یکی از موضوعات مهم برای افراد، مالکیت آن‌ها نسبت به اموالشان است و خواستار احترام به حقوق مالکیتی خود هستند. قانون برای احترام به این حقوق، قوانینی را وضع کرده است و اگر کسی اموال دیگران را بدون اجازه بردارد، جرم سرقت اتفاق می‌افتد و شخص مجرم شناخته می‌شود. در این مقاله به بررسی سرقت و انواع آن می‌پردازیم.
می‌توانید با مراجعه به بخش مشاوره حقوقی در اپلیکیشن کارمنتو با مشاورین و متخصصان این حوزه در ارتباط باشید.
جرم سرقت چیست؟
بر اساس ماده ۲۶۷ قانون مجازات اسلامی، سرقت، ربودن مال متعلق به غیر است و جزو جرایم علیه مال مردم به شمار می‌رود. به کسی که مال دیگران را برباید سارق گفته می‌شود.
عناصر اصلی سرقت
سرقت هم مانند سایر جرایم باید دارای سه عنصر مادی، معنوی و قانونی باشد تا رخ دهد.
عنصر مادی
در جرم سرقت، ربودن یعنی جابه جا کردن و برداشتن مال و پنهانی بودن عمل ربایش، عناصر مادی این جرم هستند. لازمه جرم سرقت این است که سارق بدون رضایت مالک به صورت علنی یا مخفیانه اقدام به بردن مال او نماید.
عنصر معنوی
عنصر معنوی جرم، همان نیت و قصد مجرمانه برای سرقت و آگاهی فرد از متعلق بودن مال به دیگری است. ممکن است فرد از اینکه مال به دیگری تعلق دارد آگاه نباشد و اشتباهی مال دیگری را برداشته باشد؛ در این صورت جرم محسوب نمی‌شود.
عنصر قانونی
این عنصر به قانونی بودن جرم و مجازات‌ها اشاره دارد و باید قانون‌گذار یک موضوع را جرم بداند که بر اساس آن مجازات صورت بگیرد. که بر اساس قانون مجازات اسلامی، سرقت جرم شناخته می‌شود.
انواع سرقت
سرقت بر اساس میزان مجازات و ماهیت آن به دو دسته حدی و تعزیری تقسیم می‌شود.
سرقت حدی
بر اساس ماده 268 قانون مجازات اسلامی، اگر سرقت دارای تمام شرایط زیر باشد موجب حد بوده و مجازات سرقت حدی برای او انجام می‌شود.
- شی سرقت شده شرعا مالیت داشته باشد؛ منظور از مالیت داشتن این است که شی دارای ارزش اقتصادی و قابل داد و ستد باشد. ربودن اشیایی که مالیت ندارند مانند هوا و آب دریا و مشروبات الکلی که به لحاظ شرعی مالیت ندارد سرقت محسوب نمی‌شود.
- مال سرقت شده در حرز باشد (بر اساس ماده ۲۶۹ قانون مجازات اسلامی، حرز مکان متناسبی است که مال در آن از دستبرد در امان بماند) در عرف مقصود از حرز حصاری است که صاحب مال جهت حفظ مال خود ایجاد کرده است. به طور مثال، گاوصندوق برای اشیای قیمتی، حرز محسوب می‌شود.
- سارق هتک حرز کند. هتک حرز به معنی از بین بردن حرز است؛ مانند تخریب دیوار، شکستن قفل و … سرقت خودرو، موتور و دوچرخه هرچند با شکستن قفل همراه باشد، شامل سرقت حدی نمی‌شود؛ زیرا خیابان برای وسایل نقلیه حرز محسوب نمی‌شود. اگر این سرقت‌ها از پارکینگ صورت بگیرد سرقت حدی است.
- سارق مال را از حرز خارج کند. اگر سارق حرز را بشکند ولی به هر دلیلی موفق به خروج مال از حرز نشود، سرقت محقق نمی‌شود.
- هتک حرز و سرقت به صورت مخفیانه صورت بگیرد. یکی از اصلی‌ترین تفاوت بین سرقت حدی و تعزیری این گزینه است.
- سارق پدر یا جد پدری نباشد. این معافیت فقط شامل پدر و جد پدری می‌شود و سایر اعضای خانواده شامل این معافیت نمی‌گردند.
- ارزش مال در زمان اخراج از حرز برابر با چهار و نیم نخود طلای مسکوک باشد. این مقدار باید در یک سرقت اتفاق افتاده باشد و اگر در چند سرقت به این حد برسد سرقت حدی انجام نشده است. (هر نخود طلا برابر با یک بیست و چهارم مثقال رایج در بازار است.) اگر سرقت توسط چند نفر انجام شود، باید سهم هرکدام از آن‌ها برابر با چهارونیم نخود طلا باشد.
- مال سرقت شده از اموال دولتی، وقف عام یا وقف بر جهات عامه نباشد. اگر مال سرقت شده جزو اموال دولتی باشد، شامل حبس تعزیری است.
- سرقت در زمان قحطی انجام نشود. اگر سارق در زمان قحطی به علت گرسنگی دست به سرقت مواد خوراکی مانند نان، گوشت و … نماید، مجازات سرقت حدی شامل حال او نمی‌شود.
- صاحب مال در مراجع قضایی از سارق شکایت بکند.
- صاحب مال قبل از اثبات شدن سرقت، سارق را نبخشد. بخشش مال مسروقه، در هر مرحله از رسیدگی که باشد اجرای حد را متوقف می‌کند.
- مال سرقت شده قبل از اثبات سرقت در اختیار مالک قرار نگیرد. اگر مالک بتواند مال خود را برگرداند، اجرای حد متوقف می‌شود.
- مال سرقت شده قبل از اثبات جرم به ملکیت سارق در نیاید. اگر مال سرقت شده قبل از اثبات جرم از هر طریقی مانند عقد بیع یا ارث بردن سارق از مالباخته و… به مالکیت سارق درآید، حد اجرا نمی‌شود.
- مال به سرقت رفته از اموال سرقت شده یا غصبی نباشد.
اگر تمام این ۱۴ شرط به صورت جمعی به اثبات برسد تا جرم سرقت حدی اثبات شود.
مجازات سرقت حدی
مجازات جرم سرقت حدی وفق ماده ۲۷۸ قانون، شامل موارد زیر است.
- در مرتبه اول ، قطع چهار انگشت دست راست سارق از انتهای آن بطوری که انگشت شست و کف دست باقی بماند.
- در مرتبه دوم. قطع پای چپ سارق از پایین برآمدگی است، به نحوی که نصف قدم و مقداری از محل مسح باقی بماند.
- در مرتبه سوم، حبس ابد
- در مرتبه چهارم، اعدام است هرچند سرقت در زندان اتفاق بیفتد.
بر اساس تبصره ۱ این ماده اگر سارق یا دزد که مرتکب جرم سرقت حدی است، فاقد عضو متعلق قطع باشد، حسب مورد مشمول یکی از سرقتهای تعزیری می‌شود. به عبارت دیگر و تمثیلا، اگر برای اجرای قطع پای چپ سارق، کاشف بعمل بیاید که سارق پای چپ خود را در اثر تصادف از دست داده و پا ندارد، پای راست او قطع نشده و عضو دیگر، جایگزین آن عضو نمی‌شود.
سرقت تعزیری
اگر تنها یک شرط از شروط ۱۴ گانه در ماده ۲۶۸ قانون مجازات‌های اسلامی، مفقود باشد، سرقت تعزیری محسوب می‌شود.
مجازات سرقت تعزیری
سرقت تعزیری به دو دسته تقسیم می‌شود که مجازات آن متفاوت است.
سرقت ساده
بر اساس ماده ۱۶۴، سرقتی که شرایط موجود در مواد قانونی را نداشته باشد، سرقت تعزیری ساده محسوب می‌شود و مجازات آن از سه ماه و یک روز تا دو سال حبس و تا 74 ضربه شلاق است.
سرقت مشدد
سرقت‌هایی وجود دارند که علل مشدد دارند و مجازات شدیدتری شامل حال آن‌ها می‌شود. انواع سرقت تعزیری شامل موارد زیر است:
- سرقتی که با آزار و تهدید همراه باشد.
- سرقت مسلحانه گروهی در شب
- سرقت مقرون با ۵ شرط مشدد
- سرقت آب، برق، گاز، تلفن
- سرقت از مناطق حادثه زده
- سرقت آثار فرهنگی
- سرقت مسلحانه از منزل
مجازات‌های زیر برای سرقت تعزیری مشدد در نظر گرفته می‌شود:
- سرقت مسلحانه: ۳ تا ۱۰ سال حبس و ۷۴ ضربه شلاق
- راهزن: ۳ الی ۱۵ سال زندان و ۷۴ ضربه شلاق
- کیف قاپان: یک تا ۵ سال حبس و ۷۴ ضربه شلاق
- سرقت از مناطق آسیب دیده: یک تا ۵ سال حبس و ۷۴ ضربه شلاق
راه‌های اثبات جرم سرقت
راه‌های اثبات سرقت عبارت هستند از:
- اقرار متهم: اگرخود شخص به جرم سرقت اقرار کند.
- شهادت دو مرد عاقل و بالغ: اگر دو مرد عاقل و بالغ شهادت دهند که سرقت رخ داده است، این جرم اثبات می‌شود.
- علم قاضی: علم قاضی در شناخت جرم تاثیر بسزایی دارد. به طور مثال با توجه به پیشرفت زندگی امروزه و نصب دوربین مداربسته در اکثر اماکن، قاضی با استناد به فیلم دوربین‌ها می‌تواند جرم سرقت را ثابت کند. لازم است بدانید که فیلم دوربین مداربسته به تنهایی راه اثبات جرم سرقت نیست و حتما باید قاضی آن را تایید کند.
مدت حبس سرقت چقدر است؟
مدت حبس بسته به نوع جرم متفاوت است و پیش‌تر به آن پرداختیم. این مجازات‌ها از سه ماه تا ۱۵ سال را شامل می‌شود. بر اساس قانون جدید کاهش مجازات‌ها، مصوب 23/02/1399 قوانین حبس تعزیری درجه چهار تا هشت مقرر در قانون برای جرایم قابل گذشت به نصف کاهش پیدا کرده است.
حل مسائل حقوقی با کارمنتو
در این مقاله به بررسی سرقت و انواع آن پرداختیم و مجازات آن را بیان کردیم. هرگونه سوالی در رابطه با این موضوع یا سایر مسائل حقوقی را دارید، می‌توانید با مشاوران کارمنتو در میان بگذارید. مشاورین این مجموعه به صورت آنلاین و تلفنی آماده پاسخگویی به سوالات شما هستند و می‌توانید بدون دغدغه مسائل خود را حل کنید.
