عقد نکاح یا همان عقد ازدواج، مهمترین قرارداد میان زن و مرد در قانون جمهوری اسلامی ایران است که با هدف تشکیل خانواده و ایجاد زندگی مشترک منعقد می‌شود. به بیان ساده، معنی عقد نکاح به فارسی یعنی ایجاد رابطه زوجیت مشروع میان زن و مرد. از نظر قانونی، نوع عقد نکاح یک قرارداد محکم و لازم‌الاجراست، یعنی وقتی زن و مرد با رضایت و صیغه درست آن را جاری می‌کنند، دیگر امکان برهم‌زدن یک‌طرفه آن وجود ندارد و فسخ یا جدایی فقط در شرایط خاص و طبق حکم نکاح در قانون امکان‌پذیر است.
به محض جاری شدن عقد نکاح، آثار مهمی همچون مهریه، نفقه، تمکین و حسن معاشرت برای زوجین ایجاد می‌شود. این عقد، مانند هر قرارداد دیگری، باید با رضایت کامل زن و مرد، داشتن شرایط قانونی لازم (مثل بلوغ و عقل) و برای یک رابطه مشروع انجام شود. همچنین، اگر بین زن و مرد موانع نکاح وجود داشته باشد، مانند قرابت نسبی، سببی یا رضاعی، عقد صحیح نخواهد بود. درمورد فرهنگ و عرف هر جامعه لازم است بدانید که در نحوه برگزاری عقد ازدواج و آداب آن می‌تواند متفاوت باشد.
قانون ایران انواع نکاح را شامل عقد نکاح دائم و عقد نکاح موقت می‌داند. در عقد نکاح دائم، مدت مشخص نمی‌شود و هدف، استمرار زندگی مشترک و تشکیل خانواده پایدار است. اما در نکاح موقت، تعیین مدت و مهریه الزامی بوده و برخی موارد، تنها با توافق ایجاد می‌شود. از سوی دیگر، شرایط نکاح دائم نیز در قانون مشخص شده است که باید اجازه پدر برای دختر باکره گرفته شود، دو شاهد عادل حضور داشته باشند و بین طرفین رابطه‌ای نباشد که ازدواج را ممنوع کند. بنابراین آگاهی از انواع عقد ازدواج و شرایط قانونی هر کدام، نقش مهمی در حفظ حقوق زوجین و استحکام بنیان خانواده دارد.
در نهایت، برای اینکه هر زوج بتواند بهترین تصمیم حقوقی را بگیرد و از حقوق خود اطلاع کامل داشته باشد، استفاده از مشاوره تخصصی بسیار ضروری است. به‌ویژه قبل از عقد نکاح، مشاوره می‌تواند از بسیاری اختلافات آینده جلوگیری کند. در این مسیر، دریافت راهنمایی از کارشناسان حقوقی خانواده کارمنتو کمک می‌کند تا تمامی مراحل مطابق قانون و با آگاهی کامل انجام شود.
در ادامه این مطلب قصد داریم به موضوع عقد نکاح چیست؟، معنی نکاح و نکاح چند نوع است بپردازیم. بنابراین اگر در این باره سوالاتی دارید تا انتهای این مطلب همراه ما باشید.
عقد نکاح چیست؟
در پاسخ به سوال عقد نکاح چیست؟ و نکاح چه معنی دارد؟ باید اشاره کنیم که این عقد یکی از مهمترین عقودی است که در بین زن و مرد بسته می‌شود و آنها را به صورت رسمی و شرعی به زوجیت همدیگر در می‌آورد. لازم به ذکر است که عقد شامل عقد و ازدواج دائم و عقد موقت یا همان صیغه می‌شود، که طبق شرایط خاصی میان دو نفر منعقد می‌شود و به محض جاری شدن خطبه عقد نکاح، بحث مهریه و نفقه و تمکین زوجه مطرح می‌شود که طبق قانون، عرف و توافق طرفین می‌بایست این موارد را اجرا کرد.
همچنین به موجب عقد ازدواج، شوهر، موظف می‌شود که نفقه زن را بپردازد و در صورت توافق، مالی را به عنوان مهریه به زن دهد. زن نیز معمولا مالی را تحت عنوان جهیزیه طبق قانون جهیزیه به خانه شوهر می‌برد. از سوی دیگر، با انعقاد عقد نکاح، زن و مرد، موظف می‌شوند برای تقویت بنیان خانواده و تربیت فرزندان با یکدیگر همکاری کنند.
لازم به ذکر است که طبق قانون، عقد ازدواج دختر قبل از رسیدن به سن قانونی 13 سال تمام و پسر قبل از رسیدن به سن 15 سال تمام با اجازه ولی، درصورتی که مصلحت طفل برای دادگاه صالح نیز محرز شود بلامانع است و دادگاه صالح آن را تایید کند.
| جنبه | توضیح دقیق | نکته کاربردی |
|---|---|---|
| مدت زمان | نامحدود، تداوم زندگی مشترک | استمرار رابطه، برنامه‌ریزی بلندمدت زندگی خانوادگی |
| آثار مالی | مهریه، نفقه، ارث | مهریه و نفقه الزامی است، ارث طبق قانون ایجاد می‌شود |
| آثار غیرمالی | تمکین، حسن معاشرت، حق زندگی مشترک | رعایت تعهدات اخلاقی و خانوادگی برای ثبات خانواده |
| موانع قانونی | قرابت نسبی، سببی، رضاعی؛ فقدان رضایت طرفین؛ اهلیت ناقص | حتی یک مانع کوچک عقد را باطل می‌کند |
| تأثیر فرهنگ و عرف | نحوه اجرای مراسم عقد، نحوه پذیرایی و جزئیات اجرای رسمی | فرهنگ می‌تواند نحوه اجرا را شکل دهد اما اعتبار قانونی را تغییر نمی‌دهد |
| شرایط قانونی خاص | اجازه ولی برای دختر باکره، حضور دو شاهد عادل | رعایت این شروط برای صحت عقد ضروری است |
انواع نکاح
نکاح در لغت به معنی پیوست است و در اصطلاح حقوقی می‌توان آن را اینگونه معنی کرد که نکاح عقدی است که به سبب آن زن و مرد در زندگی با همدیگر شریک شده و تشکیل خانواده می‌دهند.
به طور کلی می‌توان گفت که عقد یا ازدواج در حقوق ایران و فقه شیعه به دو ۲ قسم تقسیم بندی می‌شود که شامل نکاح دائم و موقت است که در ادامه به بررسی هر کدام از این اقسام ازدواج در قانون خواهیم پرداخت. به طور کلی در جواب چند نوع نکاح داریم؟ باید بگوییم که انواع آن به شرح زیر است:
نکاح دائم
به صورت کلی در بیان عامیانه هنگامی که صحبت از معنی عقد نکاح به میان می‌آید باید بگوییم که عقد نکاح دائم یا همان عقد ازدواج به صورت دائمی یکی از انواع رایج ترین نوع عقد بوده که به صورت همیشگی بین زن و مرد رابطه محرمیت ساخته می‌شود و فرض بر همیشگی بودن و استمرار آن است.
لازم به ذکر است که بسیاری از احکام مربوط به ثبت عقد نکاح دائم در قانون مدنی آمده است که شامل حق مطالبه نفقه زوجه، انواع مهریه، ارث و مواردی مشابه دیگر تنها در خصوص نکاح دائم جاری بوده و عقد نکاح موقت را در بر نخواهد گرفت. از طرفی بسیاری از قواعدی که در قانون، برای عقود، تعریف شده است، مانند فسخ عقد و موارد مشابه دیگر که در قانون مدنی به طور کلی برای عقود، لحاظ شده است، عقد نکاح را شامل نمی‌شود تا پایبندی و التزام در عقد نکاح همچنان حفظ شود.
نکاح منقطع یا موقت
در جامعه کنونی ایران، در واقع اصل بر این است که عقد نکاح به صورت دائمی و مستمر انجام بگیرد. اما لازم به بیان است که در مواردی که افراد امکان ازدواج به صورت دائم را ندارند، نوع دیگری از عقد برای آنها امکان پذیر شده است که به آن متعه، عقد منقطع، ازدواج موقت و یا صیغه موقت می‌گویند.
بنابراین از نام آن نیز مشخص است که این مدل عقد به صورت موقت است و صرفا برای مدت زمان مشخص از قبل تعیین شده و همراه با الزامات مهریه همراه است. همچنین لازم به ذکر است که عقد موقت یا همان صیغه، تنها در اسلام و فقه شیعه مورد پیش بینی قرار گرفته و قابل قبول است و اهل تسنن، آن را به عنوان یکی از انواع و اقسام نکاح به رسمیت نمی‌شناسند.
پیشنهاد می‌شود که برای دریافت اطلاعات کافی درمورد هر یک از موارد مطرح شده، حتما مشاوره حقوقی داشته باشید تا بتوانید با تمامی شرایط و قوانین هر یک به صورت کامل آشنا شوید.
ارکان عقد نکاح چیست؟
شاید برای شما هم این سوال به وجود آمده است که ارکان عقد نکاح چیست؟ و نکاح چند رکن دارد؟ باید بگوییم که به طور کلی نکاح دارای ارکانی است که تحقق نکاح منوط به وجود این موارد دارد. این موارد شامل اختلاف جنس، قصد و رضا که همان اراده می‌شود و اهلیت و مهریه است که به شرح زیر است:
- بطلان نکاح بین دو همجنس: اختلاف جنس از ارکان اساسی نکاح است و نکاح بین دو همجنس نمی‌تواند تحقق پیدا کند این امر جزو بدیهیات حقوقی است و احتیاج به استدلال ندارد در تایید آن می‌توانیم به فقه اسلامی و عرف و عادت استناد کنیم.
- مهریه: یکی دیگر از ارکان عقد نکاح مهر یا صداق است که زن بر اثر ازدواج مالک آن می‌شود و مرد ملزم به دادن آن به زن است.
- اراده و اهلیت: اراده یا قصد و رضایت طرفین از ارکان هر قرارداد از جمله نکاح محسوب می‌شود. البته اراده باطنی برای تحقق نکاح کافی نبوده بلکه اراده باید به طریق معتبر در قانون ابراز شود. این اراده علاوه بر عناصر اصلی نکاح نیز ممکن است متضمن پاره‌ای از تعهدات فرعی و تبعی باشد که از آنها به شروط ضمن عقد نکاح تعبیر می‌کنند.
شرایط صحت عقد نکاح
به طور کلی باید بدانید که قانونگذار در قانون مدنی یکسری شرایطی را مقرر کرده است که تنها در صورت وجود آنها عقد صحیح است. این شرایط درباره عقد ازدواج هم صدق می کند. به این معنا که در صورت وجود این شرایط عقد ازدواج درست است و در غیر این صورت عقد صحیح نیست.
شرایط عقد نکاح به این صورت است که قصد و رضای طرفین وجود داشته باشد این به این معنی است که زن و مردی که می‌خواهند به عقد هم درآیند باید قصد انجام این کار را داشته باشند. یعنی نباید مست یا بیهوش باشند که در این صورت عقد آنها باطل محسوب می‌شود. اهلیت طرفین نیز از دیگر شرایط عقد نکاح بوده که به این معناست که شخص بالغ ، رشید و عاقل باشد . یعنی به سن بلوغ رسیده باشد، رشید شده باشد و دیوانه یا مجنون نیز نباشد.
موانع نکاح
در قانون عقد نکاح مواردی وجود دارد که می‌توان آنها را موانع نکاح دانست. لذا در تعریف موانع نکاح می‌توان گفت که با وجود موارد پیش بینی شده در قانون، نکاح و ازدواج میان زن و مرد امکان پذیر نیست، حتی اگر شرایط صحت عقد نکاح مانند قصد طرفین ، بلوغ و سایر موارد گفته شده دیگر نیز موجود باشند. در پاسخ به سوال عقد نکاح در قانون مدنی چه موانعی دارد باید بگوییم که این موانع به شرح زیر است:
- قرابت: مطابق با عرف داشتن قرابت نزدیک زن و مرد یکی از موانع نکاح محسوب می‌شود. قرابت را می‌توان به ۳ نوع قرابت سَببی، قرابت نَسَبی و قرابت رضاعی تقسیم بندی کرد. خویشاوندی نسبی که از طریق خون باشد، مانع ازدواج طرفین است. مانند منع ازدواج با پدر، پدر بزرگ و … . لازم به ذکر است که خویشاوندی سَببی که به موجب ازدواج پدید می‌آید نیز در مواقعی مانع ازدواج است که شامل ازدواج با مادر زن و پدر زن می‌شود. همچنین قرابت یا خویشاوندی رضاعی نیز به موجب تغذیه از شیر زنی غیر از مادر به وجود بیاید نیز جزو موانع نکاح محسوب می‌شود.
- عدّه زن: عده زن نیز یکی شرایط عقد ازدواج است. به طور کلی زنی که در ایام عده به سر می‌برد نمی‌تواند با مرد دیگری ازدواج کند تا این عده به پایان برسد. هرکس زنی که در عده طلاق یا عده وفات است را با علم به عده و حرمت نکاح برای خود عقد کند، عقد باطل بوده و زن بر آن شخص حرام ابدی خواهد شد.
- کفر: بر اساس قانون و فقه، در مواردی نکاح به دلیل کفر یکی از زوجین باطل است. مثلا زن مسلمان قادر نخواهد بود با مرد کافر ازدواج کند.
- طلاق بار سوم و نهم: زمانی که زن بعد از ازدواج از همسر خود طلاق بگیرد و این اتفاق ۳ مرتبه تکرار شود که در اصطلاح به آن سه طلاقه می‌گویند، برای دفعه دیگر نمی‌تواند با همان مرد ازدواج کند. بلکه شخص دیگری باید تحت عنوان مُحَلّل با آن زن ازدواج کند. همچنین در صورتی که این قضیه ۳ دفعه تکرار شود برای بار نهم، آن زن و مرد به هم حرام ابدی محسوب می‌شوند.
آثار عقد نکاح
بیان کردیم که عقد نکاح یکی از عقود خاص و ویژه است. لازم به ذکر است که انعقاد این عقد اجر اخروی دارد. هر کس در زندگی خود به تعداد معدود و محدودی به انعقاد این عقد می‌پردازد. آثاری که از این عقد ناشی می‌شود نیز خاص و ویژه هستند. برخی از آثار مهم عقد نکاح به شرح زیر است:
- تمکین
- حق حبس زوجه
- مهرالمثل
- اجبار شوهر به پرداخت نفقه
- ملکیت زوجه نسبت به نفقه دریافتی
- حسن معاشرت
- به مجرد عقد زن مالک تمام مهریه خواهد شد.
با مشاوره حقوقی خانواده به‌صورت تلفنی آنلاین در کارمنتو، قبل از هر تصمیم مهم (از شروع زندگی مشترک و تنظیم شرایط قانونی ازدواج تا پیگیری موضوعات بعد از ازدواج مانند مهریه، نفقه، حضانت فرزند و اختلافات خانوادگی و …) می‌توانید در کوتاه‌ترین زمان، از راهنمایی دقیق و کاملاً محرمانه وکلای متخصص بهره‌مند شوید و تصمیمی مطمئن بگیرید.
مدارک لازم برای ثبت ازدواج دائم و موقت
ثبت کردن عقد نکاح دائم اجباری بوده و زوج باید برای ثبت آن به دفاتر ازدواج و طلاق مراجعه کنند. اما به طور کلی اگر برای شما نیز این سوال به وجود آمده است که برای عقد ازدواج چه مدارکی لازم است؟ باید بگوییم که لیست مدارک به شرح زیر است:
- شناسنامه عکس دار هر یک از زوجین به همراه فتوکپی
- برگه جواب آزمایشگاه مبنی بر نتیجه آزمایشاتی که قبل از ازدواج باید توسط زوجین در آزمایشگاه انجام گیرد.
- همچنین در صورتی که زوجه دوشیزه باشد، باید شناسنامه یا کارت ملی پدر نیز به دفتر خانه ارائه شود. لازم به ذکر است که حضور پدر یا جد پدری در ازدواج خانم‌های دوشیزه ضروری بوده و یا اینکه باید وکالتنامه آنها مبنی بر اجازه ازدواج به دفتر ثبت ازدواج ارائه شود.
- در صورتی که زوجه دوشیزه نبوده و قبلا ازدواج کرده است، رضایت پدر یا جد پدری برای ازدواج ضروری نیست.
- ۳ نفر شاهد مرد بالغ و عاقل به همراه شناسنامه و کارت ملی آنها جهت امضا تحت عنوان شهود.
- کارت ملی زوجین به همراه فتوکپی آن
آیا صیغه عقد نکاح حتما باید به عربی باشد؟
حال که با معنی نکاح و نکاح چند قسم است آشنا شده‌اید شاید این سوال برای شما نیز به وجود آمده باشد که آیا صیغه حتما باید به زبان عربی باشد یا خیر؟ در جواب باید بگوییم که بنا به احتیاط لازم صیغه ازدواج باید به عربی خوانده شود، خواندن صیغه به زبان غیرعربی در صورتی درست است که زن و مرد عاجز باشند و نتوانند به زبان عربی بخوانند که در چنین مواقعی باید به گونه‌ای صیغه خوانده شود که ترجمه و معادل عبارت عربی صیغه ازدواج باشد.
مهریه در عقد نکاح و شرایط تعیین آن
می‌دانید که مهریه، مهمترین حق مالی زن در عقد ازدواج دائم و موقت بوده و به عنوان یک پشتوانه مالی برای زنان محسوب می‌شود. باید اشاره کنیم که تعیین مهریه در عقد نکاح موقت، هنگام انعقاد عقد، ضروری و در عقد نکاح دائم، اختیاری است. همچنین مشخص کردن حداقل مهریه‌ای که مالیت داشته، میزان و نوع آن معلوم باشد و زوجین بر آن توافق و رضایت داشته باشند، درست خواهد بود. بنابراین هر شخصی، می‌تواند نوع و میزان مهر را مشخص کند اما نکته حائز اهمیت و مهم، توافق و رضایت زن و مرد، بر میزان مهریه مشخص شده است.
ارث در نکاح
لازم به ذکر است که برای اینکه زوجین بتوانند از یکدیگر ارث ببرند لازم است شرایطی وجود داشته باشد و با رعایت این شرایط است که امکان ارث بری بین زوجین وجود خواهد داشت.
بنابراین مطابق با ماده ۹۴۰ قانون مدنی زوجین که زوجیت آنها دائمی باشد و ممنوع از ارث نباشند از یکدیگر ارث خواهند برد. پس طبق این ماده وجود نکاح در زمان مرگ و دائمی بودن زوجیت است. چرا که طبق قانون ارث در ازدواج موقت، زن و شوهر از همدیگر ارثی نخواهند برد. حتی اگر بین خودشان شرط ارث بردن را نیز قرار داده باشند این شرط باطل محسوب می‌شود و هیچ اثری ندارد. یعنی زن و مردی که در ازدواج موقت هستند از یکدیگر هیچ گونه ارثی نمی‌برند.
شروط ضمن عقد نکاح
در رابطه با شروط ضمن عقد نکاح باید بگوییم که برخی از این شروط شامل موارد زیر می‌شوند.
- حق تنصیف اموال
- وکالت در طلاق
- حق خروج از کشور
- حق انتخاب کردن شغل و ادامه تحصیل
- حق تعیین مسکن
- شرط وکالت در طلاق
- شرط عدم رابطه جنسی
- شرط حق حضانت فرزندان
- و …
برای کسب اطلاعات بیشتر در مورد شروط ضمن عقد بهتر است از افراد متخصص در این زمینه راهنمایی بگیرید. مجموعه کارمنتو یکی از مراکز معتبر است که با ارائه خدمات با معقول ترین قیمت و پشتیبانی به صورت ۷ روز هفته و ۲۴ ساعت در اختیار کاربران قرار دارد.
ثبت عقد نکاح
در جواب به سوال نکاح چگونه صورت می‌گیرد و عقد نکاح در قانون باید بگوییم که از جمله مراحل ثبت عقد نکاح در دفترخانه، قبل از حضور در دفترخانه، انجام آزمایش‌های پیش از ازدواج و شرکت در کلاس های آموزشی است. پس از انجام آن مراحل ثبت نکاح در محضر به این صورت است که زوجین در روز و ساعت مقرر به همراه پدر زوجه و نیز شهود معرفی شده برای ثبت نمودن عقد نکاح در دفترخانه باید حضور پیدا کنند. همچنین ضمانت اجرای عدم ثبت نکاح در محضر جریمه نقدی یا حبس شوهر را به همراه دارد.
دادگاه صالح جهت رسیدگی به امور دعاوی نکاح
در قانون کشور ایران دادگاهی اختصاصی با عنوان دادگاه خانواده تاسیس شده است که صرفاً صلاحیت رسیدگی به برخی از پرونده‌ها را دارد. یعنی شما در مواجهه با این موضوعات به دادگاه خانواده مراجعه می‌کنید. امور دعاوی نکاح مربوط به دادگاه صالح شامل موارد زیر است:
- پرونده‌های مربوط به ازدواج دائم، موقت و همچنین شروط ضمن عقد ازدواج
- ازدواج مجدد و خسارات ناشی از برهم زدن آن
- دعاوی مربوط به جهیزیه، مهریه، نفقه زوجه و…
- حضانت و ملاقات طفل، دعوای نسب، دعوای رشد، حجر و رفع آن
- دعاوی مربوط به امور راجع به غایب مفقودالاثر و امور مربوط به سرپرستی کودکان بی سرپرست، اهدای جنین و تغییر جنسیت.
بنابراین افراد باید جهت طرح دعاوی خانوادگی دادخواست خود را به دادگاه خانواده تقدیم نمایید. همچنین پیشنهاد می‌شود که در چنین موارد حتما به یک وکیل معتبر مراجعه کنید.
سخن پایانی
عقد نکاح در هر کشوری طبق شرایط، قوانین آن کشور اجرا می‌شود. در کشور ما نیز طبق شرع و عرف و قوانین ما انجام می‌شود. در این مطلب به موضوع معنی عقد نکاح به فارسی، چگونگی عقد نکاح، چند نوع عقد ازدواج داریم و سایر موارد مرتبط به عقد نکاح پرداختیم.
اگر که نیاز به راهنمایی و مشاوره در این حوزه دارید توصیه ما به شما راهنمایی و مشاوره از وکیل‌های با تجربه کارمنتو است. در این مجموعه همکاری با بیش از 350 مشاور برتر کشور انجام می‌شود که امکان دریافت مشاوره فوری در هر جای ایران در لحظه و زیر یک دقیقه با شارژ اولیه رایگان به شما ارائه می‌شود و می‌توانید اطمینان داشته باشید که اطلاعات شما نزد این مجموعه محرمانه خواهد بود.
از طریق مشاوره کسب و کار تلفنی آنلاین در حوزه مد نظر خود بدون پرداخت هزینه تلفن و اینترنت و از طریق تماس امن، پاسخ سوالات خود را دریافت نمایید.
با کلیک روی لینک زیر و از طریق (منو خدمات مشاوره) حوزه مد نظر خود را انتخاب نمایید.
