یکی از راه‌هایی که افراد در زمینه‌های مختلفی می‌توانند با یکدیگر مشارکت داشته باشند، تشکیل شرکت است. با تأسیس شرکت، افراد می‌توانند با همکاری هم سرمایه شروع فعالیت‌شان را تأمین کرده و در سود و زیان آن شریک باشند. امروزه بخش اعظمی از فعالیتهای اقتصادی توسط این شرکت‌ها شکل می‌گیرد.
لازمه تشکیل هر نوع شرکتی، درک معنا و مفهوم آن است. در یک تقسیم‌بندی کلی می‌توان شرکت‌ها را به دو گروه اصلی شرکت تجاری و شرکت مدنی تقسیم کرد که هر کدام شامل زیرمجموعه‌های دیگری هستند. هر کدام از این شرکت‌ها ویژگی‌ها و خصوصیات مخصوص به خود را دارند. شرکت تجاری در حیطه تجاری فعال بوده و شخصیت حقوقی دارد. شرکت مدنی برخلاف شرکت تجاری فاقد شخصیت حقوقی و اقامتگاه بوده و نیاز به ثبت هم ندارد.
در این مقاله قصد داریم پس از پاسخ به این پرسش که شرکت مدنی چیست؟ به ارائه مطالبی در خصوص، انواع شرکت‌های مدنی، قوانین شرکت مدنی، تفاوت شرکت مدنی و تجاری، ورشکستگی شرکت مدنی و… بپردازیم.
منظور از شرکت‌های مدنی چیست؟
شرکت مدنی یکی از انواع شرکت است که توسط عقد قراردادی بین دو یا چند نفر برای ایجاد کسب و کار از طریق فعالیتهای مشترک تشکیل می‌شود. ممکن است که این شرکت برای خرید و فروش، کسب و کار، پیشه وری و انجام حرفه و صنعتی تشکیل شده باشد. این شرکت تابع مقررات قانون مدنی که در زمینه حرفه و صنعت قانون‌گذاری شده است، به وجود آمده است.
در شرکت مدنی، تمامی شرکا در سود و ضرر سهیم هستند. مگر اینکه یک یا چند نفر از شرکا دارای سهم بیشتری باشند. نحوه‌ی اداره شرکت نیز طبق شرایطی است که بین شرکا مقرر شده است. یکی از مهمترین اسناد یک شرکت، اساسنامه آن است. این اساسنامه یک نوع سند است که مخصوص شرکت‌ها بوده و در آن در مورد چگونگی اداره شرکت و روابط بین مالکین تعیین می‌شود. همچنین در اساسنامه شرکت مدنی اهداف و وظایف شرکا نیز ذکر می‌شود. منظور از شرکت‌های مدنی این است که در این شرکت‌ها طبق قرارداد بین دو یا چند نفر به دلیل فعالیتهای مشترکی که دارند کسب درآمدی را ایجاد میکنند.
تعریف شرکت در قانون مدنی
قانون‌گذار تعریف شرکت مدنی را در ماده ۵۷۱ قانون مدنی به این صورت ذکر کرده است: “شرکت عبارت است از اجتماع حقوق مالکین متعدد در شی واحد به نحو مشاع” . تعریف شرکت مدنی در این ماده یعنی اینکه چند نفر در مال یا منفعت آن مال، شریک باشند و تمامی شرکا در جز به جز اموال شرکت با یکدیگر شریک هستند و حق تصرف در مال را دارند.
مشخصه‌های شرکت مدنی
برخی از مشخصه‌های شرکت مدنی عبارتند از:
- شرکت مدنی شخص حقوقی به شمار نمی‌رود و تنها شرکت‌های تجاری که طبق قانون تجارت تشکیل و ثبت می‌شوند، دارای شخصیت حقوقی هستند.
- شرکت‌های مدنی تابعیت و اقامتگاه ندارند.
- معاملاتی که در این شرکت صورت می‌گیرد جز معاملات تجاری به حساب نمی‌آید، چون طبق قانون تجارت، معاملات شرکت تجاری ست که تجاری به شمار می‌آیند و شرکت‌های مدنی، جز شرکت‌های تجاری نیستند.
- در صورتی که در قرارداد مدت زمان مشخصی تعیین نشده باشد، شرکت به تقاضای هر کدام از شرکا که تقاضای لغو شرکت را داشته باشد، از بین می‌رود و در مورد آن مقررات مربوط به ورشکستگی و تصفیه قابل اجرا نیست.
- تمامی شرکا در شرکت مدنی نمایندگی این شرکت را بر عهده دادند.
انواع شرکت مدنی
قبل از تشکیل این شرکت باید بدانید که شراکت شما بسته به شرایط موجود جز کدام یک از زیردسته‌های شرکت‌های مدنی به حساب می‌آید.
انواع شرکت مدنی عبارتند از:
شرکت اختیاری
شرکت مدنی اختیاری، شرکتی است که بر اساس قرارداد یا عقد یا امتزاج اختیاری، بین چند نفر شکل می‌گیرد. بر این اساس اشخاص، در یک مال واحد به صورت مشاعی، شراکت پیدا میکنند.
● عقدی از عقود:
ممکن است شرکت برحسب عقدی از عقود ایجاد شود.
به طور مثال عقد بیع که براساس خرید اشتراکی خانه، آپارتمان یا مغازه توسط دو یا چند نفر صورت می‌گیرد یا دو نفر با هم مغازه‌ای را برای کار اجاره میکنند، جز این نوع از شرکت اختیاری هستند.
● عمل شرکا:
قبول مال و امتزاج اختیاری از زیرمجموعه‌های عمل شرکا به شمار می‌آیند. یکی از شرایطی که عمل شرکا منجر به تشکیل شرکت مدنی می‌شود این است که دو یا چند نفر در قبال کاری که برای یک شخصی انجام داده‌اند برای اجرت خود مال واحد یا اموال متعددی را قبول میکنند. در نهایت، آنها نسبت به اموال دریافتی مالکیت مشاعی خواهند داشت و شریک به حساب می‌آیند.
در امتزاج اختیاری هر زمان که دو یا چند نفر اموال خود را با يکديگر ممزوج و مخلوط کنند به شکلی که امکان تفکیک آنها ممکن نباشد، تمام مالکین در مجموع مال مخلوط شده شریک می‌شوند. به طور مثال روستاییان گندم‌های خود را در یک انبار می‌ریزند و هر کس به اندازه سهم خود شریک خواهد بود.
شرکت قهری
قانونی که قانون‌گذار در ماده ۵۷۴ قانون مدنی برای شرکت قهری ذکر کرده است عبارت است از: «شرکت قهری اجتماع حقوق مالکیت است که در نتیجه امتزاج یا ارث حاصل می شود.»
شرکت قهری یکی دیگر از انواع شرکت‌های مدنی است که به واسطه ارث و یا امتزاج غیر ارادی، محقق می‌شود.
● ارث:
توسط میراث این نوع شرکت شکل می‌گیرد. به طور مثال فوت شریک در شرکت مدنی باعث به ارث رسیدن اموال به وراث خواهد شد و آنها به شکل مشاعی در این مال شریک خواهند شد.
● امتزاج قهری:
در این مورد افراد از طریق امتزاج مال و مخلوط کردن اموال مالکین به شرطی که امکان تفکیک اموال مخلوط شده وجود نداشته باشد، به صورت غیر ارادی شریک می‌شوند.
از طریق مشاوره شرکتی آنلاین تلفنی بدون پرداخت هزینه تلفن و اینترنت زیر یک دقیقه از طریق تماس امن پاسخ سوالات خود را از مشاوران برتر دریافت نمایید.
قوانین شرکت مدنی
در این بخش برخی از قوانین شرکت‌های مدنی ذکر شده در قانون مدنی را ذکر خواهیم کرد.
طبق ماده ۵۸۹ قانون مدنی، هر کدام از شرکا می‌توانند هر وقت که بخواهند تقاضای تقسیم شرکت مدنی را داشته باشند؛ به این معنا که مال مشترک را تقسیم کنند. اما در مواردی که تقسیم مال باعث ضرر و زیان شرکت شود، این قانون ممنوع است.
طبق ماده ۵۹۰ قانون مدنی در صورتی که شرکا بیش از دو نفر باشند ممکن است تقسیم شرکت مدنی فقط به نسبت سهم یک یا چند نفر از آنها به کار بیاید و سهام دیگر شرکا به اشاعه باقی بماند.
براساس ماده ۵۹۱ قانون مدنی هر وقت تمامی شرکا به تقسیم مال مشترک راضی باشند تقسیم به شکلی که شرکا تراضی نمایند به کار می‌آید و در صورت عدم توافق بین شرکا، حاکم اجبار به تقسیم مال می‌کند مشروط به اینکه مشمول ضرر نشود که در این صورت اجبار جایز نیست و تقسیم باید به تراضی باشد.
برای تشکیل شرکت‌های مدنی هر کدام از شریکان باید مالی که نسبت به آن مالکیت دارند را به شرکت بیاورند. این آورده در شرکت مدنی ممکن است مال مادی یا معنوی باشد و مالکیت نیز اعم از مالکیت مادی و معنوی خواهد بود.
در شرکت‌های مدنی هر کدام از شرکا مالی از اموال خود را به شرکت می‌آورند اما رابطه‌ی آنان با آورده در شرکت مدنی خود قطع نمی‌شود بلکه به شکل مالکیت مشاعی در می‌آید. البته برای ایجاد مالکیت مشاعی نسبت به کل آورده‌ها، نوعی انتقال مالکیت متقابل بین شرکا باید شکل بگیرد تا اجتماع حقوق مالکیت متعدد به صورت اشاعه میسر شود. در صورت هرگونه ابهام می‌توانید از مشاور حقوقی کمک بگیرید.
اداره کردن و اصول حاکم بر شرکت مدنی
تمامی شرکت‌های مدنی اصولی دارند. برخی از این اصول حاکم بر شرکت‌های مدنی عبارتند از:
- شریکی که مسئولیت اداره کردن اموال مشترک بین مالکین را بر عهده دارد، می‌تواند هر کاری را که برای اداره اموال لازم است، انجام دهد. در صورت تعدی یا تفریط مسئول خواهد بود. اگر شرکای متعددی مسئول اداره کردن اموال شرکت باشند و هر کدام به صورت مجزا اذن در اقدام داشته باشند، می‌توانند هر کاری را که برای اداره اموال لازم است را به صورت انفرادی، انجام دهند.
- انحلال شرکت مدنی از طریق تقسیم مال یا تلف شدن تمام مال صورت می‌گیرد.
- اگر هر کدام از شرکا بدون اجازه از دیگر شرکا، از حدود اجازه‌ای که به او داده شده خارج شود و مال را به طور کامل بفروشد، تابع مقررات معامله فضولی و در مواردی، فروش مال غیر به حساب می‌آید.
- در مواردی که هر کدام از شرکا، به شریک دیگری، برای اداره مال مشاعی، اذن داده، می‌تواند از اذن خود رجوع کند، مگر اینکه در ضمن عقد لازمی، حق رجوع از اجازه خود را از خودش، سلب کرده باشد که در این صورت، تنها در صورت اثبات تعدی و تفریط شخص ماذون، به دادگاه و اثبات عدم رعایت مصلحت از جانب ماذون، می‌تواند، او را عزل کرده و با حکم دادگاه، به شکلی از اذن خود، رجوع نماید.
مثال‌هایی برای شرکت مدنی
مثال شرکت اختیاری: آقای میم و دال، با موافقت یکدیگر، با هم شریک شده‌اند و اقدام به خرید یک آپارتمان ۲۰۰ متری از آقای الف میکنند و هر یک نیمی از هزینه معامله را پرداخت میکنند. بدین صورت، در مال واحدی که آپارتمان ۲۰۰ متری است، به شکل مشاعی، شریک می‌شوند.
مثال برای شرکت قهری ناشی از ارث: آقای ب که جز شرکای یک شرکت مدنی بوده است بعد اثر سکته قلبی فوت می‌کند و طبق قانون بعد از فوت شریک در شرکت مدنی، این سهام به ورثه ایشان رسیده و وراث در این مال، شراکت مدنی پیدا میکنند.
مثال شراکت قهری ناشی از امتزاج غیر ارادی: آقای الف، راننده کامیونی است که حمل بار گندم آقای جیم و نون را از زمین کشاورزی تا انبار بر عهده دارد. بر اثر یک تصادف ناگهانی، گونی‌های گندم پاره شده و با یکدیگر مخلوط می‌شوند. در شرایط به وجود آماده که امکان تفکیک گندم‌ها غیرممکن است، آقای جیم و نون، بدون اراده بر این اتفاق، با یکدیگر شراکت مدنی قهری پیدا میکنند.
انحلال شرکت مدنی چگونه است؟
طبق ماده ۵۸۷ قانون مدنی اگر بخشی از مال مورد اشاعه تلف شود، شرکا در باقی‌مانده اموال با یکدیگر شریک خواهند بود و چنانچه همه آن تلف شده باشد، شرکت از بین می‌رود. یعنی اگر اموال شرکت به هر طریقی از بین برود مثل ورشکستگی، ممکن است شرکت مدنی منحل شود.
ورشکستگی شرکت مدنی به چه معناست؟
ورشکستگی شرکت‌های مدنی به این معناست که شرکا در برابر انجام تعهدات مالی خود ناتوان هستند. یعنی به دلیل نداشتن مال یا وجه نقد در پرداخت بدهی‌های خود ناتوان شده‌اند. ممکن است حتی با تصمیم‌گیری اشتباه یکی یا چندتا از مالکین شرکت متضرر خسارت کلانی شده باشد و در نهایت منجر به ورشکستگی آن شرکت شود.
تفاوت شرکت مدنی با شرکت تجاری
شرکت‌های مدنی با شرکت‌های تجاری تفاوت‌هایی دارند که در این بخش برخی از تفاوت شرکت مدنی با شرکت تجاری را ذکر خواهیم کرد.
- شرکت‌های مدنی فاقد شخصیت حقوقی مستقل است؛ اما تمامی شرکت‌های تجاری در قانون تجارت شخصیت حقوقی مستقل دارند.
- تصمیم‌گیری شرکت‌های مدنی براساس اتفاق آرا و رضایت تمامی شرکا صورت می‌گیرد؛ اما در شرکت تجاری، اصولا تصمیم‌گیری براساس اکثریت آرا است.
- شرکت تجاری براساس خواست و اراده و توافق اشخاص تشکیل می‌شود. اما در شرکت‌های مدنی امکان دارد که از روی توافق ایجاد نشوند؛ مانند شراکت مبنی بر ارث برای ورثه.
- انحلال شرکت تجاری تابع تشریفات خاصی است اما برای انحلال شرکت مدنی، هر زمان که یکی از شرکا بخواهد، می‌تواند تقاضای تقسیم اموال مشترک را داشته باشد.
سخن پایانی
در این مقاله به سوال شرکت مدنی چیست؟ پاسخ دادیم و در خصوص شرکت‌های مدنی و انواع آنها، تفاوت این شرکت با شرکت تجاری، قوانین شرکت‌های مدنی و… صحبت کردیم و مثال‌هایی را در مورد انواع مختلف شرکت‌های مدنی در این مقاله برای درک و تفهیم بهتر شما عزیزان آوردیم.
اگر قصد تشکیل یکی از شرکت‌های مدنی را دارید و در مورد اساسنامه شرکت مدنی سوالاتی در ذهن شماست می‌توانید از خدمات مشاوره کارمنتو استفاده کنید. حتی اگر قصد دادخواست انحلال شرکت‌های مدنی را دارید می‌توانید نمونه دادخواست انحلال شرکت مدنی را در اینترنت ببینید. همچنین می‌توانید چند نمونه دادخواست انحلال شرکت مدنی را از کارشناسان ما در مجموعه کارمنتو که برای کار‌های حقوقی شرکت و مشاوره کسب و کار فعال هستند، درخواست کنید.
از طریق مشاوره کسب و کار تلفنی آنلاین در حوزه مد نظر خود بدون پرداخت هزینه تلفن و اینترنت و از طریق تماس امن، پاسخ سوالات خود را دریافت نمایید.
با کلیک روی لینک زیر و از طریق (منو خدمات مشاوره) حوزه مد نظر خود را انتخاب نمایید.
سوالات متداول درمورد شرکت مدنی
1. شرکت مدنی چه شرکتی است؟
شرکتی است که طبق قرارداد بین دو یا چند نفر به دلیل فعالیتهای مشترکی که دارند شکل گرفته و کسب درآمدی را ایجاد میکنند.
2. چند نوع شرکت مدنی وجود دارد؟
دو نوع شرکت مدنی وجوو دارد. یکی شرکت اختیاری و دیگری شرکت قهری است.
3. شرکت مدنی یک شخصیت حقوقی است؟
خیر این شرکت برخلاف شرکت تجاری، یک شخصیت حقوقی نیست.
4. نحوه اداره شرکت مدنی چگونه است؟
نحوه اداره این شرکت کاملا تابع خواست و اداره شرکا است.
