کارگاه خانوادگی، نوعی محیط کاری است که اعضای یک خانواده در آن مشغول به فعالیت می‌شوند. اما سؤال اصلی اینجاست آیا چنین کارگاهی مشمول قانون کار است یا خیر؟ پاسخ به این سؤال اهمیت زیادی برای کارفرمایان و کارگران دارد. چون شناخت دقیق قوانین و شرایط مرتبط می‌تواند از بروز مشکلات حقوقی جلوگیری کند. در این مقاله به‌طور کامل و بر اساس آخرین تغییرات، همه نکات مهم درباره کارگاه خانوادگی در قانون کار را بررسی می‌کنیم. اگر می‌خواهید بدانید حق بیمه، سنوات، شرایط مشاغل سخت و دیگر موضوعات مرتبط با کارگاه خانوادگی چطور تعیین می‌شوند، تا انتهای مطلب با ما همراه باشید. مطالعه این مقاله به شما کمک می‌کند تصمیم‌های بهتری در حوزه کاری خود بگیرید و حقوقتان را بهتر بشناسید.
اگر درباره روند حق بیمه کارگاه خانوادگی و قوانین آن به صورت کلی، نیاز به راهنمایی بیشتر دارید، می‌توانید از خدمات مشاوره کارمنتو استفاده کنید. کارمنتو امکان دریافت مشاوره آنلاین تلفنی با مشاوران خبره را فراهم کرده است. تا در هر جای ایران و در کوتاه‌ترین زمان پاسخگوی سوالات شما باشند.
کارگاه خانوادگی در قانون کار به چه کارگاهی اطلاق میشود؟ چرا کارگاه خانوادگی از شمول مقررات قانون کار خارج است؟
طبق ماده ۱۸۸ قانون کار، «کارگاه‌هایی که فقط توسط اعضای خانواده اداره می‌شوند از شمول قانون کار خارج‌اند.» این معافیت بر پایه روابط خویشاوندی استوار است؛ یعنی وقتی تمام نیروهای فعال در کارگاه، اعضای خانواده باشند، قانون کار به شکل کامل شامل آن‌ها نمی‌شود.
اما سوال مهم اینجاست که اعضای خانواده دقیقاً چه کسانی هستند؟ بر اساس تفسیرهای دقیق رویه قضایی و بخشنامه‌های وزارت تعاون، کار و رفاه اجتماعی، اعضای خانواده شامل کسانی می‌شوند که رابطه خونی یا نسب مستقیم دارند. در این دسته، والدین، فرزندان، خواهر و برادر و گاهی جد و آباد محسوب می‌شوند. اما داماد یا عروس معمولاً جزو اعضای خانواده تلقی نمی‌شوند، مگر در موارد خاص که روابط خانوادگی نزدیکی برقرار باشد و حسب تفسیر قانون یا قاضی، جزو خانواده محسوب شوند.
تمایز مهم دیگر، تفاوت کار خانوادگی با کار با نیروی کار خارج از خانواده است. اگر در کارگاه، فرد یا افرادی غیر از اعضای خانواده مشغول به کار باشند، کارگاه دیگر خانوادگی محسوب نمی‌شود و مشمول قانون کار خواهد بود.
برای مثال، یک خیاطی خانگی که مادر و دختر در آن فعالیت می‌کنند، معمولاً کارگاه خانوادگی محسوب میشود. یا یک نانوایی که پدر و پسر آن را اداره می‌کنند، نیز مشمول همین تعریف است. همچنین کارگاه جوشکاری که برادران با هم دارند، نمونه‌ای دیگر از کارگاه خانوادگی است.
تحلیل دقیق نشان می‌دهد که ملاک اصلی برای تشخیص کارگاه خانوادگی، رابطه افراد شاغل است، نه مالکیت مکان. حتی اگر محل کار اجاره‌ای باشد، اگر فقط اعضای خانواده در آن کار کنند، آن کارگاه خانوادگی قانون کار محسوب میشود.
این تفاوت‌ها در عمل اهمیت زیادی دارد و می‌تواند روی حق بیمه کارگاه خانوادگی، شرایط مشاغل سخت در کارگاه خانوادگی، و حتی حق سنوات در کارگاه خانوادگی تأثیرگذار باشد. پس شناخت دقیق این مفاهیم برای هر کارفرما و کارگری حیاتی است.
وضعیت بیمه تامین اجتماعی در کارگاه خانوادگی و مزایای آن چیست؟
ابتدا باید بدانیم که در کارگاه خانوادگی، امکان بیمه‌پردازی اعضای خانواده وجود دارد، اما به شکل خاصی. اعضای خانواده می‌توانند تحت عنوان بیمه خویش‌فرما یا بیمه صاحبان حرف و مشاغل آزاد بیمه شوند. این نوع بیمه‌ها با بیمه اجباری که در کارگاه‌های معمولی اجرا میشود، تفاوت دارد.
- بیمه اختیاری: این نوع بیمه برای افرادی است که در هیچ کارگاهی بیمه اجباری ندارند. اما تمایل دارند بیمه تأمین اجتماعی داشته باشند. مثلاً اعضای خانواده‌ای که در کارگاه خانوادگی فعالیت می‌کنند. اما بیمه رسمی ندارند، می‌توانند بیمه اختیاری بگیرند و حق بیمه را به صورت ماهانه پرداخت کنند.
- بیمه صاحبان حرف و مشاغل آزاد: این بیمه برای کسانی است که خودشان صاحب کسب‌وکار یا حرفه‌ای هستند، مثل رانندگان، پزشکان و هنرمندان. اعضای خانواده که کسب‌وکاری خانوادگی دارند، ممکن است تحت این عنوان بیمه شوند.
- بیمه خویش‌فرمایی اعضای خانوادگی: در واقع بیمه خویش‌فرمایی همان بیمه صاحبان حرف و مشاغل آزاد است. در این بیمه اعضای خانواده می‌توانند به عنوان بیمه شده در لیست بیمه ثبت شوند. بر اساس رویه شعب تأمین اجتماعی، اعضای خانواده شاغل در کارگاه خانوادگی، اگر به عنوان بیمه شده در لیست حضور نداشته باشند، باید به صورت خویش‌فرما بیمه شوند.
در مورد نرخ حق بیمه کارگاه خانوادگی، معمولاً اعضای خانواده در بیمه خویش‌فرمایی حق بیمه‌ای به نسبت درآمد یا حداقل دستمزد قانونی پرداخت می‌کنند. این نرخ معمولاً شامل سهم بیمه شده و بیمه‌گذار است که در بیمه خویش‌فرمایی کل مبلغ را خود بیمه‌شده پرداخت می‌کند.
در خصوص بیمه بیکاری کارگاه خانوادگی، اعضای خانواده که به صورت خویش‌فرما بیمه شده‌اند، معمولاً مشمول بیمه بیکاری نیستند. زیرا بیمه بیکاری به بیمه‌شدگان اجباری تعلق می‌گیرد که در قرارداد کار و بیمه اجباری ثبت شده باشند.
حق سنوات در کارگاه خانوادگی نیز برای اعضای خانواده‌ای که در کارگاه خانوادگی کار می‌کنند و قراردادی با کارفرما ندارند، به صورت قانونی و تحت پوشش قانون کار شامل نمی‌شود. اما در مواردی که کارگاه خانوادگی مشمول قانون کار باشد یا قرارداد رسمی بین طرفین بسته شود، حق سنوات و دیگر مزایا اعمال میشود. در نهایت، توجه به این نکته مهم است که برای جلوگیری از مشکلات احتمالی و استفاده از مزایای قانونی، بهتر است اعضای کارگاه خانوادگی تحت پوشش بیمه تأمین اجتماعی قرار گیرند.
وضعیت مسئولیت حقوقی و حوادث کار در کارگاه خانوادگی چیست؟
وضعیت مسئولیت حقوقی و حوادث کار در کارگاه خانوادگی یکی از موضوعات مهم و حساس است که باید به آن توجه ویژه شود. چون ممکن است تصور شود به دلیل خانوادگی بودن کارگاه، قواعد ایمنی و مسئولیت‌ها کم‌رنگ‌تر هستند، اما این‌طور نیست.
اگر در کارگاه خانوادگی حادثه‌ای رخ دهد، طبق قانون، مسئولیت حقوقی بر عهده کارفرما است. مثلاً اگر پدر خانواده کارفرما باشد، باید پاسخگوی اتفاقات ناشی از حادثه کار باشد. این مسئولیت بر اساس ماده ۶۶ قانون تأمین اجتماعی و ماده ۹۱ قانون کار مشخص شده است. این مواد قانونی تاکید دارند که کارفرما موظف است شرایط ایمنی و بهداشت محیط کار را فراهم کند تا از بروز حوادث جلوگیری شود. تا اگر حادثه‌ای اتفاق افتاد، اقدامات لازم برای جبران خسارت و حمایت از کارگر آسیب‌دیده انجام شود.
در کارگاه‌های خانوادگی، هرچند اعضا اغلب با هم نسبت خانوادگی دارند، اما این موضوع مسئولیت کارفرما را کم نمی‌کند. حتی اگر حادثه برای یکی از اعضای خانواده رخ دهد، کارفرما باید طبق مقررات قانون کار و تأمین اجتماعی مسئولیت پذیر باشد.
درباره شرایط مشاغل سخت در کارگاه خانوادگی، باید بدانیم که اگر کارگاه خانوادگی در مشاغل سخت و زیان‌آور فعالیت کند؛ اعضای خانواده شاغل در آن حق برخورداری از مزایای مربوط به این نوع مشاغل را دارند. البته برای اینکه مشاغل سخت به رسمیت شناخته شوند، باید شرایط و محیط کار مطابق با تعریف مشاغل سخت باشد و مستندات لازم وجود داشته باشد.
در نهایت، نکته مهم این است که کارگاه خانوادگی با وجود ماهیت خانوادگی خود، نمی‌تواند از مسئولیت‌های قانونی و رعایت ایمنی و بهداشت کار شانه خالی کند. رعایت این موارد برای حفظ سلامت و امنیت اعضای خانواده ضروری است.
اگر درباره مسئولیت‌های حقوقی، پوشش حوادث کار یا شرایط مشاغل سخت در کارگاه خانوادگی سوال یا ابهامی دارید، می‌توانید از خدمات مشاوره کارمنتو استفاده کنید که به شما کمک می‌کند بهترین راهکارهای قانونی را در این زمینه بیابید.
آیا امکان شکایت از کارفرما در کارگاه خانوادگی وجود دارد؟
بله، امکان شکایت از کارفرما در کارگاه خانوادگی وجود دارد. اما شرایط خاص خودش را دارد. هرچند کارگاه خانوادگی به دلیل روابط خویشاوندی و مالکیتی که دارد، گاهی از شمول برخی مقررات قانون کار معاف است. اما این موضوع به معنای بی‌قانونی و نبود حق و حقوق برای کارکنان نیست.
اگر یکی از اعضای خانواده یا نیروی کار در این کارگاه احساس کند حقوقش نقض شده یا کارفرما به تعهدات قانونی‌اش عمل نکرده؛ می‌تواند شکایت خود را به مراجع قانونی مثل هیأت‌های تشخیص و حل اختلاف اداره کار یا مراجع قضایی ارائه دهد. در این شکایت، موضوعات مثل عدم پرداخت حق و حقوق، شرایط نامناسب کار، یا نقض قوانین ایمنی و بهداشت بررسی میشود.
البته در کارگاه‌های خانوادگی، چون روابط کاری بیشتر مبتنی بر اعتماد و خویشاوندی است، روند شکایت و اثبات ادعا ممکن است کمی پیچیده‌تر باشد. اما قانون‌گذار این حق را برای کارکنان حتی در این کارگاه‌ها در نظر گرفته تا در صورت بروز اختلاف، بتوانند از طریق مراجع قانونی پیگیر حق خود باشند.
در نهایت، اگر به دنبال راهنمایی دقیق‌تر در زمینه شکایت از کارفرما برای امور خاص کارگاه خانوادگی هستید، می‌توانید از خدمات مشاوره تخصصی کارمنتو بهره‌مند شوید. مشاوران مجرب، به شما کمک می‌کنند تا حقوق خود را به درستی پیگیری کنید و مسیر قانونی مناسب را انتخاب نمایید.
سخن پایانی
برای اینکه یک کارگاه از نظر قانونی کارگاه خانوادگی شناخته شود، باید فقط اعضای خانواده مانند پدر، مادر، فرزندان، برادر و خواهر در آن مشغول به کار باشند. این موضوع طبق ماده ۱۸۸ قانون کار مشخص شده و در صورتی که فقط این افراد در کارگاه فعالیت کنند، کارگاه از شمول مقررات قانون کار معاف است.
اما اگر فردی غیرخویشاوند (مثلاً یک نیروی کار غیرفامیلی) وارد کارگاه شود، شرایط کاملاً تغییر می‌کند. در این صورت تمامی قوانین و مقررات قانون کار شامل قرارداد رسمی، بیمه تأمین اجتماعی، بازرس کار، حداقل حقوق و مزایا و سایر تعهدات کارفرما لازم‌الاجرا خواهد بود. یعنی دیگر کارگاه به شکل خانوادگی شناخته نمی‌شود و ملزم به رعایت همه قوانین کار است.
اگر در زمینه رای وحدت رویه در مورد کارگاه خانوادگی به راهنمایی و مشاوره نیاز دارید، کارمنتو خدمات مشاوره آنلاین تلفنی با بهترین مشاوران کشور را در ۱۱ حوزه تخصصی و ۳۱ زیرحوزه ارائه می‌دهد. با استفاده از این سامانه، می‌توانید در کوتاه‌ترین زمان، بهترین راهکارهای قانونی را دریافت کنید و مطمئن باشید که حقوق و تکالیف خود را به درستی دنبال می‌کنید. مشاوره‌های کارمنتو با استفاده از فناوری‌های به‌روز و با مناسب‌ترین قیمت در دسترس شماست و اطلاعات شما هم کاملاً محرمانه باقی می‌ماند.
اگر می‌خواهید در مورد شرایط کارگاه خانوادگی و قوانین مرتبط بیشتر بدانید یا نیاز به کمک حقوقی دارید، همین حالا از طریق سایت کارمنتو از خدمات تخصصی مشاوره، بهره‌مند شوید.
از طریق مشاوره کسب و کار تلفنی آنلاین در حوزه مد نظر خود بدون پرداخت هزینه تلفن و اینترنت و از طریق تماس امن، پاسخ سوالات خود را دریافت نمایید.
با کلیک روی لینک زیر و از طریق (منو خدمات مشاوره) حوزه مد نظر خود را انتخاب نمایید.
