وقف، یکی از سنت‌های نیکو است که اثرات فراوانی دارد و اکثر مردم با آن آشنا هستند؛ اما ممکن است درباره مفهوم حقوقی آن اطلاعاتی زیادی نداشته باشند. در این قرارداد، واقف، تمام یا بخشی از اموال خود را برای امور خیریه در اختیار عموم یا افراد خاصی قرار می‌دهد؛ از این‌رو قانون مدنی وقف را به دو دسته عام و خاص تقسیم کرده است. وقف عام به وقفی گفته می‌شود که محدود به افراد مشخصی نیست و برای مصارف عمومی است؛ مانند مسجد، مدرسه، کتابخانه یا وسایلی مانند دستگاه‌های پزشکی برای بیمارستان، آبسردکن و… . وقف خاص همانطور که از اسم آن پیدا است تنها برای افراد خاصی در نظر گرفته می‌شود که در این مقاله به شرایط آن می‌پردازیم.
قرارداد وقف خاص چیست؟
وقف خاص، محصور است و به اشخاص معینی تعلق می‌گیرد؛ مثلا وقف برای فرزندان؛ در این مورد فرزندان افراد مشخصی هستند که وقف تنها برای آن‌ها صورت گرفته است و استفاده از منافع آن به عموم تعلق نمی‌گیرد.
شرایط قرارداد وقف خاص
هنگامی که فرد قصد وقف اموال خود برای افراد مشخص را داشته باشد لازم است قراردادی تنظیم شود که مستلزم شرایطی است؛ برخی از این شرایط عمومی و برخی دیگر اختصاصی است که به شرح زیر است:
شرایط عمومی
- قصد و رضایت واقف و موقوف علیهم
- اهلیت واقف و موقوف علیهم
- معلوم و معین بودن مال موقوفه
- جهت مشروع وقف خاص
شرایط اختصاصی
- قابل بقا بودن مال موقوفه: لازم است مالی که وقف می‌شود قابل بقا و مصرف نشدنی باشد. مثلا مواد خوراکی قابل وقف نیستند.
- قبض مال موقوفه توسط موقوف علیهم: مال موقوفه باید توسط موقوف علیهم دریافت شود. به عنوان مثال اگر خانه‌ای وقف می‌گردد، باید کلید آن تحویل موقوف علیهم داده شود.
آثار قرارداد وقف خاص
هر قراردادی که تنظیم می‌شود، آثار خاصی بین طرفین ایجاد می‌کند. آثار قرارداد وقف خاص به شرح زیر است:
- فک مال: پس از انعقاد قرارداد، مال موقوفه از لیست دارایی واقف خارج شده و دیگر متعلق به او نیست. البته عین مال نیز به مالکیت موقوف علیهم در نمی‌آید؛ بلکه دارایی، تبدیل به یک شخصیت حقوقی مستقل از دو طرف می‌گردد.
- ایجاد حق انتفاع برای موقوف علیهم: اگر قرارداد وقف خاص به نحو صحیح منعقد شود، موقوف علیهم حق استفاده از مال را دارند؛ حتی با وجود اینکه موقوفه به مالکیت آن‌ها در نیامده است. به عنوان مثال، هنگامی که یک باغ وقف می‌شود، عین باغ یعنی مالکیت زمین و درختان به موقوف علیهم انتقال داده نمی‌شود؛ اما می‌توانند از میوه‌های باغ استفاده و آن را بفروشند.
نحوه تنظیم قرارداد وقف خاص
در تنظیم قراردادها بهتر است از یک مشاور یا وکیل کمک گرفته شود. با این وجود، نکاتی که لازم است در تنظیم قرارداد وقف خاص رعایت شود را بیان می‌کنیم:
- در قسمت واقف و موقوف علیهم، لازم است مشخصات کامل وقف کننده و وقف شونده‌ها ذکر شود؛ اگر واقف بخواهد مال موقوفه پس از موقوف علیهم در اختیار فرزندان و نسل‌های بعدی باشد باید با عبارتی مانند (بعد فوت اولاد متوفب الی غیر النهایه) این مسئله را مشخص سازد.
- در بخش مال موقوفه باید مشخصات دقیق مال درج شود. مانند ………….دانگ از یک آپارتمان به متراژ………….. با پلاک……………… واقع در آدرس…………………..
- بهتر است هنگام قرارداد، واقف، یک نفر را به عنوان متولی وقف انتخاب نماید که اداره مال موقوفه را بر عهده بگیرد. متولی وقف می‌تواند خود واقف باشد.
- حتما باید در یکی از بندهای قرارداد بیان شود که مال موقوفه به قبض و تصرف موقوف علیهم درآمده است.
- سایر شرایط مورد نظر، مانند تقسیم منافع بین موقوف علیهم یا چگونگی اداره مال موقوفه و… باید در قرارداد ذکر شود.
- در پایان باید طرفین قرارداد را امضا و با شرایط موافقت کنند.
نمونه قرارداد وقف خاص
تصویر زیر نمونه‌ای از یک قرارداد وقف خاص است:
کارمنتو، همراه شما
هر قراردادی، قواعد خاصی دارد و قرارداد وقف خاص از این قاعده مستثنی نیست. شما می‌توانید این کار را به کارمنتو بسپارید تا خیال خود را راحت نمایید. همچنین مشاوران این مجموعه به صورت آنلاین و تلفنی پاسخگوی سوالات شما هستند تا مسائل خود در این زمینه را حل نمایید.
