ممکن است برای خیلی از افراد این سوال پیش آمده باشد که در صورت فوت پدربزرگ و مادربزرگ، ارث به چه صورت تقسیم می‌شود؟ طبق قوانین ایران، ارث بردن نوه از پدربزرگ و مادربزرگ، شرایط خاص خود را دارد و به هر شکلی امکان‌پذیر نیست. به عبارتی دیگر ارث بردن نوه از مادربزرگ و پدربزرگ خود تفاوت عمده‌ای با ارث بردن فرزند از والدین (پدر و مادر) خود دارد. پیش از اقدامات قانونی، برای دریافت حق ارث بهتر است با قوانین آن آشنا شوید. در این مقاله به بررسی نحوه ارث بردن نوه از والدین پدر و مادر خود می‌پردازیم.
آیا نوه از پدربزرگ و مادربزرگ ارث می‌برد؟
احتمالا در جامعه به این موضوع برخورده‌اید که نوه یا نوه‌ها از پدربزرگ و مادربزرگ خود ارث برده‌اند. این چیزی است که تا حدی در جامعه وجود دارد، اما این اتفاق چگونه رخ داده است؟ آیا نوه‌ها در هر حالتی می‌توانند از سهم ارث بهره‌مند شوند؟ آیا این موضوع در بین همه افراد جامعه دیده می‌شود یا تنها محدود به برخی از افراد است؟
همان طور که در ابتدای متن اشاره شد، ارث بردن نوه از پدربزرگ و مادربزرگ شرایط خاص خود را دارد و به هر طریقی امکان‌پذیر نیست. مهم‌ترین و تعیین‌کننده‌ترین شرط برای این موضوع، عدم وجود فرزند از پدربزرگ و مادربزرگ است. به عبارتی تنها در صورتی ارث مشمول حال نوه می‌شود که هیچ فرزندی از پدربزرگ و مادربزرگ باقی نمانده باشد. در غیر اینصورت تمام ارث به فرزند آن‌ها خواهد رسید و نوه‌ها از حق ارث محروم خواهند ماند.
شرایط ارث بردن نوه از پدربزرگ و مادربزرگ
به طور کلی پس از مرگ یک فرد، قانون ورثه وی را با ضوابط مشخصی تعیین می‌کند. یکی از این ضوابط تعیین‌کننده داشتن نسبتی معین با شخص متوفی است. منظور داشتن نسبت با فرد متوفی، نسبت سببی یا نسبی است. این یعنی افرادی که نسبت خونی با فرد فوت شده دارند، ارث شامل حال آن‌ها خواهد شد. یکی از این افراد نوه است که البته باید با شرایط خاص از ارث بهره‌مند شود. همچنین طبق ماده 862 قانون مدنی، افرادی که جز خویشاوندان نسبی شخص متوفی هستند شامل طبقات و درجاتی هستند. برای بررسی بهتر ارث بردن نوه از مادربزرگ و پدربزرگ بهتر است به این موارد توجه کنید:
طبقه اول و درجه اول: پدر، مادر و فرزندان
طبقه اول و درجه دوم: نوه ها و نتیجه ها (فرزندان فرزندان)
طبقه دوم و درجه اول: پدربزرگ، مادربزرگ، برادر و خواهر
طبقه دوم و درجه دوم: فرزندان برادر و خواهر
طبقه سوم: عمه‌ها و عموها و خاله‌ها و دایی‌ها و فرزندان آن‌ها (البته فرزندان آن‌ها در اولویت بعدی قرار می‌گیرند)
با وجود این که قانون حق نوه و نسل‌های بعد را برای حق الارث به رسمیت شناخته است، اما نیازمند شرایطی خاص است که باید برقرار باشد. شرایط ارث بردن نوه از مادربزرگ و پدربزرگ شامل موارد زیر است:
- پدربزرگ و مادربزرگ فوت کرده باشند.
- نوه یا والدینش، محروم از ارث نباشند. (البته در صورتی والدین متوفی نوه از ارث محروم باشند هم با شرایطی امکان‌پذیر است)
- پس از فوت پدربزرگ و مادربزرگ، هیچ فرزندی از آن‌ها باقی نمانده باشد. این یعنی در صورتی که یک فرد از دنیا برود، ارث شامل حال فرزند و نوه‌هایش می‌شود.
- همانند مورد بالا نسل نزدیک‌تر (بزرگتر) برای ارث بردن از پدربزرگ و مادربزرگ ارجحیت دارد. این یعنی در صورتی که نوه در قید حیات باشد هیچ سهمی به نتیجه‌ها (نسل سوم یا فرزند فرزند فرزند) نخواهد رسید.
- نوه‌هایی که رابطه خونی با پدربزرگ و ماردبزرگ خود دارند، نسبت به بقیه ارجحیت دارند. منظور از این شرط عدم فرزندخواندگی است. به عبارتی اگر نوه به فرزندخواندگی گرفته شده باشد، برای ارث بردن در اولویت قرار ندارد. همچنین اگر پدر و مادر وی هم به فرزندخواندگی گرفته شده باشند (توسط پدربزرگ و مادربزرگ)، اولویت با دیگر نوه‌ها است.
تفاوت سهم‌الارث فرزندان دختر و پسر
تقسیم ارث بین نوه‌ها، بر اساس جنسیت پدر و مادر وارثشان تعیین می‌شود. برای بیان معنای این قانون با جزئیات بیشتر باید گفت در صورتی که فرزند فرد فوت شده مرد باشد، فرزندان آن مرد هم همان سهم را به ارث می‌برند. همچنین در صورتی که فرزند فرد فوت شده زن باشد، فرزندان آن زن هم به همان میزان سهم خواهند داشت. به عبارتی جنسیت نوه‌ها در تعیین میزان ارث بردن نوه از مادربزرگ و پدربزرگ تاثیری ندارد و عامل تعیین‌کننده جنسیت پدر یا مادر فوت‌شده آن‌ها خواهد بود.
میزان ارثی که از پدربزرگ و مادربزرگ به نوه می‌رسد
برای این که مشخص شود چه مقدار از دارایی پدربزرگ و مادربزرگ به نوه‌ها می‌رسد باید به ماده 889 قانون مدنی مراجعه کنیم. طبق این ماده از قوانین کشور: «در بین وراث طبقه اولی، اگر برای میت، اولادی نباشد، اولاد اولاد او، هرقدر که پائین بروند، قائم مقام پدر یا مادر خود بوده و با هریک از ابوین متوفی که زنده باشد، ارث می‌برند.»
این قانون به طور دقیق و مستقیم اشاره نکرده که نوه‌ها چه مقداری به ارث خواهند برد، اما نکته‌ای که در این بند از قانون وجود دارد اشاره به قائم مقامی است. قائم مقام، فردی است که به مثابه فرد دیگر قرار می‌گیرد و تکالیف و حقوقش مانند فرد اول است. در نتیجه این اصطلاح گواهی می‌دهد که تمامی دارایی‌های به ارث رسیده به فرزندان پدربزرگ و مادربزرگ به نوه‌ها می‌رسد.
آیا نوه دختری از پدر بزرگ ارث می‌برد؟ آیا نوه پسری از مادربزرگ ارث می‌برد؟
جواب در هر دو سوال مورد مثبت است و جنسیت نوه ها ارتباطی به ارث بردن یا نبردن ندارد. در قانون نوه به عنوان فردی که نسبتی با فرد فوت شده داشته و همچنین به عنوان وارث طبقه دوم نام برده شده است. پس جنسیت نوه ها ملاکی برای ارث بردن نوه از پدربزرگ و مادربزرگ به حساب نمی آید.
نکته دیگر که باید مورد توجه قرار گیرد، این است که قوانین ارث بری نوه‌ها در اینجا هم صدق می‌کند. این یعنی اگر پدربزرگ یا مادربزرگ دارای فرزند تنی باشند، قطعا ارث به آن‌ها خواهد رسید و نوه‌ها سهمی نخواهند داشت. در غیر این صورت نوه‌ها می‌توانند از حق ارث بهره‌مند شوند.
محرومیت از ارث برای نوه چه زمانی رخ می‌دهد؟
محرومیت از ارث یکی از مواردی است که ممکن است اتفاق بیفتد. محرومیت از ارث توسط والدین امری غیرممکن است چرا که در حالت عادی قانون، آن‌ها را وارث اموال می‌داند. در نتیجه در صورتی که پدربزرگ و مادربزرگ به عنوان وصیت خود چنین چیزی را قید کرده باشند، فاقد وجاهت قانونی بوده و نوه‌ها حق الارث دارند. طبق قوانین کشور، هر فرد تنها مجاز است نسبت به یک سوم اموال خود وصیت کند و الباقی آن نیاز به تایید ورثه دارد.
محرومیت کامل از ارث به شرطی امکان‌پذیر است که نوه پدربزرگ یا مادربزرگ خود را به قتل رسانده باشد. در این صورت قانون وی را به طور کامل از ارث محروم خواهد کرد.
سخن پایانی
در این مقاله با چگونگی تقسیم ارث بین نوه‌ها آشنا شدیم و شرایط ارث بردن نوه از پدربزرگ و مادربزرگ را شناختیم. شاید این مقاله به همه جنبه‌ها به طور کامل اشاره نکرده باشد، اما تقریبا بخش زیادی از قوانینی که شامل حال نوه‌ها یا نسل‌های بعد یک فرد می‌شود را پوشش داده است. اگر شما هم به طور جدی قصد اقدام قانونی در این راستا دارید، بهتر است این مطلب را به طور کامل بررسی کنید و یا با مشاوران این حوزه مشورت کنید. کارمنتو یک پلتفرم تخصصی در زمینه مشاوره‌های حقوقی، مالیاتی و … است و در حوزه‌های کاری گسترده‌ای، مانند قوانین ورثه، راه اندازی کسب و کارهای مختلف، قوانین مربوط به مالیات و … فعالیت می‌کند. شما می‌توانید در زمینه بخصوص خود، با مراجعه و یا آنلاین، اقدام به گرفتن پشتیبانی‌های حقوقی به صورت رایگان کنید و آگاهانه‌تر قدم بردارید.
