وصول چک برگشتی چه مراحل و قوانینی دارد؟

مسأله متداولی که درباره چک‌ها وجود دارد، مربوط به بلامحل بودن آن‌هاست. وقتی وجه یا اعتبار چک که باید توسط بانک پرداخت شود، وجود نداشته‌باشد؛ آن چک به عنوان چک بلامحل شناخته می‌شود.

یکی از پرونده‌های رایج در دادگاه‌های حقوقی و دادسراها، دعاوی مرتبط با چک برگشتی هستند. به دلیل شرایط اقتصادی و عدم گردش مالی مناسب، حجم چک‌های برگشتی در بازار به شدت افزایش یافته است. با اجرای سامانه صیاد و اصلاحات در قانون جدید وصول چک برگشتی، این آمار نگران‌کننده به طور قابل توجهی کاهش یافته است.

وصول چک برگشتی جدید (صیادی) یا قدیم، وصول چک برگشتی از طریق دادگاه یا دادسرا و دیگر نکات متعدد، نیازمند مراجعه به یک مرکز تخصصی در زمینه امور حقوقی است.  کارمنتو امکان دریافت مشاوره را همراه با در دسترس بودن خدمات و پشتیبانی به صورت 7 روز هفته و 24 ساعت، همچنین امکان چت آنلاین با پشتیبان و تنوع حوزه‌ها (11 حوزه و 31 زیرحوزه)، تنوع خدمات (مشاوره و پروژه) و همکاری با بیش از 350 مشاور برتر کشور بوجود آورده است. شما می‌توانید با استفاده از امکانات بی‌نظیر کارمنتو مشکلات خود در زمینه مراحل قانونی وصول چک برگشتی و بهترین راه وصول چک برگشتی و موارد مرتبط با این زمینه را مطرح کرده و با اطمینان از حفظ محرمیت اطلاعات خود بهترین راهنمایی را از مشاوران کارمنتو بگیرید. در ادامه با کارمنتو همراه باشید تا به سوال چک وصول شده یعنی چی پاسخ دهیم و اطلاعاتی درباره اینکه چک برگشتی را چگونه وصول کنیم به دست آورید.

نحوه وصول چک برگشتی

از جمله نگرانی‌های دارندگان چک‌های برگشتی صیادی و قدیمی این است که برای وصول چک برگشتی چه باید کرد. برای رفع این نگرانی قانون چک الزام کرده است که، صادرکننده در زمان صدور چک، مبلغ مورد نیاز در حساب خود داشته باشد. افراد نیز اصولا تعهدات خود را به‌صورت اختیاری و بدون نیاز به مراجعه به دستگاه‌های قضایی یا غیرقضایی انجام می‌دهند اما طبق قوانین چک برگشتی، اگر صادرکننده وجه چک را پرداخت نکند، دارنده چک باید به مراجع مختصر و قانونی مراجعه کند تا الزامات مالی خود را از صادرکننده درخواست کند.

• وصول چک برگشتی از طریق کیفری

اقامه دعوای کیفری علیه شخص صادرکننده‌ی چک، یکی از روش‌های مهم در پیگیری وصول چک برگشتی است که به جزای نقدی یا کیفر زندانی برای صادرکننده چک برگشتی یا بلامحل منتهی می‌شود. مهلت وصول چک برگشتی به شیوه کیفری، به مدت ۶ ماه از تاریخ صدور چک است. یعنی دارنده چک باید در طول مدت ۶ ماه از تاریخ صدور چک، آن را برگشت زده و گواهی عدم پرداخت از بانک دریافت کند. در صورتی که دارنده چک در این مدت گواهی عدم پرداخت را دریافت نکند، امکان وصول چک از طریق راه کیفری برای وی از بین می‌رود. با این حال، باید توجه داشت که این روش صرفاً منجر به مجازات فرد صادرکننده چک برگشتی می‌شود و به وصول مبلغ چک ارتباطی ندارد. بهترین راه برای وصول چک برگشتی از طریق کیفری است زیرا در این روش صادرکننده چک معمولاً برای جلوگیری از مجازات کیفری مبلغ را پرداخت می‌کند.

مراحل وصول چک برگشتی به روش کیفری

مطابق قوانین، صدور چکی که در حساب آن موجودی ندارد (چک بلامحل) به عنوان یک جرم محسوب می‌شود. مهم‌ترین نکته در زمینه مراحل وصول چک برگشتی به روش کیفری این است که شکایت کیفری از چک برگشتی باید در دادسرای مرتبط با بانک صادرکننده گواهی عدم پرداخت ثبت گردد. هنگامی که در دادسراها از صادرکننده چک برگشتی شکایت می‌شود، دادسرا فقط به جرم صدور چک بلامحل رسیدگی می‌کند و برای رسیدگی به مبلغ پرداخت نشده نیاز به ارائه دادخواست جداگانه دارد.

به منظور اینکه بتوان علاوه بر مجازات صادر کننده چک بلامحل ، مبلغ و وجه چک را هم دریافت کرد، ارسال یک فرم دادخواست مطالبه طلب به دادگاه ضروری است. این فرم باید پر شده و به دفتر دادگاه حقوقی تحویل داده شود. سپس دادگاه در مهلت معین به بررسی ادعاها پرداخته و در صورت تایید، حکمی برای پرداخت مبلغ چک صادر خواهد کرد. این روند برای دارنده چک امکان فراهم کردن مبلغ مستحق را ممکن می‌کند و همچنین از تبعات قانونی صادرکننده چک اجتناب نمی‌شود؛ به همین جهت روش وصول چک برگشتی از طریق شکایت کیفری، سریع ترین راه وصول چک برگشتی است.

• وصول چک برگشتی از طریق اداره ثبت

بنا به ماده 2 قانون صدور چک، شرط اساسی و اولیه در نحوه وصول چک برگشتی از طریق اجرای ثبت، وجود آن است که چک باید توسط یکی از بانک‌های مجاز کشور صادر شده باشد. به عبارت دیگر، تنها چک‌هایی که وجه آنها توسط بانک پرداخت شده باشد، می‌توانند از طریق شیوه ثبتی استرداد شوند؛ به عبارت دیگر، مؤسسات مالی اعتباری و صندوق‌های قرض‌الحسنه مجاز به ارائه و صدور چک برای این روش وصول نمی‌باشند. در صورت برقراری این شرط، افراد می‌توانند به ادارات ثبتی مراجعه کرده و درخواست صدور اجرائیه برای وصول چک را ارائه دهند. این روش وصول مانند شکایت کیفری محدودیت‌هایی دارد، به‌طوری که پیگیری وصول چک برگشتی در اداره ثبت تنها نسبت به صادرکننده چک ممکن است، نه نسبت به ضامن یا ظهرنویس. لازم به ذکر است که مدت زمان وصول چک برگشتی از این طریق نیز محدودیت دارد. برای اینکه بدانیم از این روش چک برگشتی را چگونه وصول کنیم، ابتدا لازم است تشریفات خاص نحوه وصول چک برگشتی از طریق اجرای ثبت را فرا بگیریم که در ادامه به آن پرداخته شده است.

مراحل وصول چک برگشتی از طریق اجرای ثبت

مدارک لازم صدور اجراییه برای وصول چک به شیوه ثبتی ، عباتند از :

• اصل و فتوکپی برابر با اصل چک برگشتی و گواهی عدم پرداخت آن .
• کارت ملی دارنده چک .
• قید مطابقت امضای صادرکننده با نمونه آن ، توسط بانک در گواهی عدم پرداخت .
• دریافت و تکمیل فرم تقاضای صدور اجراییه چک از اداره ثبت .

سپس جهت ارائه اسناد مورد نیاز، بایستی به اداره ثبت اسناد محلی که گواهی عدم پرداخت بانک صادرکننده در آن ثبت شده است، مراجعه کنید. هنگامی که اجراییه برای چک صادر می‌شود، بلافاصله بعد از آن اجراییه به بدهکار اطلاع داده می‌شود و تا 10 روز به او فرصت می‌دهد تا مبلغ چک را پرداخت یا ترتیبات لازم برای پرداخت را فراهم نماید. در صورت عدم اقدام از سوی صادرکننده چک در این مهلت، دارنده چک می‌تواند درخواست توقیف اموال صادرکننده چک را به اداره ثبت اسناد ارائه دهد.

• وصول چک برگشتی از طریق حقوقی

چک حقوقی نوعی چک است که قابلیت تعقیب کیفری را ندارد و این ویژگی، نتیجه‌ای مستقیم از ضوابط قانونی است که قانون گذار در نظر گرفته است. وصول چک برگشتی حقوقی، یک روش است که دارنده چک می‌تواند در هر شرایطی به آن اعتماد کند. برای این منظور، دارنده باید به دادگاه حقوقی صالح مراجعه کرده و با ارائه دادخواست، تقاضای رسیدگی به موضوع را ارائه دهد. البته در ادامه بطور کامل نحوه وصول چک برگشتی حقوقی آورده شده است.

مراحل وصول حقوقی چک برگشتی

فرآیند قانونی وصول چک برگشتی حقوقی، همانند دیگر دعاوی حقوقی است. برای شروع این روند، ابتدا باید برگه دادخواست را پر کرده و در آن اطلاعات مربوط به خواهان و خوانده، موضوع دعوی و دلایل آن را ثبت کنید و به دفتر دادگاه تحویل دهید. سپس دفتر دادگاه برای شما و خوانده نوبتی تعیین می‌کند. پس از بررسی دادگاه، اگر رای به نفع شما صادر شود، احتمالاً خوانده دعوی درخواست تجدیدنظر خواهی می‌کند. اگر دلایل کافی برای تجدیدنظر وجود نداشته باشد، رای اولیه دادگاه تایید می‌شود. تمام این مراحل از طریق ابلاغیه به طرفین اختلاف اطلاع داده می‌شود.

پس از صدور حکم، باید آن را به دفتر اجرائیه دادگاه ارسال کرد تا اجرائیه صادر گردد. محکوم 10 روز از تاریخ صدور اجرائیه فرصت دارد تا حکم را اجرا کند و بدهی خود را تسویه کند. در صورت عدم پرداخت بدهی در این بازه زمانی، طلبکار می‌تواند دادخواست توقیف اموال را ارائه کرده و در صورتی که محکوم دارایی‌های قابل توقیف نداشته باشد، می‌تواند از دایره اجرای احکام، درخواست صدور حکم جلب محکوم را ارائه دهد. در این روش با محدودیت مدت زمان وصول چک برگشتی مواجه نیستیم.

صدور حکم برای وصول وجه چک برگشتی از سوی دادگاه حقوقی

مطابق ماده 23 قانون صدور چک، دارنده چک می‌تواند برای وصول چک برگشتی از طریق دادگاه اقدام کند. به این صورت که باید دادگاه حقوقی صالح مراجعه کرده، درخواست صدور اجرائیه را برای وصول مبلغ چک را مطرح کند. این اجرائیه بدون نیاز به رسیدگی قضایی و صدور حکم صادر می‌شود. دادگاه صالح برای صدور اجرائیه ممکن است دادگاه عمومی حقوقی محل اقامت صادرکننده چک، محل وقوع شعبه معترض یا محل صدور چک را در نظر بگیرد.

اقامه دعوی از طرف صادر کننده برای توقف وصول مبلغ چک برگشتی

در صورتی که صادرکننده چک یا وکلای او ادعا کنند چک به سرقت رفته، مشروط بوده یا تضمین یافته، و یا به دست دارنده چک از طریق روش‌های غیرقانونی مثل کلاهبرداری و غیره افتاده است و شکایتی علیه فرد دارای چک مطرح کنند، اقدامات صاحب چک برای وصول چک برگشتی به مراجع قضایی تأثیری نمی‌گذارد. این دو دعوا جداگانه بررسی می‌شوند مگر اینکه مراجع قضایی به این نتیجه برسند که با صدور اجرائیه فرد صادرکننده چک متحمل ضرر جبران‌ناپذیری شود.

در صورت تعلل صادرکننده چک، با اخذ ضمانت‌های لازم، عملیات وصول چک برگشتی تا روشن شدن تکلیف شکایت صادرکننده متوقف می‌شود. اگر دلایل مربوط به مفقود شدن چک توسط صادرکننده قابل‌قبول باشد، عملیات اجرائی بدون نیاز به ضمانت متوقف می‌شود.

مشاوران حقوقی کارمنتو به صورت آنلاین و تلفنی که به صورت فوری و زیر یک دقیقه ارتباط برقرار می‌شود، افراد را در مسائل حقوقی راهنمایی می‌کنند و به عنوان یک پل ارتباطی بین افراد و سیستم حقوقی عمل می‌کنند تا از ورود به مشکلات قانونی جلوگیری شود.

مشاوره حقوقی تلفنی

مجازات عدم وصول چک برگشتی

صدور چک‌های برگشتی از دیدگاه قانونی به عنوان جرم شناخته می‌شود که متضمن مجازات‌های قانونی می‌شود. معمولاً، صادر کننده چک برگشت خورده با مجازات حبس تعزیری روبه‌رو می‌شود.

مدت زمان حبس کاملاً وابسته به مقدار وجه چک است. هر چه مبلغ چک بیشتر باشد، مجازات نیز بیشتر خواهد بود. در واقع، صدور چک برگشتی می‌تواند به مجازات‌هایی از جمله:

• در صورتی که وجه چک صادر شده کمتر از ده میلیون ریال باشد، طبق نظر قانونگذار، حداکثر مجازات برای صادر کننده تا شش ماه حبس در نظر گرفته می‌شود.
• اگر مبلغ چک بین ده تا پنجاه میلیون ریال باشد، مجازات آن ممکن است از شش ماه تا یک سال حبس باشد.
• اگر مبلغ چک برگشتی از پنجاه میلیون ریال بالاتر باشد، صادر کننده در ابتدا تا دو سال از استفاده از دسته چک محروم می‌شود. همچنین، با توجه به شرایط پرونده، ممکن است به حبس یک تا دو سال نیز محکوم گردد.

نکته: اگر صادر کننده چک اقدام به صدور چک‌های برگشتی متعدد نماید، مجموع مبلغ تمامی چک‌ها جمع‌آوری شده و سپس بر این اساس مجازات قانونی او تعیین خواهد شد.

بعضی اوقات چک‌های برگشتی بدون وصف کیفری در نظر گرفته می‌شوند. به عبارت دیگر، در شرایط خاصی، امکان شکایت کیفری علیه فرد صادرکننده وجود ندارد. در ادامه به این موارد اشاره خواهیم کرد:

1. وصول منوط به تحقق شرط: گاهی افراد صادر کننده چک، شرطی را برای دارنده آن در نظر می‌گیرند. اگر دارنده شرط را اجرا کند، می‌تواند چک را وصول کند، اما در صورت عدم اجرای شرط، امکان شکایت کیفری در این خصوص وجود ندارد.
2. تضمینی بودن چک: در برخی مواقع، افراد برای تضمین معاملات یا تعهدات، چک را صادر می‌کنند. در این حالت، دارنده چک نمی‌تواند به صورت کیفری علیه برگشت چک اقدام کند.
3. عدم درج تاریخ در چک: برای شکایت کیفری در مورد چک برگشتی، حتماً چک باید دارای تاریخ باشد. در صورت صدور چک بدون تاریخ، قابلیت شکایت وجود نخواهد داشت.

لازم به ذکر است که چک‌های برگشتی حقوقی از نظر قانونی با چک‌های کیفری تفاوت‌هایی دارند، و به همین دلیل مجازات برای صادرکننده این نوع چک با مجازات چک‌های کیفری متفاوت است. پس از صدور حکم به صادرکننده چک حقوقی، ده روز فرصت داده می‌شود تا مبلغ را به دارنده پرداخت کند.

اگر پس از این مدت مبلغ پرداخت نشود، مجازات توقیف اموال برای فرد حقوقی صادرکننده چک برگشتی در نظر گرفته می‌شود. در نتیجه، دادگاه سعی در مصادره اموال این فرد دارد تا مبلغ چک را به دارنده پرداخت نماید. اما اگر دسترسی به اموال این فرد امکان‌پذیر نباشد، دادگاه حکم جلب او را اعلام خواهد کرد، و به این ترتیب فرد صادرکننده ممکن است بازداشت شود.

شرایط وصول چک برگشتی از ظهرنویس

1. به منظور مطالبه وجه چک از طریق ظهرنویس، دارنده چک باید ظرف 15 روز (در صورتی که چک در جایی که صادر شده است باید پرداخت شود) و 45 روز (در صورتی که مکان صدور و پرداخت چک در دو نقطه مختلف ایران باشد) از تاریخ درج شده در چک، اقدام به مطالبه وجه آن و برگشت زدن چک نماید.
2. ظرف یک سال از تاریخ دریافت گواهی عدم پرداخت، علیه ظهرنویس دعوا را مطرح کند.

مطالبه وجه چک برگشتی توسط شخص ثالث

یکی از امور حیاتی در دعوی مطالبه وجه چک و همچنین وصول چک برگشتی، موضوع انتقال چک به فرد ثالث است. این انتقال اغلب از طریق پشت نویسی یا ظهرنویسی چک انجام می‌پذیرد، که به دارنده چک این امکان را می‌دهد که چک را به شخص ثالث یا ذینفع دیگری منتقل کند. لازم به ذکر است که از ابتدای سال ۱۴۰۰، مسأله پشت نویسی دیگر اعتبار ندارد و هر تغییری که در ذینفعان چک صورت گیر باید به‌صورت رسمی در سامانه صیاد ثبت گردد.

1. به هر حال، با انتقال چک به شخص ثالث، هم صادرکننده و هم دارنده اول چک مسئولیت تضامنی در وصول چک را بر عهده دارند. این بدان معناست که شخص ثالث، با ارائه دعوی جهت مطالبه مبلغ چک، می‌تواند کل مبلغ چک را از هر یک از این افراد وصول کند.
2. شخصی که چک را انتقال داده، دارای مسئولیت‌های حقوقی است. اما صادرکننده چک نیز هم مسئولیت حقوقی و هم مسئولیت کیفری را بر عهده دارد.

بسیاری از افرادی که چک در وجه آن‌ها صادر شده، به‌منظور جلوگیری از طولانی شدن فرآیند مطالبه وجه چک، آن را به شخص ثالث واگذار می‌کنند تا شخص ثالث آن را برگشت زده و برای وصول چک برگشتی اقدام کند. اگر شخص ثالث نسبت به مطالبه وجه چک اقدام کند، با توجه به ویژگی تجریدی چک، قانونگذار روابط مالی بین فرد صادرکننده چک و فرد دوم، یعنی انتقال‌دهنده، را در پرونده دخالت نمی‌دهد. بنابراین، صادرکننده چک باید تمام مبلغ چک را به شخص ثالث پرداخت کند و اگر نسبت به فرد دوم ادعایی دارد، باید دادخواست جداگانه را مطرح کند.

وصول چک برگشتی متوفی

با فوت صاحب چک، عموماً افراد فرض می‌کنند که چک‌های آن شخص قابلیت وصول شدن ندارند. اما لازم به ذکر است که با استناد به قانون وصول چک برگشتی حتی پس از فوت شخص، اعتبار این چک‌ها از بین نمی‌رود و شما می‌توانید با استفاده از توقیف اموال وی، به وصول چک‌های خود اقدام کنید.

• نحوه وصول چک برگشتی پس از فوت صاحب چک

نحوه وصول چک برگشتی متوفی به شرح زیر است:

بر اساس ماده 231 قانون امور حسبی، فوراً پس از فوت شخصش، بدهی‌های مدت‌دار او قابل وصول می‌شوند. به عبارت دیگر، اگر چکی که شخص قبل از فوت خود صادر کرده است، برای تاریخی باشد که قبل از آن تاریخ صاحب حساب درگذشته باشد، طلب به طلب حال تبدیل می‌شود؛ یعنی با مجوز ماده 311 قانون تجارت، بانک‌ها نمی‌توانند از تأمین وجه چک و پاس کردن آن – در صورت کافی بودن موجودی حساب – خودداری کنند، به عبارتی وصول چک برگشتی از بانک باید انجام شود.

ماده 15 مقررات و شرایط عمومی حساب جاری بانک‌ها، مصوب می‌کند که در صورت فوت صاحب حساب یا یکی از شرکا دارنده دسته چک مشترک و عدم اطلاع کتبی به بانک درباره این موضوع، بانک مجاز است به پرداخت وجه چک‌های صادر شده اقدام نماید، و در این شرایط، هیچگونه مسئولیتی بر عهده بانک قرار نخواهد گرفت. پس از اطلاع کتبی به بانک، بانک فقط به پرداخت چک‌های صادر شده قبل از فوت صاحب حساب خواهد پرداخت و چک‌هایی که تاریخ صدور آن‌ها پس از فوت صاحب حساب باشد، وصول چک برگشتی از بانک امکان‌پذیر نخواهد بود.

• وصول چک برگشتی با تاریخ بعد از فوت صاحب چک

روش وصول چک برگشتی بعد از فوت صاحب چک بر اساس قوانین امور حسبی و تجارت بدون نیاز به رسیدگی دادگاه امکان‌پذیر است. با این حال، بانک‌ها عمدتاً از پرداخت چک‌های با تاریخ پس از فوت حساب‌دارنده خودداری می‌کنند. در چنین شرایطی، انتقال دعوای مطالبه وجه چک و تقاضای صدور قرار تامینی برای توقیف وجه چک در بانک، به عنوان یک راهکار عملی و سریع مطرح می‌شود تا وجه چک به سرعت واریز گردد.

پس از فوت صاحب حساب، دادخواست مطالبه وجه چک باید به نمایندگی از وراث متوفی، در دادگاه حقوقی مربوطه ارائه گردد. در صورتی که گواهی انحصار وراثت موجود نباشد، امکان درخواست استعلام از طریق دادگاه یا شورای حل اختلاف در آخرین محل اقامت متوفی از طریق اداره ثبت احوال وجود دارد.

• وصول چک برگشتی پس از فوت صاحب چک از ظهرنویس ها

پس از درگذشت صاحب چک، طبق قانون وصول چک برگشتی هیچ محدودیتی برای ارائه دعوای مطالبه وجه چک علیه ظهرنویس‌ها ایجاد نمی‌شود. اگر چک در مهلت مقرر بر اساس قانون تجارت به بانک ارائه شده و گواهی عدم پرداخت صادر گردد، دعوای مطالبه وجه چک علیه ظهرنویس‌ها قابل استماع خواهد بود. تاریخ بعد از فوت یا حذف عبارت حواله کرد بر حقوق شخص ثالث و دارنده چک با حسن نیت تأثیر ندارد. این دعوا می‌تواند به صورت مستقل از سوی طرفین طرح شود، و پس از پرداخت وجه چک، ظهرنویس‌ها نیز می‌توانند ادعاهای مربوط به متوفی را مطرح کرده و مبلغ پرداختی را وصول نمایند.

سخن پایانی

تا اینجا متوجه شدیم که چک وصول شده یعنی چه و بررسی کردیم که دریافت و وصول چک برگشتی یک فرآیند حیاتی است که نیازمند پیگیری قانونی و مراجعه به مراجع صالح می‌باشد. تأمین مبالغ مرتبط با چک و عدم پرداخت صحیح آن ممکن است نیازمند مشاوره حقوقی و تدابیر قانونی باشد تا دارنده چک بتواند از حقوق وی به‌درستی دفاع کند و به وصول مبلغ معوقه بپردازد. به این منظور کارمنتو با ارائه ویژگی‌هایی نظیر استفاده از جدیدترین تکنولوژی‌های دنیا، وجود یک پلتفرم جامع ویژه مشاور و کارفرما به همراه ارائه خدمت با معقول‌ترین قیمت بازار، نمایش وضعیت مشاور به منظور صرفه جویی در زمان کاربر (آنلاین و آفلاین)، امکان دریافت مشاوره فوری در هر جای ایران در لحظه و زیر یک دقیقه با شارژ اولیه رایگان و قابلیت استفاده از کیف پول در دفعات بعد پیگیری چک‌های برگشتی از راه‌های قانونی را برای شما به آسان‌ترین شیوه ممکن کرده است. با استفاده ازین خدمات در کوتاه‌ترین زمان و بدون نگرانی می‌توانید حق خود را وصول کنید.

از طریق مشاوره کسب و کار آنلاین تلفنی در حوزه مد نظر خود بدون پرداخت هزینه تلفن و اینترنت و از طریق تماس امن، پاسخ سوالات خود را دریافت نمایید.

با کلیک روی لینک زیر و از طریق (منو خدمات مشاوره) حوزه مد نظر خود را انتخاب نمایید.

مشاور کسب و کار