قبل از آن‌که در مورد چک برگشتی توضیح دهیم اجازه دهید چک را تعریف کنیم. مطابق ماده ۳۱۰ قانون تجارت: «چک نوشته‌ای است که به موجب آن صادرکننده وجوهی را که در نزد محال علیه دارد کلاً یا بعضاً مسترد یا به دیگری واگذار می‌کند». به عبارت دیگر چک یک سند تجاری است که مطابق با آن صادر کننده چک به فرد دیگر اجازه می‌دهد از حساب بانکی او که متصل به چک است مبلغ معینی را در تاریخ مشخصی برداشت کند.
می‌توانید با مراجعه به بخش مشاوره حقوقی در اپلیکیشن کارمنتو با مشاورین و متخصصان این حوزه در ارتباط باشید.
حال اگر چکی که فرد صادر کرده است بی‌پشتوانه باشد و در حساب او به اندازه مبلغ چک پول نباشد، کسی که چک در وجه او صادر شده است، می‌تواند برای اقدامات حقوقی و شکایت از صادر کننده چک، چک موردنظر را برگشت بزند. ما در این مقاله از کارمنتو دلایل برگشت خوردن چک، مراحل وصول چک برگشتی و روش‌های مختلف وصول آن را شرح می‌دهیم. با ما همراه باشید.
7 دلیل برگشت خوردن چک
دلایل مختلفی برای برگشت خوردن چک وجود دارد. در حقیقت هر چیزی که مانع پرداخت چک شود می‌تواند منجر به برگشت خوردن آن شود. از جمله‌ی این دلایل عبارت‌اند از:
- خالی بودن حساب متصل به چک و عدم امکان تأمین وجه چک از سایر حساب‌های فرد طبق قوانین بانکی کشور؛
- نقص در ظاهر چک، مثلاً عدم مطابقت امضاء، مغایرت تاریخ عددی و حروفی، مغایرت مبلغ عددی و حروفی، مخدوش و ناخوانا بودن مبلغ چک، نقص امضاء و غیره؛
- گزارش مفقودی، سرقت یا جعل چک توسط صادر کننده آن و صدور دستور عدم پرداخت توسط او یا وکلای قانونی او؛
- مسدود بودن حساب موردنظر به درخواست صاحب آن یا به دستور مقام قضایی و عدم امکان تأمین وجه چک از سایر حساب‌های صادر کننده چک؛
- عدم وجود مبلغ چک در حساب و وجود کسری در آن؛
- عدم انطباق مندرجات چک با اطلاعات ثبت شده در سامانه صیاد؛
- سایر موارد به تشخیص بانک.
نحوه به اجرا گذاشتن چک برگشتی
در صورتی که به هر دلیلی امکان نقد شدن چک وجود نداشته باشد و مبلغ آن پرداخت نشود، بانک به درخواست دارنده چک، عدم امکان نقد شدن چک و دلایل آن را در سامانه یکپارچه بانک مرکزی ثبت کرده و یک گواهی عدم پرداخت صادر می‌کند. فرد دارنده چک با استناد به آن گواهی می‌تواند به چند طریق که در ادامه شرح داده می‌شود چک را به اجرا گذاشته و وجه آن را مطالبه کند.
مراحل به اجرا گذاشتن چک برگشتی
در صورتی که چک برگشت خورد فرد تا ۱۵ روز فرصت دارد چک را برگشت بزند، این زمان در صورتی که صادر کننده چک از شهر دیگری باشد تا ۴۵ روز افزایش می‌یابد. اگر فرد تصمیم داشت چک را برگشت بزند باید طبق قانون وصول چک برگشتی، به یکی از سه طریق حقوقی، کیفری یا اقدام از طریق اداره ثبت، آن را به اجرا بگذارد. در ادامه مقاله هر کدام از این روش‌ها را تشریح می‌کنیم.
مدارک به اجرا گذاشتن چک برگشتی
برای به اجرا گذاشتن چک باید لاشه چک، گواهی عدم پرداخت صادر شده از طرف بانک و کپی برابر اصل چک را به همراه مدارک هویتی خود به همراه داشته باشید.
وصول چک از طریق اداره ثبت
پیش از این اشاره کردیم که چک یک سند تجاری است. بنابراین لازم‌الاجرا است و چه مربوط به بانک خصوصی باشد و چه دولتی، مانند دیگر اسناد رسمی از طریق اداره ثبت اسناد رسمی قابل پیگیری است. البته نباید علت برگشت چک مغایرت امضاء باشد تا بتوان از این طریق اقدام کرد. دیگر شرایطی که برای صدور اجراییه لازم است عبارت‌اند از:
- اداره ثبت و بانک در یک منطقه قرار داشته باشند؛
- اصل چک و گواهی عدم پرداخت ارائه شود؛
- در صورتی که بخشی از چک نقد شده باشد، بانک به جای اصل چک یک گواهی به فرد می‌دهد؛
- امضاء روی چک با امضاء صادر کننده چک یکی باشد؛
- در صورتی که چک از طرف نماینده یا وکیل فرد صادر شده باشد، هم فرد و هم نماینده‌اش مسئول هستند؛
- اگر چک تضمینی و مشروط باشد نمی‌توان از طریق اداره ثبت پیگیری کرد.
وصول چک از طریق کیفری
این شیوه برای دریافت مبلغ چک موضوعیت ندارد و تنها منجر به مجازات و تنبیه فرد خاطی می‌شود. در این روش معمولاً فرد خاطی از داشتن دسته‌چک محروم می‌شود. برای اقدام از این طریق باید صادر کننده چک یکی از شرایط زیر را داشته باشد:
- خالی بودن حساب صادر کننده چک؛
- صدور چک توسط فرد با علم به مسدود بودن حسابش؛
- برداشت از حساب قبل از پاس شدن چک؛
- اقدام حقوقی فرد صادر کننده چک به منظور ممانعت از نقد کردن چک توسط بانک.
در صورت وجود یکی از شرایط فقط فرد دارای چک می‌تواند از صادر کننده چک در دادسرا به جرم صدور چک برگشتی شکایت کند. در این روش فرد ۶ ماه پس از دریافت گواهی عدم پرداخت از بانک فرصت دارد با مراجعه به دادسرا شکایت خود را ثبت کند. البته با گسترش بیشتر چک‌های صیادی پیش‌بینی می‌شود اقدام از طریق کیفری کاهش یابد.
بیشتر بخوانیم: قانون جدید چک در سال 1401
وصول چک از طریق حقوقی
آخرین روش وصول چک برگشتی از طریق اقدام حقوقی است. پیش از این، در این شیوه پس از دریافت گواهی عدم پرداخت از بانک، دارنده‌ی چک یک دادخواست حقوقی تنظیم کرده و با ضمیمه کردن فرم گواهی عدم پرداخت و کپی چک برگشتی به دادخواست، برای وصول آن اقدام می‌کرد. سپس دادگاه به دعوای طرح‌شده رسیدگی می‌کرد و این موضوع فرایندی زمان‌بر بود.
اما در چک‌های صیادی جدید با اخذ گواهی عدم پرداختی که کد ره‌گیری نیز دارد، فرد مستقیماً متقاضی صدور اجراییه از دادگاه شده و مبلغ چک را مطالبه می‌کند. این موضوع زمان‌بربودن فرایند گذشته را حل کرده است. طبق ماده ۲۳ قانون صدور چک، صادر کننده باید طی ۱۰ روز از تاریخ ابلاغ اجرائیه، بدهی خود را بپردازد یا رضایت طرف مقابل را برای پرداخت به اشکال دیگر جلب کند.
اقامه دعوی از طرف صادر کننده برای توقف وصول مبلغ
اگر صادر کننده چک یا وکلای او ادعا کنند که چک به سرقت رفته یا مشروط بوده یا تضمین بوده یا از طرق غیرقانونی مانند کلاه‌برداری و غیره به دست دارنده چک افتاده است و علیه فرد دارای چک شکایتی مطرح کنند، اقدامات صاحب چک برای وصول چک برگشتی متوقف نمی‌شود؛ بلکه این دو دعوا جداگانه بررسی می‌شوند مگر اینکه مراجع قضایی به این نتیجه برسند که با صدور اجرائیه فرد صادر کننده چک متحمل ضرر جبران‌ناپذیری شود.
در این صورت با گرفتن ضمانت‌های لازم، عملیات وصول چک برگشتی تا مشخص شدن تکلیف شکایت صادر کننده چک متوقف می‌شود. اگر دلایل ارائه شده در مورد مفقود شدن چک توسط صادر کننده آن قابل‌قبول باشد، عملیات اجرائی بدون نیاز به ضمانت متوقف می‌شوند.
جمع‌بندی
در این مقاله به‌صورت جامع مبحث «چک برگشتی و دلایل برگشت خوردن چک» را بررسی کردیم. همچنین متوجه شدیم هر عاملی که مانع پرداخت مبلغ چک باشد می‌تواند منجر به برگشت خوردن چک شود. سپس روش‌های وصول چک برگشتی شامل «وصول چک برگشتی از طریق اداره ثبت»، «وصول چک برگشتی از طریق کیفری» و «وصول چک برگشتی از طریق حقوقی» را به طور مختصر تشریح کردیم.
به یاد داشته باشید که موضوعات حقوقی پیچیدگی‌های فراوانی دارد و یک اشتباه می‌تواند زندگی شما را به‌صورت کامل تحت تاثیر خود قرار دهد. پیشنهاد می‌کنیم پیش از هر اقدامی ابتدا با کارشناسان حقوقی ما در کارمنتو تماس بگیرید و مشاوره‌های لازم را برای موضوع «چک برگشتی و مراحل وصول آن» دریافت کنید.
