به طور کلی، ممکن است شباهت‌های بین بیزینس مدل و بیزینس پلن برای کسانی که از دور به دنیای کسب و کار نگاه می کنند، کمی گیج کننده به نظر برسد اما باید به خاطر داشت، کاربردهای بیزینس مدل و هدف نوشتن آن، متفاوت از اهداف نگارش بیزنس پلن است. اما نکته مهم و قابل توجه این است که بیزینس مدل و هم بیزینس پلن، هر دو به منظور کمک به کسب و کار ما برای رسیدن به موفقیت، لازم و ضروری هستند. برای تعریف کلی از بیزینس مدل و بیزینس پلن و بررسی تفاوت های آن‌ها، در ادامه با کارمنتو همراه باشید.
-
شرح مدل کسب و کار (Business Model)
در یک تعریف کلی، نحوه تولید محصول، نحوه ارائه خدمات، چگونگی ارائه خدمات پشتیبانی، چگونگی تحویل محصولات به مشتری و چگونگی مدیریت انبار شرکت و به طور کلی جزییات فعالیت‌ها و فرآیندهایی که کسب و کار شما را به اهداف مشخص شده در طرح می‌رسانند، مدل کسب‌وکار شما یا همان بیزینس مدل هستند. باید به این نکته توجه داشت که مدل کسب و کار، قلب طرح کسب و کار است که می تواند نکات حیاتی از جمله چگونگی کسب درآمد را شفاف سازد.
در نظر داشته باشید که ماهیت مدل کسب و کار شما، توصیف نحوه‌ی پول درآوردن در کارتان است و تبیین این است که چطور ارزشی را با قیمتی مناسب به مشتریان خود ارائه می‌دهید. این ابزارها به کارآفرینان اجازه می‌دهند راه‌های مختلف سازماندهی هزینه‌ها و مجاری درآمد خود را تجربه و مدل‌سازی کنند.
همچنین می توان این گونه بیان کرد که بیزینس مدل، یک طرح شرکتی است که به ما چگونگی بدست آوردن درآمد و سود را نشان میدهد. به ما توضیح میدهد که چه محصولات و خدماتی را باید ایجاد و بازاریابی کنیم، چطور این کارها را انجام بدهیم و برای ایجاد کسب و کار خود چه هزینه‌هایی باید متحمل شویم.
توجه به این موضوع مهم است که اگر مدل کسب و کار خود را در مسیر درست قرار دهید، به سوی کسب موفقیت در حرکت قرار گرفته و اگر آن را اشتباه انجام دهید، ممکن فاجعه برای کسب و کار شما به وجود بیاورد.
برای طراحی یک مدل کسب و کار مناسب، می بایست از بوم کسب و کار (Business Model Canvas) استفاده کنیم.
بوم کسب و کار در واقع الگویی برای توسعه کسب و کار، به شکل یک جدول بصری است. این بوم شامل عناصر ویژه‌ای است که مجموعه آن‌ها در کنار هم، ویژگی‌های کلی یک کسب و کار را نشان میدهد.
این عناصر که برای هر شرکت و یا محصولی باید تعریف شود عبارتند از:
- شرکای کلیدی
- مشتریان
- ارزش پیشنهادی
- فعالیت‌های اصلی
- منابع اصلی
- ارتباط با مشتریان
- کانال توزیع
- جریان درآمدی
- ساختار هزینه‌ها
گفتنی است که اغلب این بوم را در ابعاد بزرگ چاپ می کنند و در محیط کار اعضای تیم نصب می کنند. هم تیمی‌ها یادداشت‌های خود را به صورت استیکر روی بوم می چسبانند و از یادداشت‌های دیگران استفاده میکنند.
این بوم به درک مشترک اعضای تیم از مدل کسب و کار کمک می کند و همچنین باعث به کار گرفتن خلاقیت، همکاری و تجزیه و تحلیل اعضای تیم می شود.
به این نکته توجه داشته باشید که برای هیچ شرکت نمی‌توان زمان درستی برای استفاده از بوم کسب و کار را پیش بینی کرد، پس در هر مقطعی از حیات شرکت می توان از این مدل استفاده کرد.
-
بیزینس پلن (Business Plan)
بیزینس پلن یا طرح کسب‌وکار، به زبان ساده خلاصه‌ای راجع به معرفی کسب و کار شما و اهداف آن را ارائه میدهد. این خلاصه، توضیح کسب و کار شما و چگونگی رسیدن آن به موفقیت را شامل می‌شود. نام شرکت، نوع فعالیت، مکان شرکت و تاریخ شروع فعالیت می‌تواند یک بخش از این خلاصه، و ارائه رزومه کسب و کار شما جهت افزایش اعتبار می‌تواند بخش دیگری از آن را در بر بگیرد. همچنین این طرح لیست محصولات، خدمات و استراتژی شما را در بر می‌گیرد. صاحبان کسب و کار با ارائه این سند می‌توانند تصویری از برنامه خود را به سرمایه‌گذاران و شرکای احتمالی ارائه و توجه آن‌ها را جلب نمایند.
گفتنی است که در ابتدای راه‌اندازی استارتاپ، تدوین طرح کسب و کار خیلی منطقی به نظر نمی‌رسد. چرا که هنوز ارزش و هسته اصلی کسب و کار مشخص نیست. برای شروع، شما نیاز به مدل کسب و کار و اعتبارسنجی آن دارید. پس از مدتی که ارزش‌های کسب و کارتان را معتبر شناختید، داده‌هایی که بدست می‌آورید نیز معتبر و ارزشمند است. در این صورت امکان پیش‌بینی درآمد، سهم بازار و… نیز برایتان فراهم می‌گردد.
با دستیابی به این داده‌ها، مواد مناسب برای تدوین بیزینس پلان در اختیارتان قرار گرفته است. در این سند به جزئیات و آمار و ارقام کسب و کار خود خواهید پرداخت و آن را با اطمینان بیشتری به سرمایه‌گذار ارائه خواهید نمود.
رابطه بین بیزینس پلن و بیزینس مدل
بیزینس پلن و بیزینس مدل علاوه بر وابستگی متقابل به یکدیگر، پویا نیز هستند و در طول زمان تغییر میکنند. از این رو برای کسب موفقیت، به مدیران و صاحبان کسب وکار همواره توصیه می‌شود که طرح و مدل خود را به صورت دوره‌ای مرور و با توجه به زمان و تحولات رخ داده آن را اصلاح کنند.
بیزینس پلن کاملاً به بیزینس مدل وابسته است. مدل جریان مالی شرکت شما را توضیح می دهد و طرح، ساختار لازم برای رسیدن به آن جریان مالی. اگر مدل کسب و کارتان را عوض کنید، باید طرح خود را نیز تغییر دهید. با این‌که کل طرح ممکن است نیاز به تغییر نداشته باشد، ممکن است لازم شود در تعداد کارکنان، تجهیزات، مکان و یا بازاریابی تغییراتی اعمال کنید. این تغییرات نیز به نوبه ی خود ممکن است به خاطر خرید های اضافی یا دیگر تغییرات قابل توجه، نیازمند تغییراتی در امور مالی باشند.
تفاوت های بیزینس پلن و بیزینس مدل در چیست؟
می توان گفت که بیزینس مدل شاهرگ و اساس یک شرکت است که ایده اولیه شرکت و نحوه اجرای آن را توصیف میکند و چگونگی کسب درآمد و سود کسب و کار را مشخص میکند.
اما بیزینس پلن مانند ساختار سازمانی و بدنه شرکت است که به توصیف جزییات ایده کسب و کار می پردازد و برنامه ریزی و استراتژی سازمان را در یک بازه زمانی مشخص ارائه میدهد.
در واقع واضح ترین تفاوت بین این دو، در میزان پرداختن به جزییات است. پیزینس پلن اکثرا هنگام تامین مالی شرکت و جذب سرمایه ارائه می‌شود. در حالی که بیزینس مدل عمدتا هدفش فرم دهی و پایه ریزی یک کسب و کار نوپا است. باید در نظر داشت این دو کاملا به هم وابسته هستند و چنانچه یکی تغییر کند دیگری هم تغییر میکند.
برای مثال اگر جریان مالی توصیف شده در مدل کسب و کار تغییر کند، برنامه و ساختار رسیدن به آن جریان مالی در بیزینس پلن هم تغییر خواهد کرد.
همچنین طرح‌ها و مدل‌های کسب و کار همواره پویا هستند و همزمان با تغییر و رشد شرکت تغییر میکنند و شرکت را در مسیر رشد و موفقیت یاری خواهند کرد.
شاید بتوان گفت اصلی‌ترین تفاوت این دو سند، هدف آن‌هاست. هدف از تدوین طرح کسب و کا، معمولا ارائه مستنداتی به سرمایه‌گذار است. اطلاعاتی در مورد تاریخچه کسب و کار و دستاوردهای آن، و همچنین پیش‌بینی‌هایی برای آینده کسب و کار. این در حالی‌ست که مدل کسب و کار، نحوه خلق، کسب و ارائه ارزش را نشان میدهد. در نتجیه تفاوت‌های اساسی با طرح کسب و کار دارد.
سخن پایانی
در این مطلب، بیزینس پلن و بیزینس مدل را تعریف، رابطه بین آن ها را بیان و تفاوت میان این دو را بررسی کردیم. حال در صورتی که در حوزه ی بیزینس پلن و بیزینس مدل، به ابهام و یا سوالی برخوردید، بهتر است که با کارشناسان و متخصصین آن در وبسایت و یا اپلیکیشن کارمنتو همراه شوید.
