مسائل و دعاوی حقوقی بسیار گسترده هستند و پیچیدگی فراوانی دارند. یکی از بیشترین دعاوی که در دادگاه‌ها مطرح می‌شود، دعاوی ملکی است. دعاوی ملکی انواع مختلفی دارد که یکی از آن‌ها دعاوی تصرف است که بر اساس قانون آیین دادرسی مدنی، به سه نوع تصرف عدوانی، ممانعت از حق و مزاحمت از حق تقسیم می‌شوند. این دعواها با یکدیگر متفاوت و در شرایط خاص، قابل طرح هستند. در این مقاله به بررسی ممانعت از حق می‌پردازیم.
اگر نسبت به موضوع این مقاله دچار ابهام هستید یا سؤالات بیشتری در این رابطه دارید؛ آن را با مشاوره حقوقی کارمنتو در میان بگذارید.
ممانعت از حق چیست؟
بر اساس ماده ۱۵۹ قانون آیین دادرسی مدنی، «دعوی ممانعت از حق عبارت است از دعوی کسی که رفع ممانعت از حق ارتفاع یا انتفاع خود را از در ملک دیگری بخواهد». منظور از حق ارتفاع، حقی است که شخص در ملک دیگری دارد. مثلا شخص در خانه یا زمین فردی دیگر، مجرای فاضلاب یا … داشته باشد و حق انتفاع حقی است که بر اساس آن شخص می‌تواند از مالی که در دست دیگری است یا مالک خاصی ندارد استفاده کند.
پس در دعوای ممانعت از حق، فرد به علت اعمال و رفتار فرد دیگر، نمی‌تواند از حق خود استفاده کند.
بیشتر بخوانیم: فروش مال غیر چیست و چه مجازاتی دارد؟
ارکان اصلی ممانعت از حق
ارکان اصلی ممانعت از حق شامل موارد زیر است:
سبق استفاده از حق
خواهان باید اثبات کند که موضوع دعوا، قبل از خارج شدن ملک، مورد استفاده او بوده است و بدون رضایت او یا راه غیر قانونی از تصرف او خارج شده است.
ممانعت
مانع چیزی است که از اثر بخشی چیز دیگر جلوگیری می‌کند و در این دعوا باید اثبات شود که خوانده، مانع استفاده خواهان از حق خود شده است.
عدم رضایت خواهان
باید این ممانعت بدون رضایت خواهان صورت گرفته باشد.
تفاوت ممانعت از حق با مزاحمت از حق و تصرف عدوانی
شاید در نگاه اول، دو دعوای ممانعت از حق و مزاحمت از حق یکسان تلقی شوند؛ اما این دو با یکدیگر متفاوت هستند. در ممانعت از حق، عمل شخص، کاملا مانع استفاده شخص استفاده کننده از حق است؛ اما در مزاحمت، عمل فرد، اختلال جزئی در استفاده از حق ایجاد می‌کند. به طور مثال در مزاحمت از حق، فردی حق عبور از زمین فرد دیگری را دارد و صاحب زمین مانع عبور او می‌شود. در مزاحمت از حق صاحب زمین با ایجاد حفره و شیار مزاحم عبور فرد صاحب حق می‌گردد.
تصرف عدوانی با این دو تفاوت بیشتری دارد و در این دعوا متصرف، مالی را بدون رضایت دیگری از تصرف او در می‌آورد و خودش به صورت غیر قانونی آن را تصرف می‌کند.
همچنین بخوانیم: قانون سفته و هرآنچه که نیاز است درباره نحوه نگارش آن بدانید.
نحوه اثبات ممانعت از حق
برای اثبات ممانعت از حق، نیازی به سند مالکیت مبنی بر وجود حق انتفاع با حق ارتفاع نیست؛ همین که خواهان اثبات کند که در گذشته از حق ارتفاع و حق انتفاع استفاده می‌کرده یا به عبارت دیگر، سابقه تصرف داشته کافی است. اگر خواهان قصد شکایت کیفری داشته باشد، سند مالکیت ضروری است.
مورد دیگر اثبات این موضوع است که خوانده با زور و بدون رضایت خواهان، مانع استفاده او از تصرفات شده است.
مجازات جرم ممانعت از حق یا مزاحمت از حق
بر اساس ماده ۶۹۰ قانون مجازات اسلامی: «هر کس به وسیله صحنه سازی از قبیل پیکنی، دیوارکشی، تغییر حد فاصل، امحای مرز، کرت بندی، نهرکشی، حفر چاه، غرس اشجار و زراعت و امثال آن به تهیه آثار تصرف در اراضی مزروعی اعم از کشت شده یا در آیش زراعی، جنگلها و مراتع ملی شده، کوهستانها، باغها، قلمستانها، منابع آب، چشمه سارها، آنهار طبیعی و پارکهای ملی، تاسیسات کشاورزی و دامداری و دامپروری و کشت و صنعت و اراضی موات و بایر و سایر اراضی و املاک متعلق به دولت یا شرکتهای وابسته به دولت یا شهرداری یا اوقاف و همچنین اراضی و املاک و موقوفات و محبوسات و اثلاث باقیه که برای مصارف عام المنفعه اختصاص یافته یا اشخاص حقیقی یا حقوقی به منظور تصرف یا ذی حق معرفی کردن خود یا دیگری، مبادرت نماید یا بدون اجازه سازمان حفاظت محیط زیست یا مراجع ذیصلاح دیگر مبادرت به عملایتی نماید که موجب تخریب محیط زیست و منابع طبیعی گردد یا اقدام به هر گونه تجاوز و تصرف عدوانی با ایجاد مزاحمت یا ممانعت از حق در موارد مذکور نماید. دادگاه موظف است حسب مورد رفع تصرف عدوانی یا رفع مزاحمت یا ممانعت از حق یا اعاده به وضع سابق نماید.»
ممانعت از حق کیفری
اگر شخص بخواهد از طریق کیفری اقدام به رفع ممانعت نماید، ابتدا باید شکواییه تنظیم کرده و سپس به همراه مدارک و مستندات لازم به دادسرای محل وقوع جرم مراجعه کند.
بیشتر بخوانیم بیشتر بدانیم: راهنمای جامع تخلیه ملک ورثه ای و خلع ید وراث
ممانعت از حق حقوقی
اگر فرد قصد پیگیری از طریق حقوقی را داشته باشد، باید دادخواست رفع ممانعت را تنظیم کند و از طریق سامانه ثنا به ثبت برساند؛ سپس به دادگاه حقوقی واقع در محلی که ملک قرار دارد تحویل دهد. در ممانعت از حق حقوقی نیازی به ارائه سند مالکیت نیست.
نمونه درخواست رفع ممانعت از حق
تصویر زیر نمونه‌ای از درخواست رفع ممانعت از حق است.
حل دعاوی ملکی با کارمنتو
همانطور که اشاره کردیم دعاوی ملکی یکی از بیشترین دعواهایی است که در دادگاه‌ها مطرح می‌شود. با توجه به پیچیده بودن امور حقوقی و نزدیک بودن مفاهیم آن به یکدیگر، لازم است هنگام مواجهه با این مسائل با افراد متخصص و آگاه در این زمینه مشورت کنید. کارمنتو با داشتن مشاورین متخصص و مجرب می‌تواند راهنمای شما در مسائل حقوقی باشد. شما می‌توانید به صورت تلفنی و آنلاین با مشاورین این مجموعه در ارتباط باشید و امور حقوقی خود را به آسانی حل کنید.
