می‌دانید که خانواده به عنوان یکی از مهم‌ترین واحدهای جامعه است و از آنجایی که خانواده تاثیرات عمیقی بر زندگی افراد دارد از اهمیت ویژه‌ای برخوردار است. این اهمیت سبب شده تا قانونگذار قوانینی را در جهت حفظ و تقویت بنیان خانواده بگذارد. اما با وجود تاکیدی که بر حفظ حریم خانواده می‌شود، یکی از شایع ترین دعاوی که در چندسال اخیر با آن روبرو هستیم دعاوی خانواده است. لازم به ذکر است که چنانچه افراد در خانواده به وظیفه خود به خوبی عمل نکنند و از چارچوب قوانین خانواده سرپیچی کنند به نوعی مجرم شناخته شده و بعدا وارد دعاوی به نام دعاوی خانواده می‌شوند. اگر شما نیز در مورد انواع دعاوی خانوادگی دارید و می‌خواهید بدانید که دعاوی خانوادگی چیست؟ همراه ما باشید تا به صورت کامل با مبحث آشنا شوید.
تعریف دعاوی خانواده
به صورت کلی تعریف دعاوی خانواده آن قسمت از انواع دعاوی است که مربوط به کانون خانواده‌ها می‌شود. مطابق با این قانون هرگونه دعوایی که دادگاه‌ها مطرح می‌شود که مربوط به افراد عضوی از یک خانواده می‌شود را می‌توان به نوعی دعاوی خانوادگی محسوب کرد.
باید اشاره کنیم که این دعاوی مجموعه‌ای از دعاوی حقوقی است که در زمینه های مختلف مرتبط با ارتباطات خانوادگی و زندگی خانوادگی است. در واقع دعاوی خانواده موضوعاتی مثل طلاق، حضانت، نفقه، تقسیم اموال خانوادگی، تماس با فرزندان، تعیین نسبت و حقوق فرزندان، ازدواج، تعیین نسبت و حقوق فرزندان و موارد مشابه می‌شود.
دعاوی خانواده از نظر قانون
در خصوص دعاوی خانواده از نظر قانون باید بگوییم که در حوزه حقوق به وظایف و روابط اشخاص خانواده نسبت به همدیگر اقامه و مطرح می‌شود را دعاوی خانوادگی می‌گویند. به صورت کلی باید بدانید که این دعاوی با دعاوی‌های دیگر مثل حقوقی و کیفری فرق دارد. بنابراین این امر طبیعی است که دادگاه صالح و قاضی نیز به شکل متفاوتی به چنین پرونده‌هایی نگاه کند؛ چرا که در چنین پرونده‌هایی هدف اصلی و نهایی حفظ نهاد خانواده و تا حد امکان برقراری صلح بین اعضا است. اگر شما نیز با چنین مشکلاتی روبرو هستید، پیشنهاد ما به شما کمک گرفتن از یک وکیل دعاوی خانوادگی با تجربه در این زمینه است. مجموعه کارمنتو با همکاری با بیش از 350 مشاور برتر کشور می‌تواند در انواع زمینه‌های حقوقی از جمله دعاوی‌های خانوادگی به شما راهنمایی‌های لازم را ارائه دهد. کارمنتو به شما در هرجای ایران امکان دریافت مشاوره فوری در لحظه و زیر یک دقیقه را می‌دهد.
انواع دعاوی خانوادگی
در سال‌های اخیر قانونی برای حفاظت و تقویت بنیان خانواده به تصویب رسیده است که قانون حمایت از خانواده نام دارد. همانطور که از اسم این قانون مشخص است این قانون به نظم درآوردن روابط خانوادگی و جلوگیری از دعاوی خانوادگی کمک می‌کند و هدف از تصویب این قانون همین است. لازم است بدانید که رسیدگی به این دعاوی خانوادگی در صلاحیت دادگاهی به نام دادگاه صالح در دعاوی خانوادگی است که جدا از آن مراجع دیگری نیز صلاحیت رسیدگی به این نوع از دعاوی را دارند که شورای حل اختلاف این مرجع صالح است. همچنین هر کدام از این اختلافات و دعاوی خانوادگی قوانین خاص خود را داراست.
اگر شما هم قصد دارید با انواع دعاوی خانواده آشنا شوید باید بدانید که این دعاوی‌ها در ماده ۴ قانون بر اساس موارد زیر است:
نامزدی و خسارات ناشی از بر هم زدن آن:
نامزدی و خسارات ناشی از برهم زدن آن یکی از انواع دعاوی خانوادگی است که مطابق با ماده ۱۰۳۶ به درخواست یکی از طرفین مورد پیش بینی قرار می‌گیرد. لازم به ذکر است که یکی از اصلی ترین شرط طلب کردن ضرر و زیان برهم زدن نامزدی این است که یکی از طرفین بدون داشتن هیچ گونه دلیل قانع کننده ای قصد برهم زدن نامزدی را داشته باشند.
اگر یکی از طرفین در رابطه با شغل، خانواده و… به طرف مقابل دروغ گفته باشد و در ازدواج فریبکاری کرده باشد بعد از روشن شدن مسئله طرف مقابل نمی‌تواند از دیگری طلب خسارات کند؛ چرا که فرد فریبکار خود سبب بهم خوردن نامزدی شده است ولی اگر این کار از روی قصد و غرض قبلی بوده باشد و دلیل موجهی نداشته باشد، امکان طلب خسارت از دیگری به صورت کامل وجود دارد.
نکاح دائم، موقت و اذن در نکاح:
از دیگر دعاوی خانوادگی عقد نکاح دائم، موقت و اذن در نکاح است که بر اساس این قانون عقد ازدواج دائم و یا صیغه بدون اجازه همسر اگر از طریق همسر در دادگاه ثابت شود قانون به او حق طلاق برای جدایی از مرد همراه با وصول مهریه خواهد داد. البته اگر مرد شرط ازدواج با اجازه همسر در عقدنامه را امضا کرده باشد. در رابطه با نکاح دائم و موقت بدون اذن ولی نیز باید بگوییم که این قانون برای دخترانی که دوشیزه هستند با دختران غیر باکره متفاوت است. باید گفت که ازدواج موقت با دختر باکره بدون اذن پدر از نظر اکثر فقها باطل است و برخلاف دخترانی که باکره نیستند، نیازی به اذن پدر در ازدواج موقت ندارند.
شروط ضمن عقد نکاح:
شروط ضمن عقد نکاح نیز یکی دیگر از قانون دعاوی خانواده است که هر شرطی که خلاف مقتضای ذات عقد ازدواج نباشد، می‌تواند به عنوان شروط ضمن عقد، در سند ازدواج، بیاید. همچنین پذیرش شروط ضمن عقد درج شده در سند ازدواج به معنای اعطای وکالت بلاعزل در طلاق به زوجه، در صورت تحقق آن شرط است. مواردی نظیر ازدواج مجدد زوج بدون اذن همسر اول، ترک انفاق زوج به مدت ۶ ماه متوالی و ۹ ماه متناوب و سایر موارد دیگر که جزو شروط ضمن عقد نکاح هستند، جزو این شروط هستند.
ازدواج مجدد:
یکی از شروط ضمن عقد این است که زوج همسر دیگری بدون رضایت زوجه اختیار کند یا به تشخیص دادگاه نسبت به همسران خود اجرای عدالت نکند. بنابراین زوج با امضای این شرط حق داشتن ۲ همسر به صورت همزمان را از خود سلب می‌کند. بلکه این شرط ازدواج دوم مرد اعم از ازدواج موقت یا دائم را وابسته به رضایت همسر اول می‌کند. با امضای این شرط مرد متعهد می‌شود که بدون رضایت همسر اول خود و تا زمانی که همسر اول را در عقد ازدواج خود دارد با زن دیگری ازدواج اعم از دائم یا موقت نکند. به این ترتیب محدودیت ازدواج مجدد با امضای سند رسمی برای مرد شروع خواهد شد.
جهیزیه:
یکی دیگر از انواع لیست دعاوی خانواده، استرداد جهیزیه است که معمولاً توسط زوجه یا وکیل او اقامه می شود. به صورت کلی منظور از جهیزیه در این دعوی، اموالی است که در زمان ازدواج زن به خانه شوهر خود برده است. اموالی مانند لباسشویی، یخچال، گاز و… همگی می‌تواند به عنوان جهیزیه شناخته شوند. لازم به ذکر است که زمانی که جهیزیه‌ای به خانه داماد برده می‌شود، فهرست آن اموال تنظیم شده و به امضای داماد و شاهدین خواهد رسید. توجه داشته باشید که قانون جهیزیه، مالکیت برای زوجه است و می‌تواند در روند جدایی آن را پس بگیرد. در آخر نیز باید اشاره کنیم که برای طرح دعوای استرداد جهیزیه، زوجه باید دادخواست حقوقی را به دادگاه خانواده محل اقامت زوجین ارائه کند.
مهریه:
باید ذکر کنیم که از دیگر دعاوی در خانواده که بسیار رایج است، دعوای بر سر مطالبه مهریه در عقد موقت و دائم است. در واقع مهریه مالی است که هنگام عقد نکاح با بعد از آن زوج متعهد می‌شود به زوجه پرداخت کند. توجه داشته باشید که مهریه می‌تواند عندالمطالبه یا عندالاستطاعه تعیین شده باشد. اگر که مهریه عندالمطالبه تعیین شده باشد، هرگاه زوجه مهریه خود را مطالبه کند، شوهر وظیفه دارد که نسبت به پرداخت مهریه به همسر خود اقدام کند. همچنین زمانی که مهریه عندالاستطاعه تعیین شده باشد، زوجه تنها در صورتی می‌تواند پرداخت آن را از شوهر خود درخواست کند که شوهر توانایی مالی کافی برای پرداخت مهریه را به دست آورده باشد.
نفقه زوجه و اجرت المثل ایام زوجیت:
یکی از دعاوی خانوادگی در آیین مدنی دادرسی دعوی اجرت المثل ایام زوجیت است که این امر زمانی اقامه می‌شود که زن، دستمزد خدماتی را که در خانه شوهر برای او انجام داده است درخواست کند. این خدمات شامل آشپزی، نظافت، خیاطی و سایر موارد مشابه دیگر است. همگی از جمله اموری به شمار می‌روند که زوجه می‌تواند اجرت المثل مربوط به انجام آن را از شوهر خود مطالبه کند. شایان ذکر است که زوجه تنها در صورتی می‌تواند اجرت المثل را درخواست کند که شوهر نتواند ثابت کند که او تمامی این امور را به صورت تبرعی یا رایگان انجام داده است.
رسیدگی به دعوای اثبات واقعه زوجیت و نکاح نیز در صلاحیت دادگاه خانواده قرار دارد. هنگامی که یکی از زوجین وقوع ازدواج و زوجین را انکار کند، نوبت به طرح دعوای اثبات واقعه نکاح در دادگاه خانواده خواهد رسید. به صورت کلی برای این‌که رابطه زوجیت میان ۲ نفر اثبات شود، می‌توان به قباله رسمی ازدواج، شهادت شهود، وجود فرزندان مشترک و سایر موارد مشابه دیگر استناد کرد.
تمکین و نشوز:
بر اساس قانون خانواده و رسیدگی به دعاوی مربوط به آن زوجین باید با همدیگر معاشرت داشته باشند. در واقع یکی از مهم‌ترین تکالیف که در روابط زوجین مطرح می‌شود، تمکین زن از مرد است که مرد باید بر حسب تکالیف قانونی خود نیازهای مادی و هزینه‌های زندگی را تامین کند. البته باید بدانید که موضوع الزام به تمکین صرفا درمورد زوج نیست، ولی در رویه و عمل درمورد زوجه به کار برده می‌شود. یعنی اطاعت از همسر در زندگی مشترک و تمکین از وی که بر عهده زوجه است.
همچنین باید اشاره کنیم که بعد از طرح دعوی الزام به تمکین ممکن است دادگاه بعد از بررسی شرایط، حکم به بازگشت زوجه به خانه همسر خود دهد، اما ضمانت اجرای آن اجبار نیست و اگر زوجه پس از صدور حکم الزام به تمکین بدون عذر موجه به منزل مشترک برنگردد، نفقه زن طبق قانون به او تعلق نمی‌گیرد. از طرفی دیگر نیز مرد هم از این حق قانونی برخوردار است که با توجه به حکم مبنی بر عدم تمکین زن، تقاضای صدور حکم مبنی بر تجویز ازدواج مجدد را از دادگاه خانواده درخواست کند.
طلاق، رجوع از طلاق، فسخ و انفساخ نکاح، بذل مدت و انقضای آن:
از شیوه‌های انحلال نکاح، فسخ نکاح است. مطابق با این قانون چنانچه فرد دارای برخی از حالا جسمی و شرایط خاص باشد، این احتمال وجود دارد که برای یکی از زوجین حق فسخ نکاح ایجاد شود. در این صورت اگر دارنده حق فسخ، این حق را اعمال کند رابطه زناشویی زوجین پایان می‌یابد و در فسخ نکاح زن حق مهریه ندارد، مگر این‌که موجب فسخ، عنن باشد که زن در این صورت مستحق نصف مهریه خواهد بود.
با مشاوره حقوقی خانواده تلفنی آنلاین در کارمنتو می‌توانید از اقدامات پیش از ازدواج گرفته تا درخواست حضانت فرزند، مهریه، نفقه و … راهنمایی‌های لازم را دریافت نمایید.
حضانت و ملاقات طفل:
در زمان صدور حکم طلاق از سمت دادگاه خانواده برخی از موضوعات حقوقی مانند حضانت و ملاقات طفل، نفقه همسر و فرزندان بعد از طلاق تصمیم گیری کند. در نتیجه برای تصمیم گیری در خصوص این موضوعات، دادگاه خانواده ممکن است قرارهای کارشناسی را صادر کند.
نسب:
انواع دعاوی خانواده اثبات نسب است که اثبات نسب به معنی اثبات رابطه خویشاوندی میان ۲ یا چند نفر است. قابل ذکر است که امروزه گواهی پزشکی و آزمایش ژنتیکی به عنوان یکی از حائز اهمیت ترین دلایل و مدارک اثبات کننده رابطه نسبی شناخته می‌شود. به عنوان مثال اگر شخصی بعد از فوت متوفی به خانواده او اعلام کند که فرزند متوفی است و از او ارث خواهد برد از موارد طرح دعوای اثبات نسب خواهد بود. برای طرح این دعوی نیز باید دادخواست حقوقی تنظیم کنید و به دادگاه خانواده ارائه دهید. بهتر است برای حل چنین دعاوی‌هایی به کمک مشاوره حقوقی و حل دعاوی خانواده راهنمایی‌های لازم را بگیرید.
رشد، حجر و رفع آن:
حکم حجر حکمی است که از سمت دادگاه خانواده برای محدود کردن اختیارات مالی محجورین صادر خواهد شد. بعد از صدور این حکم امور مالی فرد توسط ولی و یا قیم او اداره خواهد شد. در رابطه با نحوه دریافت این حکم باید بگوییم که شخص باید تنطیم دادخواست حقوقی را به خواسته صدور حکم حجر انجام دهد و مدارکی را به دادگاه ارائه دهد. همچنین برای رفع این حکم نیز باید بگوییم که محجوریت یک حالت دائمی نیست و بنابر دلایلی رفع خواهد شد. مثلا اگر شخصی که به سن بلوغ برسد از حالت حجر خارج می‌شود و می‌تواند دادخواستی به امور سرپرستی دادسرای عمومی و انقلاب تقدیم و تقاضای رفع حجر نمایند.
ولایت قهری، قیمومت، امور مربوط به ناظر و امین اموال محجوران و وصایت در امور مربوط به آنان:
بر اساس ماده ۱۱۹۴ قانون مدنی جمهوری اسلامی ایران ولایت، قدرت و اختیاری است که به حکم قانون به پدر یا جد پدری داده می‌شود و این ولایت قابل واگذاری نیست. در واقع ولایت قهری حق و تکلیفی است که قانونگذار برای اداره اموال و حقوق مالی و نیز مراقبت و مواظبت اشخاص محجور به پدر و جد پدری اعطا می‌کند.
نفقه اقارب:
نفقه اقارب به معنی پرداخت نفقه به نزدیکان و خویشاوندان است که تحت شرایطی که در قانون بیان شده است، برخی از افراد ملزم به پرداخت آن هستند. لازم به ذکر است که بدانید نفقه اقارب شامل خویشاوندان نسبی خواهد شد و شامل خویشاوندان سببی نمی‌شود.
امور راجع به غایب مفقودالاثر:
بر اساس قانون مدنی جمهوری اسلامی ایران به شخصی که مدت زمان نسبتا طولانی از اقامتگاه و محل زندگی خود دور شده باشد و هیچ گونه خبری از او در هیچ کجا نباشد، غایب مفقودالاثر می‌گویند. از آنجایی که شخص غایب ممکن است اموال و دارایی‌هایی داشته باشد و حقوق و تکالیف مالی به عهده او باشد.
در چنین مواقعی اگر تکلیف اداره اموال غایب از طرف خود او تعیین شده باشد، معمولا مشکلی در اداره اموال به وجود نمی‌آید. اما در شرایط دیگر ممکن است سبب دعاوی خانوادگی شود.
سرپرستی کودکان بی سرپرست:
از دیگر لیست دعاوی خانواده برای سرپرستی کودکان بی سرپرست است. باید بدانید که برای به سرپرستی گرفتن کودکان بد سرپرست لازم است که خانواده میزبان واجد شرایط باشد. از جمله مهم‌ترین شرایط به سرپرستی گرفتن کودکان بی سرپرست سلامت جسمی و روانی، تمکن مالی و عدم اعتیاد است. همچنین مطابق قوانین، اولویت در پذیرش سرپرستی با زن و شوهر بدون فرزند، زنان و دختران بدون شوهر و زن و شوهر دارای فرزند خواهد بود.
اهدای جنین:
شایان ذکر است که برای دریافت جنین اهدایی باید این درخواست مشترکا از سمت زن و شوهر تنظیم شود و دادگاه در صورت احراز شرایطی مانند زوجین بنا به گواهی پزشکی معتبر، امکان بچه دار شدن نداشته باشند، زوجه استعداد دریافت جنین را داشته باشد، زوجین دارای صلاحیت اخلاقی باشند، هیچ یک از زوجین محجور نباشد، هیچ یک از زوجین مبتلا به بیماری های صعب العلاج نباشند، زوجین معتاد به مواد مخدر نباشند و زوجین باید تابعیت جمهوری اسلامی ایران را داشته باشند. در این صورت می‌توانند برای دریافت جنین اهدایی اقدام کنند.
تغییر جنسیت:
برای تغییر جنسیت قبل از سن ۱۸ سالگی نیاز به اجازه پدر است که در صورت امتناع پدر از صدور اجازه فرد می‌تواند به دادگاه مراجعه کند و درخواست خود را ارائه دهد. بعد از سن ۱۸ سالگی نیز هر فرد بالغی می‌تواند برای عمل خود اقدام کند. همچنین با تبدیل جنسیت هر یک از زوجین، ازدواج قبلی او به صورت خود به خود منحل شده و از تاریخ تغییر جنسیت باطل می‌شود. در نتیجه نیازی به طلاق و یا فسخ نکاح زوجین نیست.
دعاوی خانواده در کجا رسیدگی می‌شود؟
حال که با انواع دعاوی خانواده آشنا شده‌اید، ممکن است این سوال برایتان به وجود بیاید که دعاوی خانواده در کجا رسیدگی می‌شود؟ در پاسخ به این سوال باید بگوییم که دعاوی خانواده به صورت اختصاصی در دادگاه خانواده که در این امر تخصص دارد و جهت حمایت از خانواده‌ها تشکیل می‌شود، رسیدگی خواهد شد. در دعاوی خانواده مشاوره بر عهده دادگاه صالح دعاوی خانوادگی است.
دادگاه صالح دعاوی خانوادگی:
بر اساس ماده چهارم قانون حمایت از خانواده بعد از مواجه شدن با انواع دعاوی خانوادگی، حقوق خانواده و رسیدگی به دعاوی مربوط به آن و صلاحیت رسیدگی بر عهده دادگاه خانواده قرار دارد. در نتیجه می‌توان اشاره کرد که دادگاه خانواده تنها دادگاهی است که صلاحیت رسیدگی به این امور را دارد. نکته حائز اهمیت این است که در صورتی که دعوای خانوادگی در دادگاه غیر از دادگاه خانواده عنوان شود، دادگاه باید قرار امتناع از رسیدگی صادر کند و پرونده را به دادگاه خانواده ارجاع شود.
سخن پایانی
در این مطلب به انواع دعاوی خانواده و تعریف این موضوع پرداختیم. توجه داشته باشید که بهتر است از یک وکیل دعاوی خانوادگی استفاده کنید؛ چرا که این افراد به صورت کامل در این حوزه تخصص دارند. یکی از مجموعه‌هایی که می‌توانید در خصوص چنین مواردی راهنمایی‌های لازم خود را کسب کنید، کارمنتو است.
شما می‌توانید از خدمات مشاوره کارمنتو برای امور حقوقی استفاده کنید که می‌تواند در این راه به شما کمک کند. در این مجموعه با تنوع حوزه‌ها (11 حوزه و 31 زیرحوزه) و تنوع خدمات (مشاوره و پروژه)، امکان دریافت مشاوره فوری در هر جای ایران در لحظه و زیر یک دقیقه با شارژ اولیه رایگان به شما ارائه می‌شود و می‌توانید اطمینان داشته باشید که اطلاعات شما نزد این مجموعه محرمانه خواهد بود. همچنین نمایش وضعیت مشاور به منظور صرفه جویی در زمان کاربر (آنلاین و آفلاین) نیز در این پلتفرم وجود دارد.
از طریق مشاوره کسب و کار تلفنی آنلاین در حوزه مد نظر خود بدون پرداخت هزینه تلفن و اینترنت و از طریق تماس امن، پاسخ سوالات خود را دریافت نمایید.
با کلیک روی لینک زیر و از طریق (منو خدمات مشاوره) حوزه مد نظر خود را انتخاب نمایید.
