در یک تعریف کلی، بوم مدل کسب و کار ابزار مدیریتی و کارآفرینانه استراتژیک است که به شما اجازه میدهد مدل کسب و کار خود را توصیف، طراحی و اختراع کرده یا آن را به چالش کشیده و یا تغییر دهید.
این بوم یک جدول است که بخش‌های مختلف یک محصول یا ایده شامل ارزش پیشنهادی، زیرساخت‌ها، مشتری‌ها و منابع درآمد را مشخص میکند.
در تعریف دیگری آمده است که این بوم، الگویی برای تدوین یک مدل برای کسب‌وکاری جدید یا ثبت مدل فعلی مورد استفاده در کسب‌وکار است. بوم مدل کسب‌وکار به شرکت‌ها کمک میکند تا بتوانند با ترسیم تعامل میان بخش‌های مختلف کسب‌وکار خود، فعالیت‌های خود را به شکلی هماهنگ به پیش ببرند.
در این مطلب قصد داریم که بوم کسب و کار را تشریح کنیم. با کارمنتو همراه باشد.
برای طراحی یک مدل کسب و کار مناسب، می بایست از بوم کسب و کار (Business Model Canvas) استفاده کنیم.
بوم کسب و کار در واقع الگویی برای توسعه کسب و کار، به شکل یک جدول بصری است. این بوم شامل عناصر ویژه‌ای است که مجموعه آن‌ها در کنار هم، ویژگی‌های کلی یک کسب و کار را نشان میدهد.
این عناصر که برای هر شرکت و یا محصولی باید تعریف شود عبارتند از:
- شرکای کلیدی
- مشتریان
- ارزش پیشنهادی
- فعالیت‌های اصلی
- منابع اصلی
- ارتباط با مشتریان
- کانال توزیع
- جریان درآمدی
- ساختار هزینه‌ها
گفتنی است که اغلب، این بوم را در ابعاد بزرگ چاپ می کنند و در محیط کار اعضای تیم نصب می کنند. هم تیمی‌ها یادداشت‌های خود را به صورت استیکر روی بوم می چسبانند و از یادداشت‌های دیگران استفاده می‌کنند.
این بوم به درک مشترک اعضای تیم از مدل کسب و کار کمک می کند و همچنین باعث به کار گرفتن خلاقیت، همکاری و تجزیه و تحلیل اعضای تیم می شود.
به این نکته توجه داشته باشید که برای هیچ شرکتی نمی‌توان زمان درستی برای استفاده از بوم کسب و کار را پیش بینی کرد، پس در هر مقطعی از حیات شرکت می توان از این مدل استفاده کرد.
چرا باید بوم کسب و کار داشته باشیم؟
- می‌توانید استارتاپ یا کسب و کار خود را به سرمایه‌گذار یا شرکای تجاری احتمالی‌تان به سادگی معرفی کنید.
- می‌توانید قبل از این که بخواهید ریالی را هزینه کنید، کل کسب و کارتان را از بالا ببینید.
- تمرکز: با به کارگیری بوم مدل کسب و کار می‌توانید شفافیت و تمرکز بهتری روی عوامل محرک کسب و کار خود داشته باشید.
- انعطاف‌پذیری: در بوم مدل کسب و کار به سادگی هر چه تمام می‌توان مدل را تغییر داد و تمامی تأثیرات تغییر را در مدل یک صفحه‌ای مشاهده کرد.
- شفافیت: با وجود این مدل تک‌صفحه‌ای تیم شما می‌تواند شناخت بهتری از مدل و چشم‌انداز شما در خصوص کسب و کار مدنظرتان کسب کنند.
اجزای مهم بوم مدل کسب و کار
در ادامه مطلب، اجزای مربوط به یک بوم مدل کسب و کار استاندارد را توضیح می دهیم. با کارمنتو همراه باشید.
- Customer Segments
این بخش، بخش مشتریان است و به معرفی تمام کسانی که قرار است از خدمات یا کالای شما استفاده کنند، می پردازد. فرض کنید که برای مثال شما قصد راه اندازی یک وب سایت خدماتی را دارید، تمام کاربرانی که به سایت شما سر می زنند و کسانی که قصد تبلیغات دارند، جزو این مشتری ها هستند.
تمام مشتریان ریز و درشتی که امکان دارد خدمات شما به کارشان بیاید، باید لیست و بخش بندی شوند. در این بخش باید به چنین سوالاتی پاسخ دهید:
- مشتری خدمات یا کالای من چه کسی است؟
- مشتری چه احساسی در مورد محصولات من دارد؟
- انتظارات مشتری از یک خدمات عالی کدامند؟
- Value Proposition
این بخش، عنصر ارزش پیشنهادی نام دارد و به بیان این‌که خدمات و کالای شما چه ارزشی برای مشتری ها فراهم می کند، می پردازد. مثلا سایتی که شما طراحی کرده اید، فایل های ارزشمند بسیاری برای کاربران فراهم کرده که می توانند رایگان دانلود کنند، یا این‌که چون کاربران بسیار دارید تبلیغات می تواند در سطح کلان دیده شود، پس برای شرکت های تجاری تبلیغ در سایت شما مفید خواهد بود و مواردی این چنین. در این بخش، پاسخ سوالاتی از این دست باید مشخص شود:
- محصولات و خدمات ما چه ویژگی و مزیت خاصی برای مشتری دارند؟
- چرا باید مشتریان اطمینان کنند و از خدمات ما استفاده کنند؟
- چه سودی به کاربران خواهد رسید؟
- Channels
در بخش کانال ارتباطی، تمام راه های ارتباطی بین خود و مشتری را بیان می کنید. راه هایی که می توانید از طریق آن ارزش پیشنهادی را به دست مشتری برسانید. این‌که مشتری ها از طریق سایت شما می توانند، به خدمات دسترسی داشته باشند، یا اپلیکیشن مخصوص کسب و کارتان را دارید، شاید هم شبکه های اجتماعی و… همه این‌ها جزو کانال ها هستند.
سوالاتی که در این بخش مطرح هستند از این قرارند:
- چطور ارزش پیشنهادی را به مشتری بفروشم یا برسانم؟
- آیا مشتری می تواند به راه های پیشنهادی من اعتماد کند؟
- فایده این کار چیست و آیا ارزش این هزینه را دارد؟
- Customer Relationships
این بخش به مسائل مربوط به ارتباط با مشتری می پردازد. این‌که چطور با مشتری ها ارتباط داشته باشید، چه کارهایی بکنید که رضایت مشتری را به همراه داشته باشد، خدمات پس از فروش چگونه است، همه فرآیند آشنایی با مشتری تا فروش و خدمات پس از فروش را در این بخش شرح دهید.
شاید بتوان گفت که مهمترین سوالات در این بخش این موارد باشند:
- چطور با مشتری ارتباط برقرار کنیم؟ تلفن، پیامک، اینترنت و یا…
- چطور مشتری را مجاب به خرید کنیم؟ استراتژی بازاریابی ما چیست؟
- تا چه زمان و در چه مواردی خدمات پس از فروش را پشتیبانی کنیم؟
- آیا رضایت مشتری می تواند چرخه خرید را تداوم بخشد؟
- Revenue Streams
جریان درآمدزایی می تواند از یک یا چندین طریق باشد. آنهایی که فقط کالا می فروشند از طریق بخش فروش سودشان مشخص می شود، اما شاید روش های دیگری غیر از این مورد وجود داشته باشد. مثلا یک سایت تنها از راه خدمات یا فروش کالا درآمد دارد، یا آن‌که تبلیغات می تواند بخشی از درآمد زایی آن باشد؟ مهمترین سوال در این بخش مربوط به این می شود، که از چه طریقی ارزش پیشنهادی ما می تواند درآمدزایی کند و میزان آن چقدر است؟
- Key Partners
شرکای کلیدی در واقع با شرکای واقعی شما مثل آنهایی که سرمایه گذاری کرده اند، فرق دارند. این بخش به معرفی افراد، نهادها و دیگر مجموعه هایی که می توانند، شما را در راه رسیدن به موفقیت کمک کنند می پردازد. فرض کنید سایت شما اپلیکیشن مخصوص به خود را دارد، شما با قرار دادن آن در فروشگاه های اینترنتی، می توانید آن را سریعتر به دست مشتری برسانید. در این فرایند، می توان گفت که آن فروشگاه اینترنتی، شریک کلیدی کسب و کارتان است. همه کارهایی که می توانید به دیگران واگذار کنید، را در این بخش لیست کنید.
- Key Resources
منابع کلیدی به بیان دیگر همه منابعی که برای موفقیت بوم مدل کسب و کار به آن‌ها نیاز دارید را در اینجا بنویسید. تنها منابع مالی نیست که شما را به موفقیت می رساند، منابع انسانی، منابع استراتژیک و …
شما برای موفقیت سایت خود نیاز به هزینه مالی دارید تا حقوق کارمندان را بپردازید، نیاز به افراد متخصص در زمینه طراحی سایت، پشتیبانی و تولید محتوا دارید تا به هدف برسید، نیاز به همکاری سایر سایت ها نیز دارید تا رتبه بهتری بگیرید، همچنین شبکه های اجتماعی و ده ها مورد دیگر، هم می تواند در این زمینه تاثیر گذار باشد.
- Cost Structure
هزینه ها بخش مهمی از هر کسب و کار را شامل می شوند. در بخش ساختار هزینه ها، می بایست مشخص کنید که چه هزینه هایی و به چه میزان برای اجرایی شدن طرح تان نیاز دارید. مشخص کنید که محرک های اصلی هزینه های کسب و کارتان کدامند و باید به چه شیوه ای به درآمد متصل شوند. آیا از سود حاصل از فروش محصولات این هزینه ها تامین می شوند، یا آن‌که از منابع دیگری بودجه لازم تامین می شود؟
- Key Activities
جزء آخر و در واقع مهمترین بخش در بوم مدل کسب و کار، فعالیت های کلیدی شما هستند. در این قسمت همه فعالیت های کلیدی که منجر می شوند تا شما کالا یا خدماتی برای عرضه داشته باشید را مشخص کنید. هر آنچه که باعث می شود تا برند شما هویت داشته باشد، در دسته فعالیت های کلیدی قرار می گیرد.
سخن پایانی
در این مطلب، بوم کسب و کار را تعریف، چگونگی طراحی آن را تشریح و اجزای اصلی آن را بیان کردیم. حال در صورتی که در حوزه بوم مدل کسب و کار به ابهام و یا سوالی برخوردید، بهتر است که با مشاورین و متخصصین آن در اپلیکیشن و یا وبسایت کارمنتو همراه شوید.
