در پاسخ به این سؤال که وجه التزام به چه معناست می‌توان گفت وجه التزام شرط جبران خسارت و جریمه دیرکرد ناشی از عدم انجام یا تأخیر در انجام تعهدات قراردادی است. نحوه تعیین وجه التزام تابع اراده طرفین قرارداد است که میتواند به‌صورت شرط ضمن عقد یا قرارداد مجزا پیش‌بینی شود. در این مقاله از به این مسئله می‌پردازیم که خسارت وجه التزام چیست و مطالبه آن چه شرایطی دارد. در صورت نیاز به مشاوره حقوقی پیرامون چالش‌های درج شرط وجه التزام می‌توانید از خدمات مشاوره‌ای کارمنتو استفاده کنید.
وجه التزام چیست؟
در پاسخ به سؤال وجه التزام چیست؟ می‌توان گفت وجه التزام مبلغ مشخصی است که طرفین قرارداد هنگام انعقاد قرارداد، آن را در متن قرارداد می‌نویسند. درصورتی‌که هرکدام از طرفین که تعهدات خودش را در تاریخ تعیین‌شده انجام ندهد، باید این مبلغ را به‌عنوان جریمه پرداخت کند.
به‌عبارت‌دیگر، وجه التزام ضمانت اجرای تعهدات در قرارداد است. در قراردادهای فروش ملک معمولاً چنین بندی وجود دارد. اگر فروشنده در موعد مقرر سند رسمی را به نام نزند، باید مبلغ وجه التزام را بر اساس تعداد روزهای گذشته از موعد مقرر پرداخت کند. حال اگر تعهدات انجام نشد، طرف مقابل دعوای مطالبه وجه التزام را مطرح می‌کند. در دادخواست مطالبه وجه التزام، تعهد در قبال خواهان انجام نشده و خوانده باید تعهد را انجام می‌داد.
به این موضوع دقت کنید که مطالبه وجه التزام وقتی ممکن میشود که تخلفی صورت‌گرفته باشد. یعنی تعهد قراردادی توسط متعهد انجام نشود یا به‌موقع صورت نگیرد. از قدیم در نوشتن وجه التزام در قرارداد مبلغ هنگفتی پیش‌بینی می‌کردند. دلیلش هم حفظ تعهد طرفین به وظایفشان است. الزام به پرداخت وجه التزام نوعی عامل تهدیدکننده برای طرفین محسوب میشود. اما اگر این وجه غیرعقلانی باشد، قاضی به آن حکم نخواهد داد. درواقع اختیار قاضی در تعیین خسارت در شرایطی که مبلغ خسارت وجه التزام غیرمنطقی باشد، وارد است.
وجه التزام شبیه به شرط تهدید مسئولیت است. ازاین‌جهت به هم شباهت دارند که در وجه التزام و شرط تهدید مسئولیت، قاضی بدون تعیین مبلغ خسارت قبلی، حکم نمی‌دهد. شرط تهدید مسئولیت براین‌اساس است که اگر مقدار خسارت واقعی کمتر از مبلغ مشروط در قرارداد باشد، طرف متخلف فقط باید همان خسارت را جبران کند. اما اگر خسارت بیشتر از مبلغ تعیین‌شده باشد، او هیچ مسئولیتی در قبال مبلغ اضافی ندارد. برخلاف وجه التزام، در شرط تهدید مسئولیت باید ضرر ثابت شود. اما در وجه التزام نیازی به اثبات خسارت نیست و اثبات تخلف برای مطالبه وجه التزام کافی است.
انواع وجه التزام چیست؟ (انواع مطالبه وجه التزام)
مطالبه وجه التزام قراردادی در محاکم قضایی به دو صورت انجام میشود. یکی خسارت در قبال عدم انجام تعهد و دیگری خسارت در قبال تأخیر در انجام تعهد.
- خسارت عدم انجام تعهد: این وجه التزام مربوط به خسارتی است که طرفین قرارداد به دلیل انجام‌ندادن تعهدات خود باید به یکدیگر بپردازند.
- خسارت تأخیر در انجام تعهد: وجه التزام تأخیر در انجام تعهد مربوط به تأخیری است که در انجام تعهدات دارند. این خسارت بر اساس گذشت هر روز یا هر ماه از موعد مقرر بیشتر میشود.
مطالبه وجه التزام قراردادی در تعهدات پولی بر اساس زیان ریالی شخص متضرر خواهد بود. اگر از زمان قرارداد گذشته باشد و ارزش ریالی زیان‌ها کم و زیاد شود، بانک مرکزی میزان خسارت را با نرخ روز محاسبه می‌کند. طبق حکم مرجع قضایی این خسارت باید به شخص متضرر پرداخت شود. در خصوص شرط مطالبه وجه التزام، طرفین در قالب یک قرارداد تعهدات لازم را مطرح می‌کنند و تأخیر یا عدم اجرای تعهدات مشمول این وجه خواهد شد.
نحوه تعیین وجه التزام در قرارداد
در خصوص نحوه نوشتن وجه التزام در قرارداد باید توجه کرد در ابتدا میزان وجه التزام، شرایط دریافت آن و نرخ آن باید به توافق طرفین برسد و سپس در قرارداد درج و امضا شود. باتوجه‌به توافقات مابین طرفین وجه التزام میتواند در قالب یک شرط ضمن قرارداد نگاشته شود و یا به طور مستقل در خارج از قرارداد تعیین شود.
در نحوی نوشتن وجه التزام، باید به میزان خسارات قراردادی، معقول بودن نرخ وجه التزام و متعارف بودن آن دقت شود. با پذیرش وجه التزام پرداخت خسارت در صورت نقض تعهد هر یک از طرفین الزامی میشود. لازم به ذکر است که وقوع خسارت لزوماً از شرایط مطالبه وجه التزام قراردادی نیست.
قراردادهایی که می‌توان در آنها وجه التزام را شرط کرد
وجه التزام یا جریمه دیرکرد، در تمام عقود مالی قابل‌اعمال است، ولی کاربرد بیشتر آن، در عقود تملیکی است؛ یعنی قراردادهایی مانند قرارداد خریدوفروش یا عقد بیع که طبق آن، مالی از مالکیت یک نفر، خارج میشود و به مالکیت فرد دیگر در می‌آید.
وجه التزام و تأخیر تأدیه چه تفاوتی با هم دارند؟
از جمله تفاوت وجه التزام با جریمه تأخیر این است که خسارت تأخیر تأدیه در صورتی قابل مطالبه است که یکی از طرفین قرارداد به طور عمدی به تعهدات خود عمل نکند و به این خاطر به طرف مقابل ضرر و زیان وارد شود. در این صورت مبلغی به‌عنوان خسارت تأخیر تأدیه پیش‌بینی میشود که باید به طرف مقابل پرداخت شود.
از جمله تفاوت‌های خسارت تأخیر تأدیه و وجه التزام می‌توان به موارد زیر اشاره کرد:
- خسارت تأخیر تأدیه نیازی به درج در قرارداد ندارد و با بروز ضرر و زیان با حکم قاضی قابل‌پرداخت است.
- وجه التزام باید در هنگام تنظیم قرارداد با توافق طرفین تعیین شود و مبلغ آن با نظر قاضی قابل‌تغییر نیست.
- مبلغ وجه التزام به نرخ روز تغییر نمی‌کند مگر اینکه طرفین این مسئله را در قرارداد خود پیش‌بینی کرده باشند.
- یک تفاوت خسارت تأخیر تأدیه و وجه التزام این است که مبلغ خسارت تأخیر تأدیه به نرخ روز و باتوجه‌به شاخص بانک مرکزی مشخص خواهد شد نه اراده طرفین.
تفاوت جریمه تأخیر و وجه التزام لزوم پیش‌بینی وجه التزام در قرارداد را روشن می‌کند. چراکه مطالبه آن به‌مراتب آسان‌تر است.
وجه التزام نامتعارف
در پاسخ به سؤالات نرخ وجه التزام چیست و چقدر میتواند باشد؟ باید اظهار داشت. تعیین مبلغ وجه التزام تا حد زیادی تابع اراده طرفین است تا جایی که قانون مدنی قاضی را از تغییر مبلغ توافقی طرفین منع می‌کند. اما این مسئله باعث شده است بسیاری از افراد مبلغ وجه التزام نامتعارفی را به طرف دیگر قرارداد تحمیل کنند.
در صورت تعیین وجه التزام نامتعارف بسیاری بر این باورند که قاضی میتواند مبلغ چنین وجه التزامی را تعدیل کند. البته لازم به ذکر است در این صورت رویه واحدی وجود ندارد و نظر قضات و رویه قضایی متفاوت عمل کرده است.
شرایط دریافت وجه التزام
اگر خسارت یا تأخیری در اجرای مفاد قرارداد رخ دهد، طرفی که مسئول جبران خسارت است باید طبق شرط مطالبه وجه التزام که در قرارداد درج شده است مبلغ خسارت را بپردازد. از جمله شرایط دریافت وجه التزام قراردادی موارد زیر است:
- اثبات وجود قرارداد
- اثبات نقض تعهدات قراردادی توسط یکی از طرفین قرارداد
- اثبات اتمام زمان انجام تعهد
- اثبات لازم بودن جبراً خسارت و پرداخت وجه التزام قراردادی در قانون مدنی، قرارداد یا عرف
لازم به ذکر است در صورت عدم پیش‌بینی وجه التزام اثبات ورود ضرر و رابطه سببیت بین ضرر ایجاد شده و اقدام یا عدم اقدام یکی از طرفین قرارداد نیز ضروری است.
وجه التزام تا چه زمانی قابل مطالبه است؟
حق مطالبه خسارت زمانی شروع میشود که فرصت انجام‌دادن تعهد پایان‌یافته است. با اثبات وجود قرارداد و ارتکاب تخلف قراردادی وجه التزام قابلیت مطالبه پیدا خواهد کرد. به‌طورکلی وجه التزام از زمان ارائه دادخواست مطالبه تا زمان اجرای حکم قابل مطالبه است مشروط بر اینکه صراحتاً در هنگام تنظیم دادخواست خواهان درخواست شود.
ارتباط با مشاوران برای دریافت مشاوره حقوقی قرارداد در کارمنتو زیر یک دقیقه و فوری به صورت آنلاین تلفنی خواهد بود. دریافت مشاوره از افراد متخصص هنگام نوشتن وجه التزام در قرارداد شما را از بسیاری از مشکلات قانونی در امان نگه می‌دارد.
نمونه دادخواست مطالبه خسارت قراردادی
خواهان: … فرزند: … شغل: … به نشانی: …
خوانده: … فرزند: … شغل: … به نشانی: …
وکیل: …
خواسته موضوع و بهای آن: مطالبه وجه التزام و خسارت تأخیر در انجام تعهد
شرح دادخواست
ریاست محترم دادگاه
با سلام و عرض ادب
احتراماً به استحضار می‌رساند که موکل و خوانده محترم به‌موجب ساخت و تجمیع دو پلاک ثبتی با یکدیگر توافق رسیده و قراردادی را تنظیم نموده‌اند. طبق ماده ۵ قرارداد موردنظر، دوره ساخت نهایتاً ۱۲ ماه است که از تاریخ اخذ جواز ساخت و تخلیه ملک توسط مالک و تحویل آن به سازنده شروع شده است.
از آنجایی که خوانده محترم در تاریخ… مجوز ساخت را از مرجع مربوطه اخذ و تاکنون ملک ساخته شده را به موکل بنده تحویل است. با عنایت به‌مراتب فوق، صدور دستور مبنی بر پرداخت وجه التزام و خسارت تأخیر در انجام قرارداد بر طبق ۶ قرارداد فی‌مابین از زمان وقوع تخلف تا زمان تحویل ملک مورد استدعا است.
شما مخاطبان عزیز می‌توانید برای دریافت نمونه قرارداد وجه التزام یا نمونه دادخواست مطالبه وجه التزام قراردادی از خدمات مشاوره حقوقی کارمنتو با قیمتی معقول استفاده کنید و راهنمایی‌های لازم را در این زمینه دریافت نمایید.
مدارک لازم برای دادخواست مطالبه خسارت قراردادی
از جمله مدارک لازم جهت مطالبه خسارت قراردادی و وجه التزام می‌توان به موارد زیر اشاره کرد:
- یک نسخه از قرارداد
- وکالت‌نامه دادگستری
- مدارک هویتی
- سایر دلایل و مدارک موید وقوع نقض قراردادی
باتوجه‌به پیچیدگی اثبات انواع دعاوی بهتر است پیش از اقدام حقوقی با یک مشاور مشورت کنید. شما می‌توانید با پرداخت مبلغی معقول از خدمات کارمنتو به صورت آنلاین تلفنی و بر بستر voip استفاده کنید.
هزینه دادرسی وجه التزام
هزینه دادرسی نمونه دادخواست مطالبه وجه التزام قراردادی، مطابق با تعریف تعیین‌شده برای دعاوی مالی است. دعوای مطالبه وجه التزام از انواع دعاوی مالی است. اگر دادگاه مسئول رسیدگی باشد، خواهان باید سه و نیم درصد بهای خواسته را بپردازد. اگر مسئول رسیدگی شورای حل اختلاف باشد، خواهان باید دو و نیم درصد بهای خواسته را بپردازد.
نحوه پرداخت وجه التزام چگونه است؟
بر اساس نمونه قرارداد وجه التزام و توافقاتی که بین طرفی قرارداد در خصوص مطالبه وجه التزام تعیین شده است شخص ناقض تعهد باید خسارات تعیین شده را بپردازد.
اگر میزان خسارت تعیین شده با نرخ تورم و پول رایج مملکت در زمان رسیدگی به پرونده مغایرت زیادی داشته باشد، قاضی با استفاده از تهدید مسئولیت میزان دقیق خسارت را مشخص می‌کند.
در صورتی شخص متخلف در زمان مقرر به بخش‌هایی از تعهدات خود عمل نکند، تعهدات مختلف تفکیک و تجزیه شده و سپس شخص متخلف باید برای آن بخش از قرارداد که به آن عمل‌نکرده است، خسارت پرداخت کند.
نکات حقوقی مرتبط با دعوای مطالبه وجه التزام
نکات حقوقی مرتبط با دعوای و دادخواست مطالبه وجه التزام قراردادی اشاره به دیدگاه قانون نسبت به این دادخواست دارد. شناخت این نکات خالی‌ازلطف نیست.
- طرفین در قرارداد درباره گرفتن وجه التزام به‌عنوان خسارت مقطوع به توافق می‌رسند. اگر تعهدات اجرا نشود، حتی بدون ایجاد خسارت به متعهدله، طرف مقابل باید وجه التزام در قرارداد را بپردازد. گاهی وجه التزام در قرارداد تعیین میشود، متعهدله ابتدا باید ثابت کند که تخلف از تعهدات باعث خسارت به او شده است. اینجاست که کارشناس در مورد میزان خسارت و زیان تصمیم می‌گیرد و رأی می‌دهد.
- دادگاه در صورتی حق تغییر مبلغ وجه التزامی را ندارد که این مبلغ در خود قرارداد دقیقاً ذکر شده باشد.
- دلیل متعهد برای عدم انجام تعهداتش بررسی خواهد شد. اگر دلیل این تأخیر یا اغفال یک حادثه یا امری خارج از اراده او باشد، وی ملزم به پرداخت وجه التزامی نیست.
- پس از دریافت وجه التزام، متعهد مجبور به انجام تعهد اصلی خود نیست. البته در این باره اختلاف‌نظر وجود دارد.
- وجه التزام ناشی از تحویل مورد معامله و اجرت‌المثل هم‌زمان قابل مطالبه نیستند.
- اگر قرارداد ثانوی منعقد شود مانع از وجه التزام قرارداد اولیه نیست؛ زیرا وجه التزام تبدیل به تعهد ساقط نمی‌شود.
- هرگاه قرارداد در دفترخانه اسناد رسمی ثبت شود و برای تخلف وجه التزامی تعیین گردد؛ اما هیچ‌کدام از طرفین تعهدات خود را انجام ندهند، شرایط مطالبه وجه التزام قراردادی توسط طرفین مهیا نیست.
- طبق وجه التزام ماده ۲۳۰ قانون مدنی درباره پرداخت وجه التزام دادگاه را از کم‌وزیاد کردن مبلغ وجه التزام منع می‌کند. اما بعضی محاکم فقط تا سقف مشخصی و بر اساس حد متعارف حکم را صادر می‌کنند.
- نحوه مطالبه وجه التزام برای عدم ایفای تعهدات بستگی به اثبات آمادگی خواهان برای اجرای کامل تعهداتش دارد.
- بعد از اینکه حق فسخ به فروشنده داده شد، مطالبه وجه چک معامله و وجه التزام قراردادی در صورتی ممکن است که خیار خود را اسقاط نماید و التزام به بیع را اعلام کند.
مستندات قانونی در ارتباط با دعوای مطالبه وجه التزام در قرارداد
مستندات قانون در ارتباط با دعوای مطالبه وجه التزام در قرارداد، انواع و اقسام متفاوتی دارند. در این قسمت به بعضی از قابل‌استنادترین مواد قانونی می‌پردازیم. این مستندات شامل قانون مدنی و آیین دادرسی مدنی میشود.
- ماده ۲۲۶ قانون مدنی: اگر یکی از طرفین تعهدات خود را انجام ندهد، طرف دیگر توانایی ادعای خسارت را تنها در صورتی دارد که برای ایفا تعهدات زمان مشخصی تعیین شده باشد. اگر موعد مقرر ذکر نشود، وقتی می‌توان ادعای خسارت کرد که اختیار موقع انجام توسط طرف مقابل را ثابت کند.
- ماده ۲۲۷ قانون مدنی: زمانی طرف متخلف محکوم به پرداخت خسارت میشود که نتواند ثابت کند، دلیلی خارج از کنترل خودش برای اغفال در تعهدات داشته است.
- ماده ۲۲۸ قانون مدنی: اگر موضوع قرارداد وجه نقد باشد. قاضی به استناد ماده ۲۲۱ طرف متخلف را محکوم به جبران خسارت ناشی از تأخیر در پرداخت می‌کند.
- ماده ۲۲۹ قانون مدنی: اگر حادثه‌ای غیرمنتظره برای متعهد پیش به یاد که نتواند تعهد خود را انجام دهد، محکم به پرداخت خسارت نیست.
- وجه التزام ماده ۲۳۰ قانون مدنی: اگر در معامله شرطی برای پرداخت خسارت در صورت تخلف تعیین شده باشد، حاکم توان تغییر در مبلغ را ندارد.
- ماده ۵۱۵ قانون آیین دادرسی مدنی: خواهان علاوه بر دادخواست مطالبه وجه التزام میتواند با تقدیم دادخواست جداگانه‌ای برای جبران خسارت تأخیر در انجام تعهد یا اغفال اقدام کند؛ بنابراین وجه التزام و خسارت تأخیر تأدیه قابل‌جمع‌اند. خوانده هم حق دارد برای خسارتی که خواهان به او وارد کرده، از او مطالبه کند. دادگاه پس از بررسی میزان خسارت را تأیید و حکم را صادر می‌کند. اگر هم قراردادی موجود باشد، بر اساس آن قرارداد عمل خواهد کرد.
- ماده ۳ قانون اجرای محکومیت‌های مالی: اگر خوانده نتوانست تعهدات خود را انجام دهد تا زمان اجرای حکم یا پذیرفته‌شدن ادعای اعسار او یا جلب رضایت از خواهان، حبس خواهد شد. درصورتی‌که ظرف سی روز پس از ابلاغ، فهرست اموالش را ارائه دهد و دعوای اعسار کند، حبس نمی‌شود. مگر اینکه قاضی دعوای اعسارش را رد کند.
سخن پایانی
بر اساس قانون مدنی طرفی قرارداد ملزم هستند نسبت به قرارداد پایبند باشند. یکی از شروطی که به طور معمول، در قراردادهای مختلف، بر اساس توافق طرفین درج میشود، وجه التزام است که نحوه تعیین و شرایط مخصوصی دارد. این شرط تضمین‌کننده انجام قرارداد توسط طرفی قرارداد است که به صور شرط ضمن عقد یا یک قرارداد مستقل قابل‌اجرا است.
کارمنتو یک پلتفرم آنلاین است که با بیش از 350 مشاور در حوزه‌های مختلف همکاری می‌کند. درصورتی‌که در خصوص درج شرط وجه التزام نیازمند راهنمایی هستید می‌توانید در هر زمان و از هر جای ایران از خدمات مشاوره‌ای استفاده کنید.
از طریق مشاوره کسب و کار آنلاین تلفنی در حوزه مد نظر خود بدون پرداخت هزینه تلفن و اینترنت و از طریق تماس امن، پاسخ سوالات خود را دریافت نمایید.
با کلیک روی لینک زیر و از طریق (منو خدمات مشاوره) حوزه مد نظر خود را انتخاب نمایید.
سؤالات متداول در مورد وجه التزام:
وجه التزام قرارداد چیست؟
وجه التزام مبلغی است که در قرارداد جهت جبران خسارت تخلف از انجام تعهد درج میشود و به‌موجب آن متخلف صرف‌نظر از وجود یا عدم وجود ضرر با صرف تخلف از انجام مورد تعهد باید آن را به طرف دیگر پرداخت کند.
وجه التزام چگونه محاسبه میشود؟
وجه التزام برای جبران خسارات قراردادی در نظر گرفته میشود که در اغلب موارد در زمان عقد قرارداد مبلع آن طبق توافق طرفین تعیین میشود. شرط وجه التزام میتواند ضمن عقد باشد یا به طور مستقل و خارج از عقد قرار گیرد.
وجه التزام چند درصد است؟
تعیین میزان درصد وجه التزام در اختیار طرفین است. مطابق ماده ۲۳۰ قانون مدنی قاضی نمی‌تواند به میزانی کمتر یا بیشتر از درصد وجه التزام توافقی حکم دهد. بهتر است این میزان درصدی باشد که ضمن جبران خسارات، هزینه دادرسی را هم پوشش دهد.
مبلغ وجه التزام چقدر است؟
مبلغ وجه التزام با توافق طرفین تعیین میشود که در هر قراردادی متفاوت است.
