارائه گردد و در محاسبه مالیاتی موثر باشد پرونده امر جهت صدور رأی مقتضی به هیأت حل اختلاف مالیاتی ارسال و طبق رأی هیأت اقدام خواهد شد.

در صورتی که در ارتباط با مواردی که در بالا به آن اشاره شد نیازمند مشاوره هستید، به صورت رایگان در تالار گفتمان کارمنتو سوالات خود را مطرح کنید تا متخصصان و مشاوران برتر پاسخ گوی شما باشند و یا از طریق مشاوره مالیاتی تلفنی بدون پرداخت هزینه تلفن و اینترنت از طریق تماس امن پاسخ سوالات خود را دریافت نمایید.

بیشتر بخوانید: همه چیز در مورد مالیات بر ارزش افزوده