در زمینه قانونگذاری صدور چک، تغییرات تازه‌ای ایجاد شده است که از جمله این تغییرات، الزام ثبت چکها در سامانه صیاد است. هم صادرکنندگان و هم دریافت‌کنندگان چک موظفند از این سیستم برای ثبت، تایید و استعلام اطلاعات چک استفاده کنند.
با این حال، مواقعی پیش می‌آید که صادرکننده این کار را انجام نمی‌دهد و دریافت‌کننده نیز بی‌اطلاع از قوانین و وضعیت جدید، چک را قبول می‌کند. این موضوع زمینه‌ساز سوالاتی در مورد اعتبار و قانونی بودن شکایت چک ثبت نشده، میشود. در حالی که شایان ذکر است که فرآیند پیگیری این تخلف بر اساس قوانین و دستورالعمل‌های خاصی انجام میشود که با شیوه‌های رسیدگی به چک‌های برگشت خورده، متفاوت است.
این مطلب به تفکیک این موضوع می‌پردازد و با بررسی قانونی بودن یا نبودن فرایند چک‌های صادره بدون ثبت در سامانه صیاد، به تشریح جزئیات شرایط و چگونگی شکایت، مراحل دنبال کردن این امر، مدارک مورد نیاز و هزینه‌های مربوط بر آن می‌پردازد. همچنین، مثالی از نمونه دادخواست چک ثبت نشده به عنوان راهنمایی برای درک بهتر ارائه شده است.
آیا ثبت نکردن چک در سامانه صیادی جرم است؟
اصلاحات و مصوبه‌های موجود در قانون جدید صدور چک به عنوان یکی از اسناد تجاری پرکاربرد، موجب شده تا مسائل و معضلات متداول قانون قبلی تا حد زیادی حل شوند که این امر منجر به کاهش چشمگیر تعداد چک‌های برگشتی شده است. با این حال، چالش تازه‌ای که با آن رو به رو هستیم مربوط به بی‌اطلاعی اشخاص از ضوابط تازه‌ای است که برای صدور چک وضع شده است. این مورد به مسئله طرح دعوی برای چک‌هایی که ثبت نشده‌اند و شیوه‌های رسیدگی به جرم احتمالی ناشی از عدم ثبت چک‌های جدید مربوط میشود. در نتیجه، پرسش اساسی که برای صاحبان چک‌هایی که در سیستم ثبت نشده‌اند مطرح میشود این است که: آیا عدم ثبت چک جدید خود به تنهایی یک تخلف قانونی به حساب می‌آید یا خیر.
برای درک دقیق‌تر پیرامون این موضوع، مراجعه به دو متن قانونی لازم است: اولی، قانون تازه ویرایش شده‌ای است که به مقوله‌ی صدور چکها مرتبط میشود، و دیگری، قانون مجازات اسلامی که چارچوب کلی تعیین مجازات برای رفتارهای مجرمانه را ترسیم می‌کند.
طبق اصلاحیه‌های به‌روز رسانی شده در قانون جدید مربوط به صدور چک، ماده‌ی معینی به صورت تخصصی به مسئله‌ی ثبت چک و پیامدهای مربوط به آن می‌پردازد. بر طبق ماده 21 آخرین ویرایش قانون صدور چک، شرایطی پیش‌بینی شده است که: “… سیستم مورد نظر باید طوری طراحی شده باشد که برای صدور هر فقره چک، ثبت اطلاعات از قبیل هویت صاحب حساب، میزان مبلغ مورد نظر، تاریخ درج شده بر روی چک به‌منظور ایجاد شناسه‌ی منحصربه‌فرد آن، الزامیست و به‌این ترتیب، امکان انتقال چک به دیگری تحت همان شناسه، با ثبت هویت فرد جدید، پیش از وصول کامل در دسترس باشد… ”
براساس تبصره ۱ ماده مربوطه، تاکید میشود که: “چک‌های صادر شده پس از دوسال از اجرا شدن این قانون باید تنها از طریق سامانه چکاوک مورد تسویه قرار گرفته و بر اساس مشخصات و مقادیر درج شده در سیستم همراه با تایید نهایی از سامانه صیاد اعتبار یابند. اگر مالکیت آن‌ها در سامانه صیاد ثبت نشده باشد، آن دسته از چکها خارج از حمایت‌های این قانون تلقی شده و بانک‌ها موظف‌اند از پردازش مالی این چکها خودداری ورزند…”
لذا، با بررسی این مقررات قانونی، متوجه می‌شویم که قانون چک، تنها به تعیین ضمانت‌های اجرای حقوقی برای چک‌هایی که در سیستم ثبت نشده‌اند بسنده کرده و درباره جرم ثبت نشدن این چکها، شیوه پیگیری قضایی و طرح شکایت چک ثبت نشده، هیچ دستورالعمل یا راه‌حل قاطع و مشخصی ارائه نکرده است.
اما ممکن است این پرسش مطرح شود که آیا میتوان از چک ثبت نشده شکایت کرد و یا قانون مجازات اسلامی راهکارها و احکام مشخصی را در ارتباط با موضوعاتی همچون دعوا علیه چک‌های بدون ثبت و رویه‌های قانونی مربوط به عدم ثبت چک‌های جدید، تدارک دیده است؟ بررسی این قانون نیز نشان دهنده این مطلب است که جرمی با عنوان “جرم چک ثبت نشده یا جرم ثبت نکردم چک جدید” در آن تعریف نشده و فرآیند طرح شکایت و دنبال کردن حقوقی چنین مواردی نیز در این قانون به تصریح بیان نشده است.
پس در پاسخ به این سوال که آیا عدم ثبت چک جدید به عنوان جرم شناخته میشود؟ گفته میشود که هیچ بندی در قانون صدور چک‌های جدید و نیز قانون مجازات اسلامی ثبت نشده که چنین رفتاری را به عنوان جرم معرفی کرده باشد. همچنین شیوه‌های قانونی مرتبط با شکایت و پیگیری این مسائل نیز در این قوانین تدوین نشده‌اند. بنابراین براساس اصل قانونمندی جرم و مجازات، به نظر می‌رسد در حال حاظر و در قوانین موجود کشور، جرمی با عنوان عدم ثبت چک جدید تعریف نشده و از این‌رو، این فعل فاقد وصف مجازات‌بر است.
مواجهه با چالش چک‌هایی که درسامانه شناسایی و پیگیری چکها (صیاد) ثبت نگردیده است، مسئله‌ای ست که بسیاری از دارندگان این اسناد تجاری با آن روبرو هستند. در ادامه توضیح خواهیم داد که حکم چک ثبت نشده چیست، اما دریافت توصیه‌ها و راهنمائی‌های تخصصی نیز در این‌باره می‌تواند بسیار مفید باشد؛ به همین جهت، نمونه دادخواست چک ثبت نشده در ادامه آورده شده است. لازم به ذکر است که استفاده از خدمات مشاوره حقوقی کارمنتو به عنوان یک مرکز تخصصی و به روز در امور حقوقی پیشنهاد میشود.
حکم و تکلیف چک ثبت نشده چیست؟
طبق ضوابط مندرج در ماده ۲۱ از قانون نوین صدور چک، یک چک بلامحل که در سیستم صیاد ثبت نگردیده نه قابل برگشت است و نه امکان وصول آن وجود دارد. تا زمانی که انتقال مالکیت چک در این سامانه به نام فرد جدید ثبت نشود، حکم چک ثبت نشده این است که از حمایت‌های بانکی و قانونی که با مقررات جدید چک‌های بدون پشتوانه تعیین شده‌اند، بی‌بهره خواهد ماند. این امر، تاکیدی است بر اهمیت ثبت چک و رعایت دقیق فرآیندهای معیار در نظام بانکی و حقوقی کشور.
شرایط شکایت از چک ثبت نشده
مسائل مربوط به چگونگی دنبال کردن فرایند قانونی برای چک‌هایی که در سیستم ثبت نشده‌اند از دغدغه‌های مهم بسیاری از کسانی است که با چنین مسائلی مواجه‌اند و راهکارهای قانونی مرتبط با آن را جستجو می‌کنند. در اینجا، فرآیند شکایت و شرایط مرتبط با چک‌های ثبت‌نشده را بررسی خواهیم کرد. قبل از پرداختن به این موارد، ضروری است که اطلاعاتی در رابطه با نحوه پیگیری جرم ثبت نکردن چک جدید را در صورت رو به رو شدن با این نوع از چکها، بیان کنیم.
ابتدا لازم است بدانیم؛ چک‌هایی که در سیستم الکترونیکی صیاد ثبت و تأیید می‌شوند، می‌توانند از طریق چهار روش متفاوت برای طرح شکایت و مطالبه وجه چک ثبت نشده مورد پیگیری قرار گیرند: تقاضای اجرا گذاشتن چک ثبت نشده از طریق بخش اجرا در دفتر ثبت اسناد، طرح دعوای حقوقی به منظور مطالبه وجه، طرح دعوای حقوقی مبنی بر اجرای مستقیم چک و مطرح کردن شکایت کیفری از چک ثبت نشده به منظور رسیدگی.
در حالی که برای چک‌های تایید شده در سامانه صیاد چندین مسیر شکایت وجود دارد، چک‌هایی که در این سامانه ثبت نشده‌اند تنها از طریق روش حقوقی چک ثبت نشده قابل پیگیری است و شکایت کیفری از چک ثبت نشده امکان‌پذیر نیست. در این روش طلبکار می‌تواند دعوی حقوقی مطالبه وجه درج شده در چک را مطرح کند، لازم به ذکر است که این مبلغ ذکر شده در چک را فقط می‌تواند از صادرکننده مطالبه کند. به موجب مقررات مربوط به قانون صدور چک‌های جدید، در صورتی که چک صیاد در سامانه صیاد ثبت و تأیید نشود، بانک‌ها از پرداخت وجه آن خودداری کرده و گواهی عدم پرداخت نیز،صادر نمی‌کنند.
این نوع سند از دیدگاه قانونگذار به عنوان چک شناخته نمی‌شود و تنها یک سند عادی به حساب می‌آید که صرفا میتوان از آن به عنوان مدرکی برای اثبات بدهی صادرکننده به دارنده سند استفاده کرد. بنابراین، بر خلاف چک‌های ثبت شده در سیستم صیاد، برای شکایت از چک صیاد ثبت نشده و پیگیری هرگونه تخلف مربوط به ثبت نکردن چک‌های جدید، دارنده‌ی چک می‌تواند تنها به دادگاه حقوقی مراجعه نموده و دعوی مطالبه وجه ذکر شده در سند عادی را مطرح نماید.
باید توجه داشت که در مواقعی که دارنده‌ی یک چک با چالشی همچون عدم ثبت چک مواجه میشود، نمی‌تواند از حقوقی که برای اسناد تجاری در نظر گرفته شده، شامل قابلیت مطرح کردن دعوی علیه کسانی که پشت چک را امضا کرده‌اند (ظهرنویسان) و همچنین امکان تامین خواسته چک ثبت نشده بدون نیاز به تودیع خسارت احتمالی استفاده کند. اما در این بخش به تشریح کامل در رابطه با موقعیت‌های احتمالی مانند عدم ثبت یک چک جدید، شرایط و زمینه‌های شکایت آن خواهیم پرداخت.
اصل اولیه شرایط و ضوابط شکایت از چک‌های ثبت‌نشده، برای طرح دعوای حقوقی مطالبه وجه چک ثبت نشده به عنوان یک سند عادی این است که چک مورد نظر بایستی یک چک صیادی باشد. چک صیادی، یکی از انواع چک به رنگ بنفش است و بر روی آن‌ها عبارتی همچون «اعتبار این چک منوط به ثبت، تأیید و انتقال در سامانه‌ی صیاد است» به چشم می‌خورد.
یکی دیگر از معیارهای لازم برای ارائه شکایت در مورد چک‌هایی که به ثبت نرسیده‌اند و بررسی موارد قانونی مرتبط با عدم ثبت چک‌های به روز شده، این است که چک موردنظر نباید در سیستم صیاد سابقه ثبت و تایید داشته باشد. بنابراین، چنانچه پس از تلاش برای وصول چک از بانک و بی‌نتیجه ماندن آن، دارنده چک به صادرکننده آن مراجعه کرده و ایشان چک را در سیستم صیاد ثبت نماید، در صورت برگشت خوردن چک، دیگر نیازی به اقامه طرح دعوی حقوقی مطالبه وجه سند عادی وجود نخواهد داشت.
همچنین، برای اینکه بتوان چنین شکایت حقوقی‌ای از چک ثبت نشده که یک سند عادی تلقی میشود؛ مطرح کرد، علاوه بر شرایط اختصاصی نحوه شکایت از چک ثبت نشده، وجود شرایط عمومی دعوی نیز ضروری است. فرد مدعی باید دارای اهلیت برای اقدامات قضایی باشد و طرح دعوی مربوطه باید به نحوه صحیح و در دادگاه صالح انجام شود.
مشاوران حقوقی کارمنتو به صورت آنلاین و تلفنی که به صورت فوری و زیر یک دقیقه ارتباط برقرار میشود، افراد را در مسائل حقوقی راهنمایی می‌کنند و به عنوان یک پل ارتباطی بین افراد و سیستم حقوقی عمل می‌کنند تا از ورود به مشکلات قانونی جلوگیری شود.
مراحل و نحوه پیگیری و شکایت از چک ثبت نشده
نحوه شکایت از چک ثبت نشده به این صورت است که، چنانچه شرایط لازم برای مورد شکایت از چکی که ثبت نشده است موجود باشد، دارند چک قادر است بر اساس دستورالعمل‌های مربوط به رسیدگی به تخلف عدم ثبت چک جدید اقدام علیه شکایت از چک ثبت نشده و فرد صادرکننده آن نماید. توضیحات گام به گام مراحل شکایت از چک ثبت نشده به شرح ذیل است:
در وهله اول، لازم است که شخص شاکی برای ثبت شکایت، ابتدا فرآیند ثبت نام و تایید هویت در سامانه ثنا را تکمیل کند. این کار هم از طریق آدرس اینترنتی sana.adliran.ir و هم به صورت حضوری در دفاتر خدمات قضایی مجازی امکان پذیر است.
هنگامی که فرآیند ثبت شکایت و نحوه مطالبه چک ثبت نشده شروع میشود، است بعدی شامل تدوین دادخواست مطالبه مبلغ مورد نظر برای سند عادی است. این اقدام نیازمند آماده‌سازی فایل ورد دادخواست به همراه مستندات مورد نیاز است. سپس با مراجعه به دفاتر خدماتی قضایی الکترونیکی میتوان این مدارک را جهت ثبت دادخواست خود و ارسال به مرجع صالح ارائه داد. دفتر خدمات قضایی مربوطه دادخواست را، برای چک‌های با مبلغ تا 20 میلیون تومان، به مرجع شورای حل اختلاف و برای مبالغ بالای 20 میلیون تومان، به دادگاه حقوقی صالح ارسال خواهد کرد.
پروسه قضایی با انتقال دادخواست به مرجع مربوطه و تعیین وقت رسیدگی ادامه می‌یابد. احضار طرفین به جلسه دادرسی نیز بخشی از این روند است. در جلسه رسیدگی، در صورت تایید ادله ارائه شده از سوی مدعی و استنباط قانونی، رأی به وجوب پرداخت مبلغ معین در چک ثبت نشده داده میشود. این حکم پس از کسب قطعیت، از طرف واحد اجرای احکام مربوطه قابلیت اجرایی پیدا می‌کند.
مدارک لازم برای شکایت از چک ثبت نشده
به طور خلاصه، برای اقامه دعوا در خصوص عدم ثبت چک در سامانه صیاد، ابتدا لازم است که مستندات مربوطه به درستی تکمیل و ضمیمه دادخواست گردند. این مستندات باید در دفاتر خدمات قضایی الکترونیک تحویل و برای درخواست رسیدگی به دادگاه مربوطه ارسال شوند. این مدارک و مستندات به طور کامل در ادامه شرح داده شده‌اند تا از صحت انجام پروسه اطمینان حاصل شود:
- نخستین مورد، داشتن رسید ثبت‌نام صحیح سامانه ثنا است. در صورتی که فرد رسید ثبت‌نام ندارد، با ارائه کد ملی به سادگی میتوان هویت فرد را تأیید کرد.
- برگه چک ثبت نشده در سامانه صیاد
- ارائه مدارک هویتی از قبیل کارت ملی برای اشخاص حقیقی یا شناسه ملی برای اشخاص حقوقی، به منظور تایید هویت مدعی ضروری است.
لازم به ذکر است که به منظور کاهش ریسک‌های ناشی از عدم ثبت چک، امکان ثبت آن از طریق برنامه‌های موبایلی مانند آپ و 724 و … نیز فراهم شده است.
هزینه شکایت از چک ثبت نشده
برای آغاز روند شکایت از صدور چکی که به درستی در سامانه صیاد ثبت نشده است، ضروری است تمامی مستندات مورد نیاز ارائه و همچنین هزینه‌های قانونی مربوطه پرداخت شود. این هزینه‌ها که بر اساس قوانین مرتبط با شکایت از چک ثبت نشده در سامانه صیاد تعیین شده‌اند؛ عبارتند از:
اولین و مهمترین پرداختی در این راستا، هزینه ثبت دادخواست در دفاتر خدمات قضایی الکترونیک است که معمولا مبلغی در حدود 40 هزار تومان است. همچنین، لازم است هزینه‌های جانبی مانند تایپ دادخواست و تکمیل فرآیند ثبت نام در سامانه ثنا نیز در نظر گرفته شود.
دومین پرداختی مهم در فهرست هزینه‌ها، هزینه‌های مرتبط با روند دادرسی است که بر اساس تعرفه‌های قضایی محاسبه می‌شوند؛ برای چک‌هایی با مبلغ تا 20 میلیون تومان، این هزینه‌ها به میزان 2.5 درصد از مبلغ چک و برای مبالغ بیشتر از 20 میلیون تومان، 3.5 درصد تعیین شده‌اند.
نمونه متن شکایت از چک ثبت نشده
در بخش‌های قبل، به بررسی شرایط مرتبط با اعتراض به چک‌های ثبت نشده، اسناد مورد نیاز و هزینه‌های ضروری برای انجام این اقدام پرداختیم. همچنین، جریان و مراحل پیگیری و شکایت از ثبت نکردن چک جدید را مورد توضیح قرار دادیم. به دلیل وقوع تخلف در ثبت نکردن چک جدید، دارنده چک دیگر نمی‌تواند برای مطالبه وجه چک به عنوان یک سند تجاری و یک چک برگشتی اقدام نماید. به همین دلیل در ادامه، یک نمونه دادخواست مطالبه وجه چک ثبت نشده را قرار داده‌ایم تا با استفاده از آن بتوانید در راستای پیگیری چک ثبت نشده و دفاع از حقوق خود به صورت صحیح اقدام کنید.
با احترام
ریاست محترم دادگاه حقوقی ……….
سلام، در تاریخ 1401/09/09 یک چک صیادی به شماره ………. از طرف خوانده محترم دریافت کردم. متأسفانه، به دلیل عدم آگاهی از مقررات جدید صدور چک، این چک در سامانه صیاد ثبت و تایید نشد و بانک نیز از پرداخت وجه و صدور گواهی عدم پرداخت امتناع کرد.
اکنون، طبق قوانین جدید صدور چک، این چک به عنوان یک سند عادی و نه سند تجاری محسوب میشود؛ با در نظر گرفتن تعهد صادرکننده برای پرداخت و همچنین امضای ایشان، درخواست صدور حکم برای دریافت وجه موجود در چک را استدعا دارم.
البته لازم به ذکر است که برای شکایت از چک ثبت نشده و تدوین یک متن شکایت چک ثبت نشده به صورت صحیح، استفاده از خدمات یک مرکز متخصص در این زمینه برای جلوگیری از اشتباهات ممکن و اتلاف وقت پیشنهاد میشود. کارمنتو، با ارتباطی گسترده با بیش از ۳۵۰ مشاور برتر کشور، به شما این امکان را می‌دهد که در هر زمان و هر مکان، از تخصص و دانش وسیع حقوقدانان بهره‌مند شوید. باتکیه بر جدیدترین تکنولوژی‌های دنیا، این پلتفرم تجربه‌ای سریع و روان را پیش‌روی استفاده‌کنندگان قرار می‌دهد که تفاوت انکارناپذیری با روش‌های سنتی دارد.
پلتفرم جامع کارمنتو ارتباط میان مشاور و کاربر را نه تنها آسان‌تر می‌کند بلکه موجب افزایش کارایی و سرعت در فرآیند مشاوره میشود. از طرفی، قیمت‌های منصفانه و رقابتی، خدمات حقوقی مقرون‌به‌صرفه‌ای را به ارمغان می‌آورد.
علاوه بر این، به‌واسطه نمایش وضعیت آنلاین مشاوران، کاربران قادرند زمان خود را مدیریت کنند و نهایتاً، اینکه در هر کجای ایران بتوانید در کمتر از یک دقیقه مشاوره فوری دریافت کنید، مزیتی تازه را برای دسترسی سریع به خدمات حقوقی اضافه کرده است.
مجازات ثبت نکردن چک
هنگامی که صادرکننده‌ای نسبت به ثبت چک در سیستم صیاد اقدام نکند، بستری برای ابهامات حقوقی و چالش‌های قانونی فراهم میشود. این موضوع اغلب، محل بحث متخصصین حقوقی است که آیا عدم ثبت به‌موقع چک را میتوان به‌عنوان یک جرم تلقی کرد یا خیر. برخی از حقوقدانان بر این باورند که در مورد عدم ثبت چک در سامانه صیاد، این امکان وجود دارد که دعویی با هدف الزام صادرکننده به انجام این کار تنظیم گردد. با این حال، عموماً نظر اکثر حقوقدانان بر این است که نه تنها در حال حاضر چنین دعویی در میان مقررات حقوقی کشور ما جایی ندارد، بلکه این مسئله از دیدگاه رویه قضایی نیز پشتیبانی نمی‌شود.
لذا، بر اساس دیدگاه موجود و تاکیدات حقوقی کنونی، جرمی به نام «ثبت نکردن چک» به طور مشخص در قانون تعریف نشده و در حال حاظر نمی‌توان پرونده‌ای قضایی در این رابطه علیه صادرکننده ایجاد کرد. بدین ترتیب تنها راه حل چک ثبت نشده، نحوه مطالبه چک ثبت نشده به عنوان یک سند عادی و به صورت حقوقی است.
سخن پایانی
با خواندن این مقاله متوجه شدیم که چگونه از چک صیاد ثبت نشده شکایت کنیم، همچنین برای راهنمایی بیشتر یک نمونه شکایت از چک ثبت نشده را نیز آوردیم. یکی از نکات قابل توجه در این نوع از چک این است که، امکان تامین خواسته چک صیادی ثبت نشده بدون نیاز به تودیع خسارت احتمالی نیست و نمی‌شود روی آن حساب کرد.
باتوجه به تمام نکاتی که گفته شد و حساسیت این فرآیند بهتر است برای شکایت از چک ثبت نشده و پیگیری آن از خدمات مشاوره حقوقی مرکز تخصصی در این زمینه استفاده کنید تا دچار گمراهی نشوید.
با استفاده از خدمات کارمنتو، شما می‌توانید به صورت آنلاین و در هر زمانی که نیاز دارید، مشاوره آنلاین تلفنی دریافت کنید. این سرویس ۷ روز در هفته و ۲۴ ساعت شامل پشتیبانی و خدمات چت آنلاین با پشتیبان است. کارمنتو در 11 حوزه و 31 زیرحوزه مختلف خدماتی را ارائه می‌دهد که شامل مشاوره و پروژه‌های مختلف میشود. این سرویس دارای شارژ اولیه رایگان بوده و از کیف پول نیز می‌توانید استفاده کنید. همچنین، اطلاعات شما در این سامانه محرمانه می‌ماند و امنیت اطلاعات شما تضمین میشود. بنابراین کارمنتو بهترین انتخاب برای ارائه خدمات حقوقی در زمینه چک ثبت نشده است.
از طریق مشاوره کسب و کار آنلاین تلفنی در حوزه مد نظر خود بدون پرداخت هزینه تلفن و اینترنت و از طریق تماس امن، پاسخ سوالات خود را دریافت نمایید.
با کلیک روی لینک زیر و از طریق (منو خدمات مشاوره) حوزه مد نظر خود را انتخاب نمایید.
