طبق قانون کار کارفرما باید برای کار موقت یا دائم با کارگر قرارداد بسته و او را طبق ضوابط موجود در آن قانون بیمه کند. اما امروزه متأسفانه به دلیل نرخ بالای بیکاری و شرایط بد اقتصادی کارگران نسبت به کارفرمایان در موقعیت ضعیف‌تری قرار گرفته‌اند و بسیاری از آن‌ها از سر ناچاری به کار بدون قرارداد و بیمه و با دستمزد پایین‌تر از حداقل دستمزد یا عرف بازار تن می‌دهند که در برخی موارد همان دستمزد‌های ناقص را هم دریافت نمی‌کنند. در چنین شرایطی این سؤال پیش می‌آید که آیا بدون داشتن قرارداد مکتوب امکان شکایت علیه کارفرما وجود دارد یا خیر؟
جهت کسب اطلاعات در خصوص مشاغل سخت، با نصب اپلیکیشن کارمنتو و مراجعه به بخش خدمات مشاوره قانون کار، از کارشناسان این حوزه مشاوره دریافت کنید.
پاسخ این است که بله این امکان وجود دارد ولی این شکایت به مدارک خاصی نیاز داشته و مراحل و شرایطی دارد. در این مقاله به شکایت کارگر از کارفرمای بدون قرارداد، تعاریف کارگر و کارفرما از منظر قانون کار و نحوه اثبات رابطه کاری خواهیم پرداخت. در ادامه مقاله با کارمنتو همراه باشید.
کارگر و کارفرما کیست؟
پیش از پرداختن به موضوع شکایت کارگر از کارفرما اجازه دهید ببینیم کارگر، کارفرما و محل کار (کارگاه) از منظر قانون کار چیست؟
طبق قانون کار مصوب ۱۳۶۹ کارگر و کارفرما به صورت زیر تعریف می‌شوند:
کارگر: مطابق با ماده ۲ قانون کار، کارگر کسی است که به هر عنوان در مقابل دریافت حق‌السعی اعم از مزد، حقوق، سهم سود و سایر مزایا به درخواست کارفرما کار می‌کند.
کارفرما: مطابق با ماده ۳ قانون کار، کارفرما شخصی است حقیقی یا حقوقی که کارگر به درخواست و به حساب او در مقابل دریافت حق‌السعی کار می‌کند. مدیران و مسئولان و به طور عموم کلیه کسانی که عهده‌دار اداره کارگاه هستند نماینده کارفرما محسوب می‌شوند و کارفرما مسئول کلیه تعهداتی است که نمایندگان مذکور در قبال کارگر به عهده می‌گیرند. در صورتی که نماینده کارفرما خارج از اختیارات خود تعهدی بنماید و کارفرما آن را نپذیرد در مقابل کارفرما ضامن است.
کارگاه: مطابق با ماده ۴ قانون کار ایران، کارگاه محلی است که کارگر به درخواست کارفرما یا نماینده او در آنجا کار می‌کند، از قبیل مؤسسات صنعتی، کشاورزی، معدنی،ساختمانی، ترابری مسافربری، خدماتی، تجاری، تولیدی، امکان عمومی و امثال آن‌ها. کلیه تأسیساتی که به اقتضای کار متعلق به کارگاه‌اند، از قبیل نمازخانه، ناهارخوری، تعاونی‌ها، شیرخوارگاه، مهدکودک، درمانگاه، حمام، آموزشگاه حرفه‌ای، قرائت‌خانه، کلاس‌های سوادآموزی و سایر مراکز آموزشی و اماکن مربوط به شورا و انجمن اسلامی و بسیج کارگران، ورزشگاه و وسایل ایاب‌وذهاب و نظایر آن‌ها جزء کارگاه هستند.
بیشتر بخوانیم: ساعات کار و اضافه کاری در قانون کار
رابطه بین کارگر و کارفرما
رابطه بین کارگر و کارفرما طبق قانون مشخص است. این دو شخصیت حقیقی یا حقوقی نسبت به هم وظایفی دارند. وظیفه کارگر اطلاعت از دستورات کارفرما و تابعیت مزدی او در چارچوب قانون است و وظیفه کارفرما دادن حق السعی به کارگر مطابق با قانون کار است. طبق ماده 24 قانون کار کلیه دریافت‌های قانونی را که کارگر به اعتبار قرارداد کار اعم از مزد یا حقوق کمک عائله‌مندی، هزینه مسکن، خواربار، ایاب و ذهاب، مزایای غیر نقدی، پاداش افزایش تولید، سود سالانه و نظایر آن‌ها دریافت می‌کند، حق‌السعی می‌نامند.
قرارداد کار و شکایت از کارفرما بدون قرارداد چگونه است؟
طبق ماده 7 قانون کار، قرارداد کار عبارت است از قرارداد کتبی یا شفاهی که به موجب آن کارگر در قبال دریافت حق‌السعی کاری را برای مدت موقت یا مدت غیر‌موقت برای کارفرما انجام می‌دهد. شروط لازم برای صحت قرارداد کار عبارت‌اند از:
- مشروعیت مورد قرارداد
- معین بودن موضوع قرارداد
- عدم ممنوعیت قانونی و شرعی طرفین در تصرف اموال یا انجام کار مورد نظر
در صورتی که قرارداد کتبی بین کارگر و کارفرما وجود نداشته باشد یا قرارداد بین آن‌ها به صورت شفاهی باشد، به دلیل موقعیت ضعیف‌تر نیروی کار به خاطر نرخ‌های بیکاری بالا، کارفرما می‌تواند بدون حق بیمه و به هر شکل ممکن کارگری استخدام کند و او نیز به دلیل نیاز به کار چیزی نگوید. اما در حالت بدون قرارداد هم هیچ چیزی مانع از شکایت نیروی کار علیه کارفرما نخواهد بود.
کارگر بدون وجود هیچ قرارداد کتبی می‌تواند از کارفرما شکایت کند. زیرا طبق تعریف فوق قرارداد کاری می‌تواند به صورت شفاهی نیز باشد. در این حالت تنها اثبات رابطه کاری به مدرک نیاز دارد. اما باید توجه داشت که در این موارد عمدتاً قانون طرف کارگر بوده و اثبات رابطه کاری بدون سند کتبی هم ممکن است.
همچنین بدانیم: بیمه بیکاری شامل چه کسانی می شود؟ + (مراحل ثبت و مدارک)
قرارداد کار شامل چه مواردی است و شکایت از کارفرما بدون قرارداد چیست؟
طبق ماده 10 قانون کار قرارداد کار علاوه بر مشخصات دقیق طرفین، باید حاوی موارد ذیل باشد:
الف – نوع کار یا حرفه یا وظیفه‌ای که کارگر باید به آن اشتغال یابد
ب – حقوق یا مزد مبنا
ج – ساعات کار، تعطیلات و مرخصی‌ها
د – محل انجام کار
ه – تاریخ انعقاد قرارداد
و – مدت قرارداد، چنانچه کار برای مدت معین باشد
ز – موارد دیگری که عرف و عادت شغل یا محل، ایجاب می‌کند
در صورتی که کارفرما به هر کدام از تعهدات خود طبق قرارداد شفاهی یا قانون کار عمل نکند، کارگر از او شکایت می‌کند. این شکایت ممکن است به دلیل عدم واریز حق بیمه، عدم پرداخت حقوق، عدم رعایت سقف ساعات کاری و غیره باشد. نکته مهم این است که از منظر قانونی قرارداد کتبی تنها نوع قرارداد کاری نیست و این حق برای کارگران بدون قرارداد کتبی نیز محفوظ است.
بیشتر بدانیم: مراحل و مراجع رسیدگی به اختلافات بین کارگر و کارفرما
نحوه شکایت از کارفرما بدون مدرک
برای شکایت از کارفرمای بدون قرارداد باید ثابت کنید که بین شما و کارفرما رابطه‌ی کاری برقرار بوده است. برای این منظور می‌توانید از شهادت سایر نیروی کار شرکت یا کارگاه، اقرار خود کارفرما، فیش حقوقی یا هر رسیدی که دال بر دریافت حقوق از او باشد، آزمایش‌ها پزشکی و غیره که به درخواست کارگاه یا شرکت انجام داده‌اید، و هر سند دیگری که نشان دهنده ارتباط کاری شما باشد استفاده کنید. بعد از آن‌که مدرکی تهیه کردید که نشان دهنده رابطه کاری بین شما بود، باید به مراجع ذی‌صلاح جهت شکایت مراجعه کنید. این مرجع اداره کار ناحیه مربوطه است.
مطابق با ماده 28 قانون کار، هیئت تشخیص و هیئت حل اختلاف پس از دریافت شکایت در مورد اختلاف بین کارگر یا نمایندگان قانونی کارگران و کارفرما، به موضوع رسیدگی و نظر نهایی خود را اعلام خواهند کرد. در هر صورت هیئت حل اختلاف موظف است حداکثر ظرف مدت یک ماه از تاریخ دریافت شکایت به موضوع رسیدگی کند.
مدارک لازم برای شکایت از کارفرما بدون قرارداد
پیش از این بیان کردیم که اثبات رابطه بین کارگر و کارفرما برای شکایت لازم است. در ادامه مدارکی که می‌تواند این رابطه کاری را اثبات کند به طور مختصر شرح می‌دهیم:
- هر سندی که نشان دهد کارگر در دوره مورد ادعای خود در کارگاه یا شرکت سمتی داشته یا حکمی دریافت کرده است؛
- لیست حقوق کارگران در صورت‌های مالی حسابرسی‌شده که توسط اداره مالیات تأیید شده‌اند؛
- کارت تردد موقت یا دائمی صادرشده برای کارگر؛
- دفاتر مربوط به هزینه‌های نیروی کار کارگاه؛
- فیش و رسید حقوق؛
- کارت بهداشتی صادرشده از طرف سازمان‌های بهداشتی برای فرد به منظور کار در کارگاه موردنظر؛
- مدارک مربوط به آزمایش‌های پزشکی قبل از شروع کار مانند تست خون یا اعتیاد که مشخص به درخواست کارگاه مربوط صورت گرفته باشد؛
- رأی صادرشده توسط هیئت تشخیص و اختلاف؛
- هر مدرکی که نشان دهد کارگر به عنوان نماینده شرکت در موضوع خاصی انتخاب شده است؛
- برگه مرخصی یا مأموریت صادر شده برای کارگر از طرف کارگاه؛
- شهادت سایر نیروی کار به کار شما در آن محیط؛
- دیگر مدارک ممکن که نشان‌دهنده رابطه کاری است.
شکایت کارفرما از کارگر
از آنجایی که ارتباط کاری، رابطه‌ای دو طرفه است، طبق ماده 27 قانون کار هرگاه کارگر در انجام وظایف محوله قصور ورزد و یا آیین‌نامه‌های انضباطی کارگاه را پس از تذکرات کتبی نقض کند کارفرما حق دارد از او شکایت کند؛ اما در این مورد نداشتن قرارداد به ضرر کارفرما خواهد بود. زیرا در چنین حالتی احتمال شکست او در دعوای حقوقی بیشتر خواهد شد. در این مورد کارگر می‌تواند در مورد حقوق، مدت‌زمان کار، بیمه و غیره ادعاهای خلاف واقع مطرح کند. توصیه می‌شود کارفرمایان حتماً با قرارداد به استخدام کارگران اقدام کنند. زیرا اثبات رابطه کاری در صورت نداشتن قرارداد هم ممکن است. وجود قرارداد راه را برای شکایت کارفرما از کارگر باز خواهد گذاشت.
مشاوره رایگان شکایت از کارفرما بدون قرارداد
قانون کار جهت تنظیم رابطه کارگر و کارفرما نوشته شده است اما حمایت از کارگران در برابر کارفرمایان که در موضع ضعف قرار دارند پررنگ‌تر است. با این حال عموم افراد جامعه از این قانون اطلاعی ندارند و نمی‌توانند از مزایای ناشی از آن استفاده کنند. این در حالی است که طبق این قانون حتی اگر قرارداد نداشته باشید هم می‌توانید از کارفرما شکایت کنید. برای دریافت مشاوره رایگان در مورد جزئیات قانون کار و همینطور «امکان شکایت از کارفرما با توجه به شرایط خاص خود» می‌توانید با کارشناسان حقوقی کارمنتو تماس بگیرید.
جمع‌بندی
در این مقاله به شکایت کارگر از کارفرما پرداخته شد. برای این منظور ابتدا کارگر، کارفرما و قرارداد کاری را با توجه به قانون کار تعریف کردیم و سپس به نحوه و چرایی شکایت کارگر از کارفرما پرداختیم. همچنین بیان کردیم که شکایت از کارفرما بدون قرارداد نیز ممکن است و برای این منظور کافی است اثبات کنید رابطه کاری بین کارگر و کارفرما برقرار بوده است. در ادامه مدارک لازم برای اثبات رابطه کاری را بیان کردیم. در پایان اشاره کردیم که به دلیل پیچیدگی‌های قانون کار برای افراد عادی مراجعه به متخصصین حقوقی در این مورد بسیار کمک‌کننده خواهد بود.
موسسه کارمنتو با دارا بودن بیش از 300 مشاور باتجربه و متخصص در حوزه‌های مختلف، آماده ارائه مشاوره مالی و حقوقی به کارگران بدون قرارداد و کارفرمایان در سراسر کشور است. برای دریافت مشاوره رایگان همین حالا با ما تماس بگیرید.
