همه چیز درباره مالیات بر عایدی سرمایه

در سال 1913 ایالات‌متحده آمریکا برای اولین بار مالیات بر عایدی سرمایه را به اجرا گذاشت و تا حدود 50 سال بعد تنها کشوری بود که قانون مجزا و کاملی برای مالیات بر عایدی سرمایه داشت. در سال 1965 پس از جهش قیمتی مسکن که ناشی از شرایط پس از جنگ جهانی دوم بود، مالیات بر عایدی سرمایه به‌صورت رسمی تصویب و به اجرا گذاشته شد. پس‌ازآن کشورهای مختلف، به‌خصوص کشورهای صنعتی و ثروتمند قانون مالیات بر عایدی سرمایه را به اجرا درآوردند. در ادامه با کارمنتو همراه شوید تا اطالاعات بیشتری درباره مالیات بر عایدی سرمایه به شما بدهیم.

از سال 2000 میلادی به این‌سو تعداد کشورهایی که قانون مالیات بر عایدی سرمایه را به اجرا گذاشته‌اند رو به فزونی گذاشت و امروز 171 کشور چنین مالیاتی را به اجرا درآورده‌اند و یا به‌نوعی مشابه آن را در قانون مالیات‌های مستقیم خود به اجرا درمی‌آورند و تنها 33 کشور هستند که قانونی برای مالیات بر عایدی سرمایه ندارند.

برای آشنایی بیشتر با قوانین مالیات‌های مستقیم، از مشاوران بخش مشاوره مالی و مالیاتی کارمنتو، مشاوره دریافت کنید.

در ایران در دهه 60 خورشیدی برای اولین بار قانون مالیات بر عایدی سرمایه مطرح شد و حتی تا حدودی نیز به اجرا گذاشته شد، اما به دلیل خلأهای فراوان در اطلاعات اقتصادی مؤدیان و همچنین ایجاد فساد در دستگاه مالیاتی و دیگر دستگاه‌های درگیر در مالیات بر عایدی سرمایه، شبهی از آن به اجرا درآمد که درنهایت منجر به توقف آن و لغو کامل این قانون شد.
مالیات بر عایدی سرمایه یکی از اجزای مالیات بر درآمد می‌باشد که امروزه در بسیاری از کشورها اعمال می‌شود. این مالیات بر بازدهی حاصل از سرمایه‌گذاری در تملک دارایی‌های سرمایه‌ای وضع می‌شود. از معرفی مالیات بر عایدی سرمایه در جهان بیش از یک قرن گذشته اما سرعت گسترش این مالیات در پنجاه سال اخیر، آن را بعد از مالیات بر ارزش افزوده، در جایگاه دوم قرار داده.
مالیات بر عایدی سرمایه یکی از بهترین روش‌های اتخاذ شده در کشورهای دنیا برای جلوگیری از فعالیت‌های سوداگرانه، بازتوزیع درآمد و ثروت در جامعه و انسجام بخشی در بازار دارایی‌ها به نفع عموم جامعه است.

به طور کلی، مؤلفه‌های نظام مالیات بر عایدی سرمایه را می‌توان به دو بخش شامل مؤلفه‌های سیاستی و مؤلفه‌های اجرایی تقسیم نمود. بسیاری از فعالان اقتصادی موافق این مدل مالیاتی به خصوص برای بازارهای مسکن نیستند تا بتوانند بیشترین نفع را از نوسانات شدید قمیتی ببرند.

عایدی سرمایه چیست؟

عایدی سرمایه اختلاف بین قیمت خرید دارایی به اضافه برخی هزینه‌ها در طول دوره نگهداری دارایی و قیمت فروش آن دارایی است. مالیات بر عایدی سرمایه نیز به عنوان درصدی از عایدی سالیانه سرمایه تعریف می‌شود. عایدی یا منفعت سرمایه مبتنی بر این فرض است که درآمد مورد انتظاری که در زمان فروش دارایی حاصل می‌شود، بیش از درآمد پیش‌بینی‌شده در زمان خرید برای آن دارایی است.
معمولا آن دسته از دارایی‌ها که از آن‌ها صرفا برای انجام فعالیت شغلی در فرآیند کسب‌ و کارهای مشمول مالیات استفاده می‌شود، در پایه این نوع مالیات لحاظ نمی‌شوند. وضع مالیات برعایدی سرمایه به خصوص در عرصه بازار دارایی‌هایی مانند خودرو، سکه، طلا، مسکن(زمین و ساختمان)و ارز می‌تواند راهکار مناسبی برای مواجه با تلاطمات و کاهش سوداگری و دلالی در این بازارها باشد.

معمولا آن دسته از دارایی‌ها که از آن‌ها صرفا برای انجام فعالیت شغلی در فرآیند کسب‌ و کارهای مشمول مالیات استفاده می‌شود، در پایه این نوع مالیات لحاظ نمی‌شوند. وضع مالیات برعایدی سرمایه به خصوص در عرصه بازار دارایی‌هایی مانند خودرو، سکه، طلا، مسکن(زمین و ساختمان)و ارز می‌تواند راهکار مناسبی برای مواجه با تلاطمات و کاهش سوداگری و دلالی در این بازارها باشد.

در حال حاضر در کشورهای پیشرو در این عرصه، انواع سیستم‌های مالیات بر عایدی سرمایه به دو روش سیستم تعهدی و تحقق برای اجرای مالیات بر عایدی سرمایه تقسیم و اجرا می‌شود.
انتخاب هر روش به ملاحظات کارایی و اجرایی، نوع دارایی مشمول مالیات و همچنین اثرات آن بر رفتار سرمایه گذاری افراد و بنگاه‌ها بستگی دارد. با در نظر گرفتن این مباحث اغلب کشورها از سیستم ترکیب دو روش تعهدی و تحقق استفاده می‌کنند.

بیشتر بخوانید: همه چیز درباره مالیات سکه و خریداران سکه

سیستم تعهدی مالیات بر عایدی سرمایه

این مدل بر عوائد حاصل از ارزش یک دارایی در یک دوره زمانی مشخص مالیات وضع می‌کند و در پایان دوره معمولاً یک ساله مالیات آن پرداخت می‌شود.
همچنین این مدل بر اساس تورم شاخص بندی شده و روی عایدی حقیقی اعمال می‌شود. نکته قابل توجه این مدل آن است که با کاهش در ارزش دارایی به عنوان زیان قابل کسر محسوب شده و به دورهای بعد منتقل می‌شود.
البته این مدل معایبی هم دارد که به موضوع ارزش گذاری منظم و مستمر دارایی‌ها و محدودیت‌ها، محدودیت نقدینگی مودیان در پرداخت سالانه مالیات، وجود تصویری ناعادلانه از این مالیات در جامعه و نوسان شدید درآمدی برای دولت می‌پردازد.

مالیات برعایدی سرمایه بر مبنای تحقق عایدی

برای رفع مشکل ارزش گذاری و محدودیت نقدینگی مودیان در سیستم تعهدی، راهکاری جایگزین دریافت مالیات در زمان فروش دارایی است. با این روش مالیات دهنده قادر به پرداخت مالیات از محل عوائد این فروش خواهد بود. اگر قیمت فروش کمتر از هزینه و قیمت پایه باشد زیان مودی به سنوات بعد منتقل می‌شود.
در پژوهش‌های انجام شده برای این مدل نیز معایبی متصور است مودی انگیزه به تأخیر انداختن فروش دارایی را دارد و اصطلاحاً پدیده قفل شدن دارایی رخ می‌دهد. عواملی مانند نرخ مالیات و نرخ افزایش ارزش دارایی و جایگزینی دارایی‌های مشابه بر قفل شدن دارایی تأثیر دارند.

دارایی‌های مشمول مالیات بر عایدی سرمایه

1. املاک و مستغلات(زمین و ساختمان، ویلا، باغ).
2. سرقفلی.
3. ارزهای خارجی.
4. طلا، جواهر و زیورآلات.
5. سهام و انواع اوراق بهادار.
6. معادن و یا حقوق استفاده از معادن.
7. خودرو(مازاد بر نیاز شخصی).

دارایی‌های معاف از مالیات بر عایدی سرمایه

بر این اساس، سایر دارایی‌های معاف به شرح زیر پیشنهاد می‌شوند:

1. مسکن اصلی(مسکن ملکی تحت سکونت مالک).
2. خودرو و موتورسیکلت برای استفاده شخصی.
3. دارایی‌های استهلاک‌پذیر که صرفاً برای فعالیت‌های مشمول مالیات به کار گرفته می‌شوند.
4. لوازم مورد استفاده و یا مصرف‌شده در ملک اجاری.
5. تمام دارایی‌هایی که قبل از معرفی نظام جدید مالیات بر عایدی سرمایه تحصیل شده‌اند.
6. برخی زیان‌های سرمایه‌ای(غیرقابل‌پذیرش به‌عنوان هزینه قابل‌قبول یا قابل کسر از پایه مالیاتی).
7. دارایی‌هایی که برای استفاده شخصی نگهداری می‌شوند و ارزش آن‌ها کمتر از یک مبلغ مشخص است.
8. مجموعه اشیاء قیمتی که ارزش آن‌ها کمتر از یک مبلغ مشخص است(کلکسیون‌ها).

دلایل و اهداف اخذ مالیات بر عایدی چیست؟

1. ایجاد عدالت مالیاتی در امتداد تحقق عدالت اجتماعی.
2. یکپارچگی، انسجام و کارایی نظام مالیاتی.
3. کنترل سوداگری و سفته‌بازی در بخش‌های سرمایه‌پذیر از جمله مسکن، سکه و غیره.
4. جلوگیری از فرار مالیاتی درآمدهای سایر منابع مشمول مالیات.
5. کمک به توزیع صحیح درآمد بین اشخاص جامعه..

بیشتر بخوانید: همه چیز در مورد مالیات بر خودرو

نرخ مالیات بر عایدی سرمایه املاک و مستغلات چقدر است؟

در برخی کشورها، تمام عواید سرمایه‌ای مشمول مالیات نیست. در این راستا، برای بعضی دارایی‌ها نظیر املاک و مستغلات، نرخ شمول(درصدی از عایدی سرمایه که مشمول مالیات بر عایدی سرمایه است)تعیین می‌شود. این نرخ بین 51 تا 91 درصد کل عواید سرمایه‌ای متغیر است.
به‌عنوان نمونه، در استرالیا نرخ شمول مالیات عایدی بر سرمایه در بخش املاک و مستغلات 51 درصد، در پاکستان 25 درصد و در آفریقای جنوبی 66.6 درصد است. گاهی ممکن است این معافیت به‌صورت ثابت باشد به این معنی که به هر شخص یک رقم ثابتی معافیت داده شود.

مالیات عایدی سرمایه سهام

ممکن است نرخ مالیات بر عایدی سرمایه بر اساس نوع دارایی متفاوت باشد. برای نمونه در برخی کشورها، نرخ مالیات بر عایدی سهام از سایر عواید سرمایه متفاوت است. نرخ مالیات بر عواید سهام در اغلب کشورها در کوتاه‌مدت و بلندمدت متفاوت است. در برخی کشورها نیز سهام از پرداخت مالیات بر عایدی سرمایه معاف و در برخی دیگر نیز بخشی از عواید حاصله از مالیات معاف است.
همچنین نرخ مالیات بر عایدی سهام عمدتاً ثابت و مقطوع است(برخلاف سایر دارایی‌ها که در کوتاه‌مدت مشمول نرخ‌های تصاعدی مالیات بر درآمد هستند)، با این‌ وجود در برخی کشورهای معدود نیز، عواید حاصله در کوتاه‌مدت مشمول نرخ‌های مالیات بر درآمد است.
به‌طورکلی، میزان نرخ مالیات بر عایدی سهام ممکن است با توجه به مدت نگهداری سهام، تعلق آن به شرکت‌های بورسی یا غیر بورسی، میزان مالکیت دولت در سهام شرکت و غیره متغیر باشد.

با عنایت به تجارب جهانی و وضعیت اقتصاد ایران و همچنین اهداف مدنظر، پیشنهاد‌های کلی زیر در خصوص نرخ مالیات بر عایدی سرمایه ارائه می‌شود.
اعمال نرخ‌های ماده 131(قانون مالیات‌های مستقیم)برای عواید کوتاه‌مدت انواع دارایی‌های مشمول به‌غیراز سهام(برای نگهداری دارایی تا 3 سال).
برای عواید بلندمدت بابت نگهداری دارایی‌های مشمول به مدت بیشتر از 3 سال، نرخ مقطوع حداکثر به نرخ 10 درصد اعمال شود.

نرخ مالیات بر عایدی سرمایه سهام چقدر است؟

نرخ مالیات بر نقل‌وانتقال سهام اولی صفر و نرخ نقل‌وانتقالات سایر سهام به شرح زیر خواهد بود:
الف) کمتر از 6 ماه 15 درصد
ب) بین 6 تا یک سال 10 درصد
ج) بین یک تا دو سال 5 درصد

و در پایان
آثار اقتصادی ناشی از وضع مالیات بر عایدی سرمایه بر حوزه‌های مختلفی از جمله رشد اقتصادی، توزیع درآمد، تصمیمات سرمایه‌گذاری، ترکیب دارایی خانوارها، تخصیص دوباره سرمایه و اثر قفل شدن دارایی‌ها(نگهداری دارایی‌های موجود و به تعویق انداختن فروش یا واگذاری دارایی‌ها)قابل تامل است.

شما می‌توانید برای مشاوره مالیاتی و اطلاع از چگونگی محاسبه‌ی مالیات بر عایدی سرمایه خود، از تجربیات متخصصین مالیاتی در اپلیکیشن کارمنتو بهره‌مند شوید. همچنین می توانید اگر سوالی در ضمینه مالیات بر عایدی سرمایه داشتید، در قسمت مشاوره رایگان سایت مطرح کنید تا کارشناسان کارمنتو در اسرع وقت به آن پاسخ دهند.