امروزه با پیشرفت زندگی بشر، معاملات، گسترده‌تر و دارای پیچیدگی فراوانی گشته است؛ در همین راستا، قانون برای جلوگیری از ضایع شدن حقوق طرفین معاملات، قواعدی را وضع کرده است که همه افراد هنگام عقد قراردادهای خود باید به آن توجه کنند. یکی از این قوانین اختیار فسخ معامله در شرایط مختلف است که با نام خیار شناخته می‌شود. خیارات انواع مختلفی دارند و شرایط استفاده از آن‌ها در هر معامله‌ای متفاوت است. در این مقاله به بررسی خیار تبعض صفقه می‌پردازیم و شرایط آن را بیان می‌کنیم.
می‌توانید با مراجعه به بخش مشاوره حقوقی در اپلیکیشن کارمنتو با مشاورین و متخصصان این حوزه در ارتباط باشید.
خیار تبعض صفقه چیست؟
تبعض در لغت به معنی تجزیه و چند پاره شدن و صفقه به معنی معامله است. خیار تبعض صفقه در قانون مدنی نیز آمده است و بر اساس ماده ۴۴۱ این قانون، «خیار تبعض صفقه وقتی حاصل می‌شود که عقد بیع نسبت به مبیع به جهتی از جهات باطل باشد؛ در این صورت، مشتری حق خواهد داشت بیع را فسخ نماید یا به نسبت قسمتی که بیع واقع شده است را قبول کند و نسبت قسمتی که بیع باطل بوده است ثمن را استرداد کند». به عبارت ساده‌تر، قرارداد خرید و فروش نسبت به قسمتی از معامله صحیح و نسبت به قسمت دیگر باطل است؛ در این حالت، مبلغ (ثمن) بخش باطل معامله، به مشتری برگردانده شده و مشتری می‌تواند با استناد به این خیار، بخش صحیح معامله را نیز فسخ و پول آن را دریافت سازد یا اینکه فقط بخش صحیح معامله را قبول کند. لازم به ذکر است خیار تبعض صفقه در ثمن و هر معامله معوضی استفاده می‌شود.
همچنین بخوانیم: دعاوی ملکی چیست و چه کمکی به ما در امور ملکی میکند؟
مثال خیار تبعض صفقه
فرض کنید یک نفر، یک زمین را خریداری میکند و بعد مشخص می‌شود نصف زمین یا وقف بوده یا متعلق به شخص دیگری بوده و امکان انتقال آن وجود ندارد؛ در این صورت، معامله نسبت به نصف زمین صحیح و نسبت به نصف دیگر باطل است؛ در چنین حالتی خریدار می‌تواند با استناد به خیار تبعض صفقه، بخش صحیح معامله را نیز بر هم بزند و پول خود را پس بگیرد یا فقط بخش صحیح معامله را قبول کرده و پول بخش باطل معامله را دریافت کند.
خیار تبعض صفقه در معاوضه
اگرچه ماده ۴۴۱ قانون مدنی درباره خیار تبعض صفقه فقط به بیع اشاره کرده است اما این خیار تنها مختص عقد بیع نبوده و برای معاوضه نیز امکان اجرای آن وجود دارد. همچنین این عقد فقط به مشتری اختصاص ندارد و فروشنده نیز می‌تواند از آن استفاده کند. به طور مثال اگر فروشنده، خودروی خود را در ازای یک زمین به خریدار بفروشد و پس از عقد مشخص شود که نصف زمین وقف بوده است، فروشنده می‌تواند معامله را فسخ نماید.
خیار تبعض صفقه در مبیع تجزیه ناپذیر
با توجه به اینکه در خیار تبعض صفقه، یک معامله به دو بخش تجزیه می‌شود، پس قابل تجزیه بودن معامله در این خیار لازم است. به طور مثال اگر حیوان فروخته شده یک گوش نداشته باشد، نمی‌توان خیار تبعض صفقه را انجام داد. مثال دیگر در این معامله خرید یک فرش است؛ اگر نصف فرش مشکل داشته باشد غیر منطقی است که نصف فرش معامله شود. برای فسخ این معامله می‌توان از خیارهای دیگر استفاده کرد.
بیشتر بخوانیم بیشتر بدانیم: راهنمای جامع تخلیه ملک ورثه ای و خلع ید وراث
خیار تبعض صفقه در حقوق
همانطور که اشاره کردیم ماده ۴۴۱ قانون مدنی به خیار تبعض صفقه اشاره کرده است و بر اساس آن «خیار تبعض صفقه وقتی حاصل می‌شود که عقد بیع نسبت به مبیع به جهتی از جهات باطل باشد؛ در این صورت، مشتری حق خواهد داشت بیع را فسخ نماید یا به نسبت قسمتی که بیع واقع شده است را قبول کند و نسبت قسمتی که بیع باطل بوده است ثمن را استرداد کند.»
خیار تبعض صفقه در اجاره
خیار تبعض صفقه فقط مختص به خرید و فروش نیست و در عقد اجاره هم می‌توان از آن استفاده کرد. بر اساس ماده ۴۵۶ قانون مدنی، «تمام انواع خیار در جمیع معاملات لازمه ممکن است موجود باشد مگر خیار مجلس و خیار حیوان و خیار تاخیر ثمن که مخصوص بیع است»؛ بنابراین اگر شما خانه یا زمینی را اجاره کنید که معامله بخشی از آن صحیح و بخش دیگر باطل باشد، می‌توانید معامله را به طور کامل فسخ کنید یا فقط بخش صحیح آن را بپذیرید.
مشاوره معاملات با کارمنتو
شما می‌توانید هنگام بستن معاملات برای اطلاع از این حقوق با مشاورین کارمنتو در ارتباط باشید. مشاورین این مجموعه به صورت آنلاین و تلفنی آماده پاسخگویی به سوالات شما هستند. اگر از مشاوره آنلاین استفاده کنید ملزم به پرداخت هیچ هزینه‌ای نیستید؛ کافی است فقط سوال خود را بپرسید تا مشاوران مجموعه طی یک تا دو روز به آن پاسخ دهند. همچنین می‌توانید تلفنی و به صورت ۲۴ ساعته سوالات خود را از متخصصین کارمنتو بپرسید. هزینه مشاوره تلفنی با توجه به مشاوری که انتخاب می‌کنید متفاوت است و از دقیقه‌ای ۱۰۰۰ تومان شروع می‌شود.
