واژه توقیف اموال را احتمالا زیاد شنیده‌اید و شاید حتی از نزدیک خانه‌ها، ویلاها و باغ‌های توقیف‌شده را دیده باشید. معمولا البته تا وقتی که اموال کسی توقیف نشود، از نزدیک در جریان فرایندهای توقیف و رفع آن قرار نمی‌گیرد. به صورت کلی وقتی می‌گوییم مالی «توقیف شده» که از مالکیت قبلی درآمده و بازداشت شود، و مالک نتواند به آن دسترسی داشته باشد. توقیف یک فرایند قانونی و قضایی است و طبیعتا بدون داشتن اطلاعات قانونی نمی‌توانید به آن وارد شوید و حق و حقوق خودتان را پیگیری کنید. برای تسلط به این فرایند، باید تعاریف اولیه آن را بشناسید. در این مطلب می‌خواهیم یک راهنمای کوتاه ولی کامل و جامع برای توقیف اموال ارائه بدهیم که هر دو سوی دعوی را شامل می‌شود. از تعریف معنای آن تا مراحل توقیف و بررسی ماده 65 قانون اجرای احکام مدنی. اگر به هر دلیلی باید درگیر فرایند قانونی رفع توقیف شوید، این مطلب را تا انتها بخوانید، چون احتمالا پاسخ سوالاتتان در آن وجود دارد.
می‌توانید با مراجعه به بخش مشاوره حقوقی در اپلیکیشن کارمنتو با مشاورین و متخصصان این حوزه در ارتباط باشید.
توقیف اموال چیست؟
قبل از این که هر اقدام قانونی انجام بدهید، باید تعریف واقعی و کامل توقیف را بدانید. توقیف همخانواده کلمه «توقف» است و از نظر لغوی یعنی بازداشتن از حرکت، اما در معنای حقوقی عبارت توقیف اموال یعنی بازداشت دارایی‌های یک فرد به حکم قانون. به عبارتی وقتی قاضی حکم می‌دهد و نهاد قانون اجازه تصرف و استفاده مال را از کسی می‌گیرد، می‌گوییم که آن مال توقیف شده. مال توقیفی می‌تواند هر چیزی باشد، از پول موجود در حساب بانکی تا خانه و مغازه، باغ و ویلا یا حتی یک مرکز خرید. وقتی کسی از پرداخت بدهی امتناع کند (یا حتی دادگاه شک داشته باشد که ممکن است در آینده بدهی‌هایش را نپردازد) حکم توقیف اموال (برای تامین خواسته فرد یا نهاد شاکی) صادر می‌شود. این حکم به خودی خود دو نوع دارد: توقیف تامینی و توقیف اجرایی.
انواع توقیف اموال چیست؟
همان‌طور که گفتیم توقیف اموال در قانون ایران دو نوع است:
توقیف تامینی: بعد از صادر شدن حکم برای تامین مالی، محکوم علیه موظف می‌شود بدهی خود را به محکوم له (کسی که حکم برای تامین خواسته او صادر شده) بپردازد. این مهلت معمولا توسط دادگاه تعیین می‌شود. بیایید تصور کنیم که در یک مورد خاص، محکوم ده روز فرصت دارد. در این ده روز این احتمال وجود دارد که محکوم اموالش را برای فرار از توقیف پنهان کند یا به نام دیگران بزند (که طوری وانمود کند که توانایی پرداخت ندارد). این‌جاست که محکوم له می‌تواند اموال او را به دادگاه معرفی کرده و درخواست توقیف اموال کند. این شکل توقیف، توقیف تامینی است.
توقیف اجرایی: توقیف اجرایی به نوعی راه حل تامین خواسته اموال برای کسی است که نتوانسته طلب خود را وصول کند. بر اساس ماده 49 قانون اجرای احکام مدنی می‌توان از دادگاه خواست که به میزان حکم از اموال محکوم علیه توقیف کند. مثلا اگر فردی یک میلیارد تومان بدهی داشته باشد و یک مغازه به همین ارزش هم در فهرست دارایی‌های خودش داشته باشد، دادگاه مغازه را توقیف کرده و به شاکی می‌دهد. به این شکل توقیف، توقیف اجرایی میگویند.
توقیف مال و تامین خواسته چگونه انجام می شود؟ و چه مراحلی دارد؟
برای شناختن فرایند توقیف مال ابتدا باید بدانید که فقط اموالی قابل توقیف هستند که بر طبق ماده 65 قانون اجرای احکام مدنی (که در ادامه این مطلب با آن آشنا می‌شویم) غیر قابل توقیف نباشند. دارایی‌های هر فرد، بخشی از حریم خصوصی او هستند و بدون حکم معتبر قانونی نمی‌توان به آن دسترسی پیدا کرد. برای همین، بعد از دعاوی حقوقی و وقتی که نتیجه به توافق طرفین نبود، دادگاه حکم به پرداخت محکوم علیه می‌دهد و اگر این پرداخت به اختیار خود فرد صورت نگیرد، قانون وارد عمل شده و دارایی‌های فرد را از او می‌گیرد. اولین مرحله برای شروع فرایند توقیف، استعلام اموال است. استعلام شامل این موارد است:
- املاک تحت تملک شخص محکوم (که قاضی آن را از طریق سازمان ثبت اسناد و املاک انجام می‌دهد).
- وسایل نقلیه تحت تملک محکو (بعد از دستور قضایی پلیس راهور و راهنمایی و رانندگی) که شاکی می‌تواند تمام شماره پلاک‌های آن‌ها که به نام فرد است را استعلام کند.
- حساب‌های بانکی به نام محکوم (با مراجعه فرد شاکی همراه با دستور قاضی به شعب بانک‌های مختلف)
- خطوط تلفنی به نام فرد محکوم (بعضی از خطوط خاص، ارزش مالی دارند)
بعد از استعلام همه اموال، اجراییه به فرد بدهکار فرستاده می‌شود و او ده روز مهلت دارد که بدهی خود را پرداخت کند. این بدهی ممکن است به دلایل مختلفی ایجاد شده باشد: چک برگشتی، پرداخت نکردن اجاره، پرداخت نکردن مهریه، بدهی فردی و … بعد از گذشت ده روز از ابلاغ اجراییه، در صورتی که فرد طلبکار اقدام یا پرداختی انجام نداد، ماموران برای توقیف مراجعه میکنند. در هنگام توقیف، مامور اجرای حکم در محل حاضر شده و ویژگی‌ها و شرایط مال را ذکر می‌کند تا صورتجلسه شوند. اگر شخص ثالثی درمورد مال ادعای حق داشته باشد هم، در همین صورتجلسه توسط مامور ثبت خواهد شد. در انتها و با تکمیل فرایند توقیف اموال و تامین خواسته فرد شاکی، محکوم علیه می‌تواند فرایند پرداخت را در هر زمانی شروع یا برای رفع توقیف مال خودش اقدام کند. رفع توقیف وابسته به درخواست محکوم له است، اما در بعضی شرایط خاص، دادگاه حکم آن را صادر می‌کند.
بیشتر بخوانیم: نحوه فسخ قرارداد ملک و مراحل آن
کدام اموال قابل توقیف اند؟
حتما شما هم شنیده‌اید که در فرایند تامین خواسته، شاکی نمی‌تواند بعضی از اموال خاص را توقیف کند. قانون‌گذار نسبت به شرایط محکوم و نیازهای خود و خانواده‌اش، گاهی تشخیص می‌دهد که توقیف بعضی از اموال جایز نیست. این مسئله البته وابسته به صورت وضعیتی است که پیش از توقیف از اموال وی نوشته می‌شود. همه اموال منقول و غیرمنقول فرد در هنگام بازداشت، باید مورد بررسی قرار بگیرند و قیمت و ارزش اقتصادی آن‌ها به صورت دقیق مشخص شود. همچنین نباید فراموش کنید که بر اساس ماده 77 قانون اجرای احکام مدنی، مال منقول بعد از توقیف در همان محل باقی میماند و فقط در صورت تشخیص قانون‌گذار به محل دیگری انتقال پیدا می‌کند. اما دقیقا کدام اموال بر اساس قانون ایران قابل توقیف هستند؟
- املاک (زمین، خانه، آپارتمان، مغازه و…)
- پول نقد و غیرنقد (حساب بانکی)
- سهام در نقاط مختلف
- حقوق پرداختی
- طلب از دیگر افراد
- اموال دیگری که در فهرست اموال غیر قابل توقیف نباشند
لیست اموال غیرقابل توقیف در ماده 65 قانون اجرای احکام مدنی
همان‌طور که گفتیم، در هنگام اجرای حکم و تامین خواسته بعضی از اموال قابل توقیف نیستند. این اموال بسته به نظر نهایی قانون‌گذار دارند اما اغلب شامل این موارد هم می‌شوند:
منزل مسکونی که عرفا در شان محکوم علیه و در حالت اعسار او باشد.
وسایل مورد نیاز و ضروری برای زندگی محکوم علیه و افراد تحت تکفل او
آذوقه مورد نیاز به میزان احتیاج محکوم علیه و افراد تحت تکفل او (تا مدت زمانی که به صورت عرفی آذوقه ذخیره می‌شود)
کتب و ابزار عملی و تحقیقاتی شخص محکوم علیه
وسایل و ابزار کار که برای امرار معاش ضروری محکوم علیه و افراد تحت تکفل او نیاز هستند (کسبه، کشاورزان، پیشه‌وران و …)
تلفن مورد نیاز و ضروری محکوم علیه
مبلغی که در هنگام پرداخت اجاره به موجر پرداخت می‌شود (و نه بالاتر)
اموال منقول و غیرمنقول چطور توقیف می‌شوند؟
ابتدا بیایید تفاوت این دو نوع مال را بشناسیم. اموال منقول اموالی هستند که می‌توان آن‌ها را منتقل کرد، بدون این که به خودشان یا محل استقرارشان آسیبی وارد شود. مثلا وسایل منزل، لباس، کتاب و طلا و جواهر از جمله اموال منقول هستند. اموال غیرمنقول اما در هنگام جابجایی به خود یا محل استقرار آسیب میزنند، خانه، ساختمان و زمین از جمله این اموال هستند. اما برای تامین خواسته، این دو نوع مال چطور توقیف می‌شوند؟
توقیف اموال منقول: برای توقیف این اموال، مامور اجرای حکم، محکوم علیه را مطلع می‌کند و اگر در محل حاضر نباشد، بدون اطلاع او می‌تواند مال را بازداشت کند. البته که بعد از توقیف، به سرعت به محکوم علیه اطلاع‌رسانی خواهد شد.
توقیف اموال غیرمنقول: این اموال قابل جابجایی نیستند و شخصی که درخواست تامین خواسته دارد، می‌تواند صرفا این اموال را برای اجرای رای به دادگاه معرفی کند. در این صورت، دادگاه مال را توقیف کرده و اگر ملک به نام محکوم علیه باشد، اداره ثبت مراتب را در دفتر ثبت املاک قید می‌کند. اگر ملک به نام محکوم علیه نباشد، این امر به قسمت اجرا اعلام می‌شود.
مشاوره توقیف اموال با کارمنتو
توقیف اموال، هم برای محکوم له و هم برای محکوم علیه فرایندی ناشناخته، سخت و در مواردی بسیار اضطراب‌آور است. مشخصا هرجای این ماجرا که باشید، به مشاوره حقوقی درست و دقیق و البته به‌روز نیاز دارید تا بتوانید در پیچیدگی‌های حقوقی و ثبتی، از خود و حق و حقوقتان دفاع کنید. کارمنتو یک پلتفرم مشاوره آنلاین است که در آن، مشاوران متخصص از هر شهری در ایران آماده راهنمایی شما هستند. فرایند مشاوره (حقوقی و در زمینههای دیگر) در کارمنتو کاملا آنلاین اتفاق می‌افتد و حق مشاوره را هم کاملا امن و آنلاین پرداخت خواهید کرد. با مشاوره از راه دور، می‌توانید پاسخ همه سوال‌هایتان را بدون مراجعه به دفتر وکیل یا دادگاه بگیرید و با دستی پر وارد فرایند تامین خواسته یا توقیف شوید.
