اختلافات بین کارگر و کارفرما، امری متداول است و زمانی که این مشکلات شدید شوند منجر به اخراج کارگر یا ترک کار توسط وی می‌شود. اگر اختلاف کارگر و کارفرما در اثر عدم تمکین از قرارداد بین این دو، ایجاد شده باشد و به عبارت ساده‌تر یکی از دو طرف به تعهدات خود در اجرای قانون کار عمل نکرده باشد، فرد شاکی باید شکایت خود را به مراجع رسیدگی به اختلافات کارگر و کارفرما ارجاع دهد. این اختلافات، گاه منجر به اخراج یک کارگر و اجحاف حق او می‌شود یا گاه کارگر ترک فعل می‌نماید و کارفرما را دچار زیان مالی می‌نماید. در هر صورت، در هر طرف دعوا که باشید، باید مراحل رسیدگی به اختلاف کارگر و کارفرما را طی نمایید که گاه بسیار زمان‌بر خواهد بود؛ لذا داشتن یک مشاور آگاه، می‌تواند مثمر ثمر باشد. کارشناسان کارمنتو می‌توانند شما را برای طی کردن این مراحل راهنمایی نمایند.
جهت کسب اطلاعات در خصوص مشاغل سخت، با نصب اپلیکیشن کارمنتو و مراجعه به بخش خدمات مشاوره قانون کار، از کارشناسان این حوزه مشاوره دریافت کنید.
در قانون کار ایران، چه راهکارهایی برای حل اختلاف بین کارگر و کارفرما وجود دارد؟
قانون‌گذار در ماده 157 قانون کار، به معرفی مراجع صالح رسیدگی به دعاوی کارگر و کارفرما می‌پردازد. شرح قانون به شکل زیر است:
"هرگونه اختلاف فردی بین کارفرما و کارگر یا کارآموز که ناشی از اجرای این قانون و سایر مقررات کار، قرارداد کارآموزی، موافقت‌نامه‌های کارگاهی یا پیمان‌های دسته جمعی کار باشد، در مرحله اول از طریق سازش مستقیم بین کارفرما و کارگر یا کارآموز و یا نمایندگان آن‌ها در شورای اسلامی کار و در صورتی که شورای اسلامی کار در کارگاهی نباشد از طریق انجمن صنفی کارگران و یا نماینده قانونی کارگران و کارفرما حل و فصل خواهد شد و در صورت عدم سازش از طریق هیات تشخیص و حل اختلاف به ترتیب آتی رسیدگی و حل و فصل خواهد شد."
با تفسیر قانون فوق، می‌توان نتیجه گرفت که این اختلافات با سه روش، قابل حل و فصل شدن هستند:
تسلیم شدن یکی از دو طرف دعوا
اصولاً عدم اجرا قانون کار، اولین دلیل بروز اختلاف کارگر و کارفرما است. در صورتی که طرف شاکی یا خواهان، تفسیر اشتباهی از قانون داشته باشد، با رفع مشکلات به وجود آمده نسبت به اجرا قانون تسلیم شده و به وظایف خود در قبال طرف مقابل عمل کرده و مشکل را رفع می‌نماید.
ایجاد توافق بین دو طرف دعوا
همیشه صحبت کردن بهترین روش حل اختلافات بین طرفین دعوا است. در این مرحله دو طرف کارگر و کارفرما روبروی هم نشسته و نسبت به موضوعات دعوا با هم مذاکره کرده و مشکلات را رفع می‌کنند. این یک روش برد برد است و هر دو طرف را به خواسته‌هایشان می‌رساند.
ورود فرد یا ارگان سوم برای ایجاد سازش
در این روش، یک ارگان یا یک فرد حقیقی به عنوان سازشگر بین دو طرف دعوا، سازش ایجاد می‌کند. در قانون کار مصوب سال 1369 این ارگان، شوراهای اسلامی کار و انجمن‌های صنفی، معرفی شده است.
بیشتر بخوانیم: همه چیز در مورد عیدی، پاداش و سنوات سال 1401
کمک گرفتن از مراجع حل اختلاف
در نهایت، در صورتی که هیچ کدام از طرفین دعوا حاضر به تسلیم یا توافق نباشند، از یک مرجع حل اختلاف برای حل اختلاف کارگر و کارفرما، کمک گرفته می‌شود. اصولاً پرونده‌هایی به این نهادها ارجاع داده می‌شود که در آن‌ها، اختلافات بزرگی بین دو طرف دعوا رخ داده است و این مراجع قانونی هستند که می‌توانند این مشکلات را رفع نمایند.
مراجع رسیدگی به اختلافات بین کارگر و کارفرما
پیش‌تر بیان کردیم که اگر که اختلاف کارگر و کارفرما به سازش و تسلیم ختم نشد، این مراجع حل اختلاف هستند که وارد عمل شده و طبق قوانین، مشکلات را رفع می‌نمایند. از جمله مراجع رسیدگی به اختلافات کارگر و کارفرما باید به شورای اسلامی کار، هیات تشخیص و هیات حل اختلاف کارگر و کارفرما اشاره نمود. از آنجایی که حل اختلافات کارگر و کارفرما، گاه بسیار زمان‌بر است بهتر است در طی مراحل، از یک مشاور با تجربه کمک بگیرید. مشاوران ما در پلتفرم کارمنتو در این مواقع کنار شما خواهند بود. در ادامه به معرفی مراجع رسیدگی به اختلافات اشاره کرده و حدود قانونی آن‌ها را بررسی خواهیم کرد:
شورای اسلامی کار
شورای اسلامی کار را می‌توان اولین مرحله برای حل اختلاف کارگر و کارفرما معرفی کرد. این مرجع در ماده 157 قانون کار نیز نام برده شده است. شورای اسلامی کار، اولین مرجع حل اختلافاتی است که بین کارگر یا کارآموز و کارفرما که ناشی از عدم اجرای قانون کار، قرارداد کارآموزی، موافقت نامه‌های کارگاهی یا پیمان‌های دسته جمعی ایجاد کرده است. در صورتی که کارفرما، کارگر یا کارآموز یا نماینده قانونی آن‌ها نتوانند در شورای اسلامی کار به توافق برسند یا این شورا در واحد وجود نداشته باشد، مشکل باید از طریق انجمن صنفی کارگران یا نماینده قانونی کارگران و کارفرما حل شود.
هیات تشخیص
در صورتی که اختلاف کارگر و کارفرما در مرحله اول حل نشد و به عبارت ساده‌تر دو طرف دعوا نتوانستند به سازش برسند، حل دعوا به هیات تشخیص ارجاع داده می‌شود. شکایت در هیات تشخیص بررسی می‌شود و رأی مقتضی صادر می‌شود. این رأی، قابل اعتراض در هیات حل اختلاف کارگری است. اگر شما در صورتی که به رأی صادر شده اعتراض داشته باشید، می‌توانید آن را دنبال کنید.
هیات حل اختلاف کار
حل اختلاف کارگر و کارفرما زمانی به این مرحله می‌رسد که یکی از طرفین دعوا به حکم صادر شده در هیات تشخیص شکایت داشته باشد. این هیات از سه نفر نمایندگان دولت (مدیرکل کار و امور اجتماعی استان یا نماینده او، فرماندار شهرستان یا نماینده او و رئیس دادگستری شهرستان یا نماینده او)، سه نفر نمایندگان کارگران به انتخاب کانون هماهنگی شورای اسلامی کار استان یا کانون انجمن‌های صنفی کارگران یا مجمع نمایندگان کارگران واحدهای منطقه و در نهایت سه نفر نمایندگان کارفرمایان به انتخاب مدیران واحدهای منطقه تشکیل می‌شود. روند رسیدگی به شکایت و نحوه تشکیل جلسات دادرسی درست، طبق قوانین کار تعیین می‌شوند. رأی صادر شده توسط این هیات، لازم‌الاجرا است.
دیوان عدالت اداری
همانطور که اشاره کردیم، رأی هیات حل اختلاف کار لازم‌الاجرا است؛ اما اگر یکی از دو طرف دعوا به این حکم نیز معترض باشد، می‌تواند اعتراض خود را از طریق دیوان عدالت اداری پیگیری کند. دیوان عدالت اداری طبق اصل 173 قانون اساسی "به منظور رسیدگی به شکایات، تظلمات و اعتراضات مردم نسبت به مأمورین یا واحدها یا آیین‌نامه‌های دولتی و احقاق حقوق آن‌ها " پا به عرصه گذاشته است و به عنوان مرجع رسیدگی به اعتراضات، آرا و تصمیمات قطعی مراجع اختصاصی اداری معرفی شده است.
همچنین بخوانیم: همه چیز درمورد حق و حقوق کارگر اخراج شده
مراحل رسیدگی به اختلافات کارگر و کارفرما
حتی با وجود یک قرارداد کاری معتبر باز هم مواردی وجود دارد که باعث ایجاد اختلاف کارگر و کارفرما می‌شود. چرا که همیشه افراد به وظایفی که در قرارداد برایشان تعریف شده است پایبند نیستند و همین امر باعث ایجاد اختلاف می‌شود. خوشبختانه در مسئله شکایت کارگر و کارفرما تشریفات کاهش یافته و روال کار نسبت به گذشته ساده‌تر و کوتاه مدت‌تر شده است؛ اما با این حال مراجع رسیدگی به اختلافات کارگر و کارفرما، ضابطه و تشریفات قانونی را رعایت می‌کنند. شبکه رسیدگی به مشکلات بین کارگر و کارفرما، نظامی شبیه به نظام قضایی داشته و در همین چهارچوب به اختلافات رسیدگی کرده و حکم صادر می‌کند. برای طی مراحل رسیدگی به شکایات اداره کار، بهتر است یک مشاوره حقوقی را در کنار خود داشته باشید تا در طول مراحل، حقوق شما پای مال نشود.
مرحله اول شکایت: طرح دعوی
طبق ماده 157 قانون کار، هر گونه اختلاف کارگر و کارفرما، در اولین مرحله باید بین سازش مستقیم بین دو طرف یا نماینده‌های آن‌ها در شورای اسلامی کار یا انجمن صنفی کارگران و نماینده قانونی کارگران و کارفرما حل و فصل شود؛ اما از آنجایی که این ساز و کار هنوز طراحی نشده است، کار به مراجع حل اختلاف داده می‌شود و اختلافات گفته شده در شورای اسلامی کار حل نشده است. حال فرایند به مرحله دوم یعنی طرح شکایت در هیات تشخیص می‌رسد. رسیدگی به شرط ارائه دادخواست کتبی به دبیرخانه واحد کار و امور اجتماعی، انجام می‌شود. در این دادخواست باید موارد زیر الصاق شود:
- نام، نام خانوادگی، نام پدر، سال تولد، اقامتگاه، نوع شغل و میزان سابقه کار در کارگاه (چنانچه خواهان کارگر باشد).
- نام، نام خانوادگی و اقامتگاه خوانده
- موضوع شکایت و شرح خواسته به تفکیک مورد.
- امضاء یا اثرانگشت خواهان.
بعد از ثبت دادخواست، وقت رسیدگی به طرفین، ابلاغ می‌شود. لازم به ذکر است طی کردن این مراحل نیاز به صرف هزینه ندارد و کاملاً رایگان انجام می‌گیرد.
مرحله دوم شکایت: رسیدگی در هیات تشخیص
در این مرحله جلسه هیات تشخیص اختلافات کارگری با حضور 3 نفر عضو تشکیل می‌شود و تصمیمات با اتفاق یا حداکثر آرا اتخاذ می‌شوند. مراجعه به آدرس مراجع حل اختلاف کارگر و کارفرما، برای دو طرف الزامی است؛ اما در صورت عدم حضور خواهان یا خوانده یا نماینده آن‌ها، جلسات رسیدگی خواهد شد و رأی نهایی نیز اتخاذ می‌شود. تلاش بر این است که تحقیقات و رسیدگی به شکایت بی‌طرفانه انجام گیرد؛ اما حضور هر دو طرف به بهتر انجام شدن این فرایند کمک خواهد کرد. طبق ماده 28 قانون کار بعد از تمام رسیدگی، هیات تشخیص در همان جلسه با اتفاق آرا یا با تکیه‌بر اکثریت آرا، رأی نهایی را صادر خواهد کرد. در این رأی قابل اعتراض بودن و مهلت اعتراض به طرفین اعلام می‌شود.
مرحله سوم شکایت: رسیدگی در هیات حل اختلاف
در شرح مراحل رسیدگی به اختلافات کارگر و کارفرما به مرحله سوم رسیدیم. این مرحله در صورتی تشکیل می‌شود که یکی از طرفین به رأی صادر شده در مرحله قبلی اعتراض داشته باشد. این جلسه با حضور 7 نفر رسمیت می‌یابد و نتایج با رأی 4 نفر از 7 نفر و یا 5 نفر از 9 نفر اعلام خواهد شد.
دریافت مشاوره از کارمنتو
اختلافات کارگر و کارفرما از جمله مشکلات قدیمی در شرکت‌ها و سازمان‌ها به شمار می‌آید؛ اما داشتن یک قرارداد کاری معتبر، زمان و هزینه بررسی این شکایات را به حداقل می‌رساند. بستن قرارداد یا رسیدگی به اختلافاتی که بین کارگر و کارفرما وجود دارد نیاز به یک مشاوره خواهد داشت. کارمنتو، پلتفرم جامع کسب و کار، در هر دو مورد نیز در کنار شما بوده و می‌تواند تجربه سال‌ها فعالیت در این زمینه را در اختیار شما قرار دهد.
