در سال‌های اخیر با گسترش بسیار زیاد فضای مجازی و اینترنت، اپلیکیشن‌ها و… و همچنین استقبال بی‌سابقه مردم از آن‌ها، نیاز به وضع قانون، بیش از پیش مورد نیاز بود. از همان زمان که انسان شروع به رد و بدل کردن محصولات و بعد از آن پول کرد، کلاهبرداری و فریب‌کاری نیز شروع شد. همراه با گسترش فضای مجازی، امکان وقوع جرایم در آن نیز به وجود آمد. به همین دلیل برای جرائم مختلفی که ممکن است در فضای مجازی اتفاق بیافتد، طبق ماده ۱۳ قانون جرایم رایانه‌ای، مجازات متفاوتی در نظر گرفته می‌شود.
سیستم‌های رایانه‌ای و شبکه
امروزه با پیشرفت تکنولوژی، نقش سیستم‌های رایانه‌ای، در زندگی و تقریبا تمامی مشاغل، بسیار زیاد شده است. افراد مختلف، به ساده‌ترین شکل ممکن می‌توانند وارد فضای مجازی شوند و از آن استفاده‌های مختلف کنند.
به همین دلیل، با گسترش و تنوع زیاد این سیستم‌های کامپیوتری و همچنین اینترنت، امکان وقوع جرم‌های مختلف در آن نیز افزایش یافت. در همین راستا، نهادهای قانون گذار، متناسب با نیاز جوامع، برای اینترنت نیز قوانینی وضع کردند تا از وقوع جرایم مختلف جلوگیری کرده و همچنین در صورت وقوع جرم، بتوان آن را پیگیری کرد و عدالت را برقرار کرد.
کلاهبرداری اینترنتی چیست؟
اکثر کلاهبرداری‌ها و جرایمی که در اینترنت اتفاق می‌افتند، به دلیل دانش و آگاهی کم افراد است که آن‌ها را در معرض سواستفاده قرار می‌دهد. طبق قانون، هر شخصی که به طور غیرمجاز از سامانه‌ها و شبکه‌های اینترنتی یا مخابراتی استفاده کند، مجرم است.
این موارد و اعمال غیرمجاز شامل، هرگونه وارد کردن، تغییر دادن، محو کردن، ایجاد یا متوقف کردن انتقال داده‌ها و همچنین ایجاد اختلال در آن‌ها، برداشت کردن هر گونه مال یا امتیازی برای خود که متعلق به نهاد یا شخص دیگری است، هستند.
همچنین طبق ماده ۶۷ قانون تجارت الکترونیک، اگر شخصی در زمینه مبادلات الکترونیک، از سیستم‌ها، برنامه‌ها، پیام‌ها و هرگونه ابزار ارتباط از راه دور، به صورت غیرقانونی استفاده کرده و به اطلاعات مالی و غیرمالی دیگر افراد دسترسی پیدا کند و اموال یا امتیازهای دیگران را برای خود مصادره کند، کلاهبردار اینترنتی خواهد بود و طبق قانون با او برخورد خواهد شد.
نمونه‌های مختلف کلاهبرداری اینترنتی
همانطور که گفتیم، در دنیای امروز، تقریبا برای تمام مواردی که در زندگی روزمره وجود دارد، ما از سیستم‌ها و اینترنت استفاده می‌کنیم. طبعا به همین گستردگی، جرایم مختلف و گسترده‌ای نیز وجود دارد.
هر چقدر هم که زمان می‌گذرد، روش‌های کلاهبرداری جدید و خلاقانه‌ای به وجود می‌آیند. اما توجه داشته باشید که اگر دانشی اولیه، در این زمینه داشته باشید، خطری شما را تهدید نخواهد کرد.
فیشینگ
فیشینگ در واقع نوعی حمله مجازی، به تعداد بسیار زیادی از افراد جامعه است. معمولا این حملات از طریق ایمیل انجام می‌شوند و طی عملیات فیشینگ، اطلاعات ورود به سیستم‌های مختلف و همچنین سایر اطلاعات افراد به سرقت می‌رود. معمول‌ترین اطلاعاتی که طی فیشینگ به سرقت می‌روند، نام کاربری، پسوورد، اطلاعات کارت‌های اعتباری و… است.
اسکمینگ
این نوع کلاهبرداری، عموما از طریق کارت‌های اعتباری انجام می‌شود. افراد سودجو از طرق مختلف، اقدام به برداشت‌های غیرمجاز از حساب بانکی افراد می‌کنند. شایع‌ترین نوع اسکمینگ، این است که مجرم، قطعه‌ای به نام اسکیمر را در دستگاه‌های کارتخوان، خصوصا کارتخوان‌های سیار، جاساز می‌کنند.
اسکیمر، کلیه اطلاعاتی که وارد می‌شوند را کپی می‌کند و در حافظه به صورت دسته‌بندی نگه می‌دارد. سپس مجرم به اطلاعات کارت‌های اعتباری تمام افرادی که در آن کارتخوان کارت کشیده‌اند، دست پیدا می‌کند و اقدام به خالی کردن حساب افراد می‌کند.
نرم افزارهای کلاهبرداری
حتما پیش از این هم شنیده‌اید، که یکی به شما گفته که فلان برنامه را نصب نکنید. معمولا این نرم افزار حامل کدهای مختلف هستند که به محض اینکه آن‌ها را روی گوشی‌های خود نصب می‌کنید، به کلیه اطلاعات شما دست پیدا می‌کنند. معمولا هنگام ورود به سایت‌های غیرمعتبر، بلافاصله با نوتیفیکیشن نصب برنامه‌ای مواجهه شده‌اید. برای اطمینان از سالم بودن برنامه‌ها، بهتر است که آن‌ها را از فروشگاه‌های معتبر نصب کنید.
تطمیع
یکی دیگر از روش‌هایی که به دلیل نداشتن دانش کافی و همچنین طمع اتفاق می‌افتد، این روش است. در واقع در این روش، فروشنده‌ی کلاهبردار، یک محصول بسیار باکیفیت اما ارزان را به شما معرفی می‌کند و از شما می‌خواهد که با مراجعه به یک سایت به خصوص، هزینه آن را پرداخت کنید. معرفی این محصولات تقلبی هم از طرق مختلفی مانند پیامک، ایمیل، تماس و پیام در پیام رسان‌ها و… انجام می‌شود.
پیامک‌های فریبنده
یکی دیگر از روش‌های دیگر کلاهبرداری، ارسال پیامک‌های مختلف به قشر خاصی از جامعه است. معمولا این پیامک‌ها به شما وعده‌ها یا هدایای مختلفی می‌دهد. مثلا ممکن است بگویند که فلان محصول را در مسابقه برنده شده‌اید و برای دریافت آن رو لینک زیر کلیک کنید. به محض کلیک روی لینک، فرد متخلف، به تمامی اطلاعات شما روی گوشی، دسترسی پیدا می‌کند.
کلاهبردرای اینترنتی چه ارکانی دارد؟
طبق ماده ۶۷ قانون تجارت الکترونیک، معمولا برای کلاهبرداریهای اینترنتی، ۳ رکن اصلی در نظر می‌گیرند. اولین رکن، عنصر قانونی است که طبق آن هر کس در بستر مبادلات الکترونیک، از طرق مختلف اقدام به دزدی اینترنتی، فریب، هرگونه ورود، حذف یا مداخله در عملکرد برنامه‌ها و سامانه‌ها کند، مجرم خواهد بود.
رکن دوم، عنصر مادی است. در واقع کلاهبردار برای انجام جرم، نیاز به کامپیوتر دارد. بنابراین خود کامپیوتر، وسیله ارتکاب جرم است. رکن سوم، عنصر معنوی است. معمولا قصد و نیت مجرم، فریب دیگران یا ایجاد گمراهی در سیستم‌های پردازش یا سرعت مال است. بنابراین هرگونه فعالیتی که نشان‌دهنده این نیت باشد نیز از مصادیق مجرمانه خواهد بود.
شکایت از کلاهبرداران اینترنتی
با گسترش فضای مجازی، سیستم‌های رایانه‌ای و شبکه، یک واحد تخصصی برای آن در کشور راه اندازی شد. پلیس فضای تولید و تبادل اطلاعات فراجا، شناخته شده به نام پلیس فتا، است. پلیس فتا، وظیفه جلوگیری و مبارزه با انواع کلاهبرداریهای اینترنتی، جعل، سرقت، هک، نفوذ و سایر جرائم سازمان یافته رایانه‌ای را بر عهده دارد.
برای شکایت، می‌توانید به مرکز پلیس فتای شهر خود مراجعه کنید. البته روش دیگری نیز برای شکایت از کلاهبرداریهای اینترنتی و پیگیری آن‌ها وجود دارد. دادسرای جرائم رایانه‌ای نیز، وظیفه رسیدگی به جرایم اینترنتی و فضای مجازی را بر عهده دارد که با مراجعه به آن نیز می‌توانید از کلاهبرداران شکایت کنید.
مجازات کلاهبرداری اینترنتی چیست؟
طبق نظر و صلاح دید دادگاه، اگر جرمی که اتفاق افتاده، جز مصادیق مجرمانه در ماده ۱۳ قانون جرائم رایانه‌ای باشد، طبق قانون مجازات مختلفی را برای مجرم در نظر خواهند گرفت. اولین قدم، برگرداند هر نوع مال دزدیده شده به صاحب اصلی آن است.
طبق میزان جرم و نظر دادگاه، مجرم بین یک تا پنج سال به حبس محکوم خواهد شد. یکی دیگر از مجازات، پرداخت جزای نقدی بین دو تا ده میلیون تومان است. همچنین دادگاه، می‌تواند طبق صلاح دید خود، مجرم را ملزم به هر دو نوع مجازات حبس و جزای نقدی محکوم کند.
سخن پایانی
از همان زمانی که انسان شروع به مبادله محصولات و همچنین پول کرد، کلاهبرداری و فریب نیز آغاز شد. با پیشرفت تکنولوژی، سیستم‌های رایانه‌ای و اینترنت، تقریبا به تمام امور زندگی انسان وارد شد. با گسترش اینترنت، کلاهبرداریهای اینترنتی مانند فیشینگ، اسکمینگ، پیامک‌های جعلی، جعل هویت و… نیز افزایش پیدا کردند. طبق قانون، برای کلاهبرداران اینترنتی، مجازات‌هایی مانند جزای نقدی، حبس و رد مال دزدیده شده، طبق صلاح دید دادگاه، در نظر گرفته می‌شود.
