مطالبه وجه ‌التزام در قرارداد

مطالبه وجه ‌التزام در قرارداد زمانی مطرح می‌شود که خرید و فروش یا قراردادهای جعاله منعقد شده باشد. وجه ‌التزام نوعی ضمانت برای اجرای تعهدات مطرح‌شده در قرارداد است. هر قرارداد اصول و شرایط خاص خودش را دارد. طرفین قبل از شروع کار یا معامله بر سر این اصول توافق می‌کنند. سپس در متن قرارداد آنها را ذکر می‌نمایند.

یکی از این شروط تعیین وجه التزام است. نمی­‌توان آینده را پیش بینی کرد ممکن است یکی از طرفین پس از انعقاد قرارداد و برای مثال دریافت ثمن معامله حاضر به واگذاری دارایی مورد معامله نباشد. یا برای مثال منکر دریافت ثمن پرداختی شود. گاهی هم آن دارایی پس از تحویل دارای نقص یا مشکلی است که فروشنده به آن اشاره نکرده بود. یا یکی از طرفین قبول نمی‌کند شرایط تعیین‌شده در قرارداد را رعایت کند. برای مثال باید کاری را انجام دهد اما از تعهد واگذارشده سرباز می­زند.

می‌توانید با مراجعه به بخش مشاوره حقوقی تلفنی در اپلیکیشن کارمنتو با مشاورین و متخصصان این حوزه در ارتباط باشید.

در چنین شرایطی ارجاع به بند وجه‌ التزام صورت می‌گیرد. اما چگونه باید برای مطالبه وجه ‌التزام اقدام کرد؟ کدام مرجع قانونی وظیفه رسیدگی به این دادخواست را دارد؟ مدت‌زمان ارسال دادخواست برای وجه ‌التزام چقدر است؟ مقدار وجه ‌التزام را چه کسی تعیین می‌کند؟ همه اینها دغدغه‌­های کسانی است که وارد یک معامله می‌­شوند ولی طرفین مقابل آنها طبق تعهدات خود عمل نمی­کنند.

وجه التزام چیست؟

وجه التزام مبلغ مشخصی است که طرفین قرارداد آن‌را در متن قرارداد می‌نویسند. هرکدام از طرفین که تعهدات خودش را در تاریخ تعیین‌شده انجام ندهد، باید این مبلغ را به­ عنوان جریمه پرداخت کند. به‌عبارت‌دیگر، وجه التزام ضمانت اجرای تعهدات در قرارداد است. در قراردادهای فروش ملک معمولاً چنین بندی وجود دارد. اگر فروشنده در موعد مقرر سند رسمی را به نام نزند، باید وجه التزام را بر اساس تعداد روزهای گذشته از موعد مقرر پرداخت کند. حال اگر تعهدات انجام نشد، طرف مقابل دادخواست مطالبه وجه التزام را ارائه می‌کند. در دادخواست مطالبه وجه التزام، تعهد در قبال خواهان انجام نشده و خوانده باید تعهد را انجام می‌داد.

به این موضوع دقت کنید که وجه التزام وقتی ثابت می‌شود که تخلفی صورت گرفته باشد. یعنی تعهد قراردادی توسط متعهد انجام نشود یا به ­موقع صورت نگیرد. از قدیم در تنظیم قرارداد مبلغ وجه التزام را مبلغ هنگفتی قرار می‌دادند. دلیلش هم حفظ تعهد طرفین به وظایفشان است. وجه التزام نوعی عامل تهدیدکننده برای طرفین محسوب می‌شود. اما اگر این وجه غیرعقلانی باشد، قاضی به آن حکم نخواهد داد. درواقع اختیار قاضی در تعیین خسارت در شرایطی که مبلغ وجه التزام غیرمنطقی باشد، وارد است.

وجه التزام شبیه به شرط تحدید مسئولیت است. از این جهت به‌هم شباهت دارند که در وجه التزام و شرط تحدید مسئولیت، قاضی بدون تعیین مبلغ خسارت قبلی، حکم نمی‌دهد. شرط تحدید مسئولیت بر این اساس است که اگر مقدار خسارت واقعی کمتر از مبلغ مشروط در قرارداد باشد، طرف متخلف فقط باید همان خسارت را جبران کند. اما اگر خسارت بیشتر از مبلغ تعیین‌شده باشد، او هیچ مسئولیتی در قبال مبلغ اضافی ندارد. برخلاف وجه التزام، در شرط تحدید مسئولیت باید ضرر ثابت شود. اما در وجه التزام نیازی به اثبات خسارت نیست و اثبات تخلف برای مطالبه وجه التزام کافیست.

همچنین بدانیم: راهنمای جامع درخواست وکالت کاری

انواع مطالبه وجه التزام

مطالبه وجه التزام در محاکم قضایی به دو صورت انجام می‌شود. یکی خسارت در قبال عدم انجام تعهد و دیگری خسارت در قبال تأخیر در انجام تعهد. نوع اول مربوط به خسارتی است که طرفین قرارداد به دلیل انجام ندادن تعهدات خود باید به یکدیگر بپردازند. نوع دوم تاخیری است که در انجام تعهدات دارند. این خسارت بر اساس گذشت هرروز یا هرماه از موعد مقرر بیشتر می‌شود.

مطالبه وجه التزام در تعهدات پولی بر اساس زیان ریالی شخص متضرر خواهد بود. اگر از زمان قرارداد گذشته باشد و ارزش ریالی زیان‌ها کم­ و ­زیاد شود، بانک مرکزی میزان خسارت را با نرخ روز محاسبه می‌کند. طبق حکم مرجع قضایی این خسارت باید به شخص متضرر پرداخت شود. در مطالبه وجه التزام قراردادی، طرفین در قالب یک قرارداد تعهدات لازم را مطرح می‌کنند و تأخیر یا عدم اجرای تعهدات مشمول این وجه خواهد شد.

نکات حقوقی مرتبط با دعوای مطالبه وجه التزام

نکات حقوقی مرتبط با دعوای مطالبه وجه التزام اشاره به دیدگاه قانون نسبت به این دادخواست دارد. شناخت این نکات خالی از لطف نیست.

بیشتر بدانیم: اثار فسخ قرارداد و شرایط حقوقی مرتبط

مستندات قانونی در ارتباط با دعوای مطالبه وجه التزام در قرارداد

مستندات قانون در ارتباط با دعوای مطالبه وجه التزام در قرارداد، انواع و اقسام متفاوتی دارند. در این قسمت به بعضی از قابل استنادترین مواد قانونی می‌پردازیم. این مستندات شامل قانون مدنی و آیین دادرسی مدنی می­شود.

• ماده 226 قانون مدنی: اگر یکی از طرفین تعهدات خود را انجام ندهد، طرف دیگر توانایی ادعای خسارت را تنها درصورتی دارد که برای ایفا تعهدات زمان مشخصی تعیین شده باشد. اگر موعد مقرر ذکر نشود، وقتی می‌توان ادعای خسارت کرد که اختیار موقع انجام توسط طرف مقابل را ثابت کند.
• ماده 227 قانون مدنی: زمانی طرف متخلف محکوم به پرداخت خسارت می‌شود که نتواند ثابت کند، دلیلی خارج از کنترل خودش برای اغفال در تعهدات داشته است.
• ماده 228 قانون مدنی: اگر موضوع قرارداد وجه نقد باشد. قاضی به استناد ماده 221 طرف متخلف را محکوم به جبران خسارت ناشی از تأخیر در پرداخت می‌کند.
• ماده 229 قانون مدنی: اگر حادثه‌ای غیرمنتظره برای متعهد پیش بیاد که نتواند تعهد خود را انجام دهد، محکم به پرداخت خسارت نیست.
• ماده 230 قانون مدنی: اگر در معامله شرطی برای پرداخت خسارت در صورت تخلف تعیین شده باشد، حاکم توان تغییر در مبلغ را ندارد.
• ماده 515 قانون آیین دادرسی مدنی: خواهان علاوه بر دادخواست مطالبه وجه التزام می‌تواند با تقدیم دادخواست جداگانه‌ای برای جبران خسارت تأخیر در انجام تعهد یا اغفال اقدام کند.

خوانده هم حق دارد برای خسارتی که خواهان به او وارد کرده، از او مطالبه کند. دادگاه پس از بررسی میزان خسارت را تأیید و حکم را صادر می‌کند. اگر هم قراردادی موجود باشد، بر اساس آن قرارداد عمل خواهد کرد.

ماده 3 قانون اجرای محکومیت‌های مالی: اگر خوانده نتوانست تعهدات خود را انجام دهد تا زمان اجرای حکم یا پذیرفته شدن ادعای اعسار او یا جلب رضایت از خواهان، حبس خواهد شد.

درصورتی‌که ظرف سی روز پس از ابلاغ، فهرست اموالش را ارائه دهد و دعوای اعسار کند، حبس نمی‌شود. مگر اینکه قاضی دعوای اعسارش را رد کند.

بیشتر بدانیم: صفر تا صد مطالبه وجه رسید عادی 

هزینه دادرسی وجه‌التزام

هزینه دادرسی مطالبه وجه التزام مطابق با تعریف تعیین‌شده برای دعاوی مالی است. دعوای مطالبه وجه التزام از نوع مالی است. اگر دادگاه مسئول رسیدگی باشد، خواهان باید سه و نیم درصد بهای خواسته را بپردازد. اگر مسئول رسیدگی شواری حل اختلاف باشد، خواهان باید دو و نیم درصد بهای خواسته را بپردازد.

جمع‌بندی

مطالبه وجه التزام در قرارداد، زمانی ممکن است که نقض عهد رخ­داده باشد یا تاخیری در انجام وظایف پیش آید. گاهی بعضی اتفاقات خارج از کنترل طرفین است، مثلاً زلزله یا سیل یا بلایای طبیعی، در این شرایط وجه التزام قابل مطالبه نیست. مطالبه وجه التزام روند قانونی خاص خود را دارد. بهتر است پیش از امضای قرارداد هردو طرف درباره میزان وجه التزام به توافق برسند. با توجه به جزئیات و روند پیچیده این قبیل پرونده‌ها، بهتر است از مشاوره حقوقی کمک بگیرید. در آخر قدردان توجه شما و انتخاب کارمنتو برای مطالعه این مقاله هستیم. اگر هنوز هم ابهام یا سوالی درباره مطالبه حق التزام در قرارداد دارید، کافیست به مشاوران حقوقی ما پیام دهید تا ارزان­‌ترین مشاوره را از ما دریافت نمایید.