بیماری، مشکلات خانوادگی، انجام امور اداری شخصی و حتی استراحت جسمی و روحی، جزو اتفاقات روزمره برای همه افراد محسوب می‌شود. فرقی ندارد که شما کارگر ساختمان باشید یا حتی در مقام بالای دولتی فعالیت کنید. به هر حال شما هم در برخی از روزها به دلیل مشکلات شخصی، نیاز به ترک محل کار و انجام کارهای خود پیدا می‌کنید. بنابراین وزارت کار برای تمامی کارمندان و کارگران، به غیر از روزهای تعطیل، مرخصی استحقاقی تعریف کرده است.
بسیاری از کارمندان و کارگران به خصوص در واحدهای خصوصی، از قانون مرخصی استحقاقی آگاهی کامل ندارند؛ از همین رو برخی از کارفرمایان سودجو، از آن ها سوء استفاده می‌کنند و به کارمندان خود مرخصی نمی‌دهند. همچنین حتی برخی از آنها، مرخصی استحقاقی را به عنوان مرخصی عادی حساب می‌کنند و از حقوق کارگران خود کم می‌کنند. اما باید بدانید که قانون مرخصی استحقاقی وزارت کار، به صورت دیگری است. اگر می‌خواهید با تمامی شرایط دریافت مرخصی استحقاقی متناسب با قانون سال جدید آشنا شوید، در ادامه این مطلب از کارمنتو، همراه ما باشید.
مرخصی استحقاقی طبق قانون کار چیست؟ و چه انواعی دارد؟
قبل از هر چیزی، بهتر است که با تعریف مرخصی آشنا شوید. به طور کلی مرخصی، شامل تعداد روزهایی است که کارمند به طور دلخواه آن را انتخاب می‌کند. با هدف این که در طی مرخصی استحقاقی روزانه، به انجام کارهای غیر کاری رسیدگی کند. مرخصی‌ها طبق قانون کار، انواع مختلفی دارند که یکی از مهمترین آنها، مرخصی استحقاقی است.
به طور طبیعی، کارمندان واحدهای خصوصی و دولتی در روزهای کاری، چند ساعت را حتما باید در محیط کار خود بمانند؛ اما بنابر اصل 43 قانون اساسی، شرایط محیط کاری باید به گونه‌ای باشد که هر فرد جدای از فعالیت‌های کاری، زمان برای انجام کارهای فردی، اجتماعی و سیاسی هم داشته باشد.
از طرفی با وجود این که ممکن است مدیران شرکت‌ها به طور عادی این شرایط را برای کارمندان خود به وجود نیاورند، قانون حق مرخصی استحقاقی تصویب شده است. طبق این قانون، برای هر فرد شاغل، چند روز به عنوان مرخصی استحقاقی در نظر گرفته شده است. در طی این مدت، نیروی کار اجازه رسیدگی به مشکلات شخصی و خانوداگی خود دارد. اما شاید برای شما این سوال پیش بیاید که حقوق کارگران در طول محاسبه مرخصی استحقاقی چگونه تعیین می‌شود؟ باید بگوییم که مزیت این مدل مرخصی، در دریافت حقوق کارمندان است؛ چرا که در واقع کارمندان، در طول مرخصی هم حقوق دریافت می‌کنند. در مورد نحوه محاسبه حقوق ایام مرخصی در این مقاله می‌توانید اطلاعات جامع‌تری به دست آورید.
از طرفی مرخصی استحقاقی قانون کار، شامل انواع مختلفی است که در ادامه به معرفی آنها می‌پردازیم:
1. مرخصی روزانه
برخی از مواقع، کارمند بیش از 6 ساعت در روز را قادر انجام فعالیت نیست؛ از همین رو می‌تواند از مرخصی روزانه خود استفاده کند. البته توجه داشته باشید که برای دریافت مرخصی روزانه، باید حتما رضایت کارفرما وجود داشته باشد؛ چرا که در صورت عدم موافقت با مرخصی استحقاقی، اجازه استفاده از مرخصی در آن روز به کارمند داده نمی‌شود.
2. مرخصی ساعتی
ممکن است که افراد برای انجام کارهای اداری یا حتی امور خانوادگی مانند مراجعه به پزشک، به چند ساعت مرخصی در زمان کاری خود نیاز داشته باشند. برای همین مرخصی ساعتی در قانون کار تعیین شده است. بر این اساس، اگر کارگر نیاز به کمتر از 6 ساعت مرخصی در روز داشته باشد، می‌تواند از محیط کار خود خارج شود و پس از اتمام مرخصی ساعتی، دوباره به کار خود ادامه دهد.
3. مرخصی پاس شیر
این مدل مرخصی استحقاقی تامین اجتماعی، مربوط به مادران شیرده می‌شود. مادران شاغلی که نوزاد زیر 2 سال داشته باشند، می‌توانند بعد از هماهنگی با کارفرما، هر 3 ساعت یکبار، به مدت نیم ساعت محیط کار را ترک کنند. همچنین بر اساس قانون مرخصی استحقاقی، مادران با این شرایط، می‌توانند یک ساعت زودتر از دیگر کارمندان محیط شرکت را ترک کنند.
قانون مرخصی استحقاقی وزارت کار
به طور کلی نام دیگر مرخصی استحقاقی در قانون کار، مرخصی سالیانه یا اجباری است. بنابراین طبق ماده 64 قانون کار، تمامی کارمندان و کارکنانی که یا استفاده از قرارداد کار استخدام می‌شوند و زیر پوشش وزارت کار قرار می‌گیرند، حق استفاده از این مدل مرخصی را دارند.
اما توجه داشته باشید که این قانون برای شرایط مختلف، به یک صورت اجرا نمی‌شود. مثلا برخی از کارمندان، نیاز به استفاده یکجا از مرخصی خود را دارند و برخی دیگر، آن را به طور پراکنده استفاده می‌کنند. بنابراین ما در ادامه، قانون مرخصی استحقاقی را در موارد مختلف بررسی می‌کنیم:
1.استفاده یکجا از مرخصی استحقاقی
بر طبق قانون کار، اگر کارمند نیاز به استفاده یکجا از تمام مرخصی استحقاقی خود را داشته باشد، می‌تواند با درخواست به کارفرما، حق خود را دریافت کند. بر این اساس، هر فرد می‌تواند با توجه به 4 جمعه موجود در ماه، به مدت 30 پشت سر هم روز از مرخصی استحقاقی قانون کار استفاده کند. البته در این مورد، رضایت کارفرما شرط اصلی است؛ چرا که مدت زمان مرخصی استحقاقی یک ماهه، زمان زیادی است.
2. مرخصی استحقاقی بین تعطیلات
بر طبق ماده 64 قانون کار، روزهای جمعه و روزهای تعطیل رسمی، جزو روزهای تعطیل محسوب می‌شوند؛ از همین رو به طور عادی، باید حقوق به کارمندان تعلق بگیرد. همچنین علاوه بر روزهای تعطیل رسمی، روز 11 اردیبهشت هم که به عنوان روز کارگر نام‌گذاری شده است، جزو روزهای تعطیل با حقوق محسوب می‌شود.
اما سوال این جا است که قانون تعطیلات رسمی بین مرخصی استحقاقی چیست؟ باید بگوییم که سایر روزهای تعطیل بین مرخصی استحقاقی، جزو روزهای مرخصی محسوب نمی‌شوند. بنابراین اگر بین مرخصی شما، 2 روز تعطیل رسمی و جمعه بین مرخصی استحقاقی وجود دارد، به هیچ عنوان در حکم شما قید نمی‌شود.
از طرفی ممکن است که کارگر روز چهارشنبه را مرخصی بگیرد. سپس با توجه به این که روز جمعه هم تعطیل است، می‌تواند از مرخصی بین تعطیلی هم استفاده کند. البته مرخصی استحقاقی بین تعطیلات، از روزهای مقرر شده برای کارگر کسر می‌شود. همچنین اگر کارگری قصد دریافت مرخصی ساعتی در روز پنجشنبه را داشته باشد، این میزان نهایتا حدود 4 ساعت خواهد بود.
3. مرخصی استحقاقی بدون حقوق
بر طبق قانون، برای هر کارمند تعداد روزهای خاصی جهت دریافت مرخصی استحقاقی در نظر گرفته شده است؛ اما اگر نیروی کار به مرخصی بیشتری نیاز داشتند، باید برای دریافت مرخصی استحقاقی بدون حقوق اقدام کنند. ماده 16 قانون کار، به طور مفصل درباره مرخصی بدون حقوق، موارد مختلف را ذکر می‌کند. اما به طور کلی، حداکثر مرخصی استحقاقی در سال بدون حقوق و مزایا، 2 سال است.
کارمند برای استفاده از این مدل مرخصی، باید درخواست خود را به کارفرما تحویل دهد و در صورت موافقت مافوق، محل کار خود را ترک کند. همچنین باید بدانید که در طول مرخصی بدون حقوق، قرارداد کار بین کارمند و کارفرما به حالت تعلیق در می‌آید؛ اما پس از اتمام زمان مرخصی، کارگر می‌تواند فعالیت خود را ادامه دهد.
این مدل مرخصی بیشتر برای امور خاصی مانند ادامه تحصیل، سفرهای طولانی مدت، مشکلات خانوادگی، کارهای شخصی، تغییر کار و گذراندن دوره های آموزشی کاربرد دارد. البته تنها در صورتی مرخصی برای تحصیل باشد، با موافقت کارفرما این مدت حدود دو سال دیگر قابل تمدید است.
مدت زمان مرخصی استحقاقی قانون کار چقدر است؟
قطعا سوال تمامی کارمندان و کارگران این است که مرخصی استحقاقی چند روز است؟ در پاسخ باید بگوییم که در بسیاری از شرکت‌های خصوصی، این زمان با توافق دو طرف تعیین می‌شود؛ اما با توجه به قانون کار، هر ماه 2.5 روز برای مرخصی استحقاقی کارمندان وجود دارد.
همچنین حداکثر مرخصی استحقاقی در سال، حدود 192 ساعت است. البته معادل میزان مرخصی استحقاقی در ماه، حدود 26 روز است. توجه کنید که این میزان، مربوط به تمامی ماه‌های سال می‌شود. لازم به ذکر است که چهار جمعه موجود در هر ماه هم جزو مرخصی استحقاقی در قانون کار است. بنابر ماده 70 قانون کار، مرخصی های کمتر از یک رو هم جزو مرخصی ساعتی در قانون کار شناخته می‌شود و زمان آن، متغیر است. از طرفی اگر شما جزو افرادی با مشاغل سخت باشید، حتما باید بدانید که مرخصی استحقاقی قانون کار چند روز است. همچنین شاید برایتان جالب باشد که درمورد شرایط اضافه کاری در قانون کار نیز بدانید که پیشنهاد می‌شود مقاله کارمنتو در این زمینه را نیز مطالعه کنید.
بنابراین با توجه به متفاوت بودن حقوق کارگران فصلی و مشاغل سخت، در ادامه مدت زمان مرخصی استحقاقی را برای این دو گروه بررسی می‌کنیم:
1.مدت زمان مرخصی استحقاقی در مشاغل سخت و طاقت فرسا
برخی از مشاغل در قانون کار، با عنوان مشاغل سخت و طاقت فرسا شناخته می‌شوند؛ از همین رو طبیعتا قانون مرخصی استحقاقی وزارت کار برای آنها متفاوت است. بر این اساس، کارمندانی با مشاغل سخت، 3 روز در ماه حق دریافت مرخصی استحقاقی و مرخصی ساعتی قانون کار را دارند. همچنین این میزان معادل 5 هفته در سال است که حتما باید در شش ماه اول و شش ماه دوم سال از آن استفاده کنند. البته توجه داشته باشید که تشخیص سخت و طاقت فرسا بودن مشاغل، بر عهده کمتیه مخصوص به آن است. بنابراین حتما برای آگاهی از شرایط شغل خود، به آیین نامه مربوطه مراجعه کنید.
2. مرخصی استحقاقی کارگران فصلی
حتما برای شما هم این سوال پیش می آید که قانون برای کارگران فصلی در خصوص مرخصی اسحقاقی چیست؟
در مشاغل فصلی، افراد به طور مداوم در سال مشغول به فعالیت نیستند؛ از همین رو مرخصی استحقاقی قانون کار برای این افراد، متفاوت از کارگران عادی است. با توجه به ماده 68 قانون کار، مرخصی استحقاقی فصلی کارمندان با یک سال کار، متناسب با ماه های کارکرد آنها مشخص می‌شود. همچنین مرخصی برای کارگرانی که کمتر از یک سال و به صورت نیمه وقت کار می‌کنند، متناسب با میزان کار انجام شده آنها است.
درمورد مرخصی استحقاقی سوالات بیشتری دارید؟ دریافت مشاوره بیمه و قانون کار آنلاین و تلفنی کارمنتو که در لحظه انجام می‌شود، می‌تواند بسیار کمک کننده باشد.
فرمول محاسبه مرخصی استحقاقی استفاده نشده کارمندها و کارگرها
اصولا فرمول محاسبه مرخصی استحقاقی، بر مبنای 2.5 روز در ماه برای کارگران عادی و 3 روز برای کارگران با مشاغل سخت است؛ اما سوال این جا است که تکلیف مرخصی استحقاقی استفاده نشده کارگران چیست؟
در پاسخ باید بگوییم که سازمان‌ها و شرکت‌های خصوصی، محاسبه سنوات، عیدی و مانده مرخصی را در پایان سال انجام می‌دند. بر طبق این موضوع، اگر کارمندی از میزان حقوق استحقاقی و مرخصی ساعتی طبق قانون کار استفاده نکند، در پایان سال مبلغ آن به حساب فرد واریز می‌شود.
فرمول محاسبه مانده مرخصی، به عوامل مختلفی از جمله حقوق پایه و حق مسکن بستگی دارد. در بیشتر سازمان‌ها برای محاسبه نرخ مانده مرخصی، از فرمول زیر استفاده می‌کنند:
مجموع حقوق پایه یک روز، بن کارگری، حق مسکن، هزینه غذا و متفرقات، تقسیم بر تعداد روزهای ماه و ضرب آن در تعداد روزهای مانده مرخصی می‌شود.
ذخیره مرخصی استحقاقی به چه صورت است؟
برخی از کارمندان به علت‌های مختلفی از جمله فرصت نکردن یا به قصد جمع آوری روزهای مرخصی، از حق مرخصی روزانه خود استفاده نمی‌کنند. اما سوال این جا است که میزان ذخیره مرخصی استحقاقی قانون کار چگونه است؟
باید بگوییم که اگر کارگری به هر دلیل از مرخصیهای خود استفاده نکند، می‌تواند هزینه آن را دریافت کند. البته اگر فکر می‌کنید که همه مرخصیهای استفاده نشده محاسبه می‌شوند، بهتر است خود را به زحمت نیندازید و به فکر استراحت بیشتر باشید.
چرا که مطابق ماده 66 قانون کار شما به عنوان کارگر، تنها 9 روز از مرخصی های سالیانه خود را می‌توانید ذخیره‌سازی کنید. همچنین این میزان برای کارکنان دولتی، تا سقف 15 روز است.
آیا تمدید مرخصی استحقاقی امکان پذیر است؟
برخی از مواقع، کارمندان زمان بیشتری را برای انجام کارهای شخصی یا مشکلات خود نیاز دارند؛ از همین رو می‌توانند برای تمدید مرخصی استحقاقی اقدام کنند. برای این کار باید درخواست خود را به صورت کتبی به کارفرما ارائه دهند. سپس در صورت جلب رضایت کارفرما، تمدید مرخصی ساعتی یا روزانه انجام می‌شود.
توجه داشته باشید که اگر کارگر در زمان مرخصی استحقاقی دچار بیماری شد، می‌تواند به جای تمدید مرخصی استحقاقی، از مرخصی استعلاجی استفاده کند؛ در نتیجه روزهای مرخصی استحقاقی را برای خود ذخیره می‌کند. همچنین لازم به ذکر است که زمان شروع تمدید مرخصی، دقیقا از اتمام مرخصی قبلی شروع می‌شود.
عدم موافقت با مرخصی استحقاقی در چه صورت امکان پذیر است؟
بر اساس قانون مرخصی ساعتی قانون کار و مرخصی روزانه، جزو حقوق استحقاقی هر کارمند محسوب می‌شود؛ اما در برخی از مواقع، کارفرما اجازه عدم موافقت با مرخصی را هم دارد. قطعا همه کارکنان باید بدانند که مرخصی استحقاقی چند روز است و مطابق با قوانین عمل کنند. اما با توجه به این که مرخصی استحقاقی با حقوق برای کارمندان در نظر گرفته شده است، باید رضایت کارفرما هم در نظر گرفته شود.
موارد مختلفی از جمله شرایط اداری سازمان، در موافقت یا عدم موافقت با مرخصی استحقاقی تاثیر می‌گذارد. مثلا اگر کارمندی قصد استفاده یکجا از مرخصی استحقاقی خود را داشته باشد و همزمان شرکت نیاز شدید به مهارت آن کارمند پیدا کند، امکان عدم موافقت با مرخصی کمتر می‌شود. البته این نکته را باید بدانید که زمان مرخصی استحقاقی، با موافقت هر دو طرف باید تعیین شود.
طبق ماده 7 قانون کار، اگر کارفرما با توجه به مشغله‌های اداری، با مرخصی ساعتی در قانون کار یا مرخصیهای روزانه کارگر موافقت نکند، باید زمان دیگری را حتما مشخص کند. این زمان باید کمتر از شش ماه آینده تعیین شود. از طرفی اگر کارگر نتواند در این مدت از مرخصی خود استفاده کند، جزو مرخصیهای ذخیره شده آن محسوب می‌شود.
چگونه حق مرخصی استحقاقی خود را از کارفرما دریافت کنیم؟
تعهدات کارفرما و کارگر در قانون کار مشخص شده است. قطعا همه کارفرمایان باید بدانند که مرخصی استحقاقی چند ساعت در ماه است و چه حقی را باید برای کارگران خود قائل شوند. اما برخی از افراد سودجو و فرصت طلب، به صورت عمدی در قرارداد کار، نکته‌ای درباره پرداخت مرخصیهای ذخیره‌شده ذکر نمی‌کنند. بنابراین تعدادی از کارگران تازه کار که با قانون آشنایی ندارند، در جریان حق خود قرار نمی‌گیرند.
از طرفی بعضی از این کارفرماها، از پرداخت هزینه 9 روز حقوق ذخیره شده در پایان سال شانه خالی می‌کنند و منکر این قضیه می‌شوند. در این زمان است که باید از طریق مشاوران حقوقی، برای دریافت حق مرخصی خود اقدام کنید.
کارمنتو یکی از سایت‌های آنلاین در زمینه مشاوره حقوقی است که به شما در دریافت حقوق خود کمک می‌کند. همچنین شما می‌توانید به دو صورت آنلاین و تلفنی، با مشاوران این وبسایت ارتباط برقرار کنید و با آنها مشورت کنید.
سخن پایانی
طبق قانون کار، همه کارمندان قطعا نیاز به مرخصی پیدا می‌کنند مثلا در صورت فوت اقوام درجه یک؛ از همین رو دانستن نکات مهم درباره مدت زمان مرخصی استحقاقی و مرخصی فوت اقوام درجه یک جزو مهمترین موارد برای کارمندان است. اهمیت زیاد دریافت مرخصی ساعت سبب شده است که ما در این مقاله، تمامی شرایط مربوط به این موضوع را ارائه کنیم. البته شما می‌توانید برای دریافت اطلاعات بیشتر، به وبسایت کارمنتو مراجعه کنید.
از طریق مشاوره کسب و کار تلفنی آنلاین در حوزه مد نظر خود بدون پرداخت هزینه تلفن و اینترنت و از طریق تماس امن، پاسخ سوالات خود را دریافت نمایید.
با کلیک روی لینک زیر و از طریق (منو خدمات مشاوره) حوزه مد نظر خود را انتخاب نمایید.
سوالات متداول درمورد مرخصی استحقاقی
1. مرخصی استحقاقی با حقوق است؟
طبق ماده 62 قانون کار، مرخصی استحقاقی به تمامی افراد در بخش دولتی و خصوصی مشغول به کار تعلق می‌گیرد. همچنین بر اساس این قانون، کارفرما موظف است که تمام حقوق و مزایای کارگر در زمان حقوق استحقاقی را پرداخت کند.
2. مرخصی استحقاقی چند روز در سال است؟
مطابق ماده 64 قانون کار، کارمندان اجازه دریافت 2.5 روز مرخصی در هر ماه و 192 ساعت در سال را دارند. البته معادل این میزان در هر سال، 26 روز است. لازم به ذکر است که مرخصی استحقاقی مشاغل سخت، 5 هفته در سال است.
3. آیا امکان دریافت مبلغ مرخصی استحقاقی در صورت عدم استفاده از آن وجود دارد؟
توجه کنید که کارفرما موظف است در پایان سال، تمامی حقوق و مزایای 9 روز مانده از مرخصی استحقاقی برای کارگران بخش خصوصی و 15 روز مانده از کارمندان بخش دولتی را پرداخت کند.
4. آیا امکان ذخیره مرخصی استحقاقی قانون کار وجود دارد؟
بله. روزهای ذخیره شده برای مرخصی ساعتی طبق قانون کار یا روزانه کارمندان دولتی، 15 روز در سال است. همچنین هر کارگر شرکت خصوصی می‌تواند از تمامی روزهای مقرر شده برای مرخصی استحقاقی در سال، تنها 9 روز از آن را ذخیره‌سازی کند.
