خیار در لغت به معنی اختیار و اراده است و در اصطلاح حقوقی هنگامی به کار می‌رود که طرفین قرارداد، در شرایطی حق فسخ آن را داشته باشند. خیارها انواع مختلفی دارند و در شرایط گوناگونی استفاده می‌شوند؛ مانند خیار عیب، خبار تدلیس، خیار تاخیر ثمن و … . یکی دیگر از این خیارات، خیار حیوان است که در قانون مدنی نیز به آن اشاره شده است. در این مقاله به بررسی خیار حیوان می‌پردازیم و مفاهیم مربوط به آن را بیان می‌کنیم.
می‌توانید با مراجعه به بخش مشاوره حقوقی در اپلیکیشن کارمنتو با مشاورین و متخصصان این حوزه در ارتباط باشید.
خیار حیوان چیست؟
خیار حیوان اختیاری است که به خریدار حیوان داده می‌شود که بتواند در مهلت مشخص، معامله را فسخ نماید. بر این اساس هنگامی شما یک حیوان زنده را خریداری می‌کنید، طی یک مدت مشخص، می‌توانید معامله را بر هم بزنید؛ زیرا ممکن است شما یک حیوان را بخرید و پس از چند روز مشخص شود که حیوان یک بیماری و عارضه دارد؛ این حیوان هنگام خرید نشانه ظاهری نداشته است و چند روز پس از معامله، بیماری او نمایان شده است.
یکی از مسائل مهم در خرید و فروش حیوانات این است که حق فسخ معامله در صورتی است که شما حیوان را زنده خریداری کرده باشید.
نکته مهم دیگر در این خیار این است که اختیار فسخ معامله تنها مخصوص خریدار است و قانون به فروشنده اجازه بر هم زدن معامله را نمی‌دهد. همچنین لازم است بدانید که این خیار در صورتی قابل اعمال است که معامله خرید و فروش حیوان صورت گرفته باشد؛ مثلا اگر حیوانی را اجاره کنید، امکان اعمال این خیار در عقد اجاره و سایر عقود وجود ندارد.
نحوه اعمال خیار حیوان
خریدار می‌تواند به صورت لفظی یا فعلی معامله فروش حیوان را فسخ کند. حق فسخ با اراده مشتری صورت می‌گیرد نه تاریخ صدور رای دادگاه و حکم صادره از سمت دادگاه جنبه اعلامی دارد. اگر بین خریدار و فروشنده اختلافی ایجاد شود، مشتری به عنوان شخصی که اختیار فسخ دارد، می‌تواند معامله را بر هم بزند و از دادگاه تقاضای تایید فسخ را داشته باشد. دادگاه فقط وجود حق خیار و اجرای آن را به نحو صحیح اعلام می‌کند و خود صلاحیتی برای فسخ قرارداد ندارد.
مراحل فسخ خیار حیوان
برای خیار حیوان انجام اقدامات زیر لازم است:
- ابتدا لازم است خریدار با ارسال اظهارنامه، فسخ معامله را به فروشنده اعلام کند. اگر مبلغی پرداخت کرده باشد، فروشنده باید آن را برگرداند.
- اگر فروشنده مبلغ را برنگرداند، خریدار می‌تواند با ارسال دادخواست به دادگاه، فروشنده را ملزم به واریز مبلغ مورد نظر (ثمن) نماید. در صورت عدم واریز، بر اساس ماده ۲ قانون نحوه اجرای محکومیت‌های مالی، عمل می‌شود. بر اساس این ماده، «هرکس محکوم به پرداخت مالی به دیگری شود، چه به صورت استرداد عین یا قیمت یا مثل آن یا ضرر و زیان ناشی از جرم یا دیه و آن را تادیب ننماید، دادگاه او را الزام به تادیه کرده و چنانچه مالی از او در دسترس باشد آن را ضبط و به میزان محکومیت از مال ضبط شده استیفاء می‌کند، در غیر این صورت بنا به تقاضای محکوم له، ممتنع را در صورتی که معسر نباشد تا زمان تادیه حبس خواهد کرد.»
مهلت برای فسخ معامله حیوانات
برای فسخ این معامله، مدت زمان مشخصی تعیین شده است؛ در غیر این صورت نمی‌توان آن را فسخ کرد. مهلت فسخ معامله تا سه روز بعد از خرید است.
اسقاط خیار حیوان
مواردی وجود دارد که باعث ساقط شدن خیار می‌شود که در زیر به آن پرداخته شده است.
- در قرارداد ذکر شده باشد که خیار حیوان ساقط است. اگر این عبارت در معامله باشد و آن را امضا کنید، به معنی این است که قبول کرده‌اید اگر اتفاقی برای حیوان بیفتد، حق برهم زدن معامله را ندارید.
- بعد انعقاد قرارداد، خریدار که صاحب حق خیار است، این حق را از خود ساقط کند.
- خریدار در حیوان تصرف کند. مثلا خریدار از حیوان به شکل یک مصرف کار بکشد یا او را بکشد؛ در این صورت رفتار خریدار مالکانه بوده است و امکان فسخ قرارداد وجود ندارد. همچنین ممکن است خریدار حیوان را اجاره بدهد و چون این رفتار مالکانه است امکان فسخ را از بین می‌برد.
- سپری شدن مدت خیار. اگر از سه روز بیشتر از زمان عقد قرارداد گذشته باشد، نمی‌توان معامله را فسخ کرد.
خیار حیوان در فقه و حقوق
در فقه و حقوق نیز به بحث خیار حیوان پرداخته شده است.
خیار حیوان در فقه
در فقه از خیار حیوان در باب تجارت آمده است و به تسلط خریدار حیوان برای فسخ عقد تا سه روز از زمان عقد قرارداد اشاره دارد. به گفته امام خمینی خیار حیوان برای فروشنده هنگامی که حیوان به عنوان ثمن استفاده شود، اشکال دارد. همچنین اگر حیوان فروخته شده در مدت خیار (تا سه روز بعد از عقد) از بین برود، از مال فروشنده است و خریدار باید به او مراجعه کرده و پول خود را پس بگیرد.
خیار حیوان در قانون مدنی
قانون مدنی به خیار حیوان اشاره کرده است و در ماده ۳۹۸ این قانون آمده است « اگر مبیع حیوان باشد، مشتری تا سه روز از حین عقد، اختیار فسخ معامله را دارد.»
خیار حیوان مکاسب
کتاب مکاسب از مهمترین کتاب‌های فقهی شیعیان در باب معاملات است که مولف آن شیخ مرتضی انصاری، به صورت استدلالی به مباحث معاملات پرداخته است. شیخ انصاری درباره خیار حیوان اینگونه بیان کرده است: خیار حیوان از خیاراتی است که علمای امامیه قائل به آن هستند؛ اگر بایع (فروشنده) حیوانی را به مشتری بفروشد، مشتری تا سه روز نسبت به این حیوان خیار اختیار دارد و می‌تواند معامله را فسخ کند.
همچنین در بیان این مسائل مباحث دیگری مطرح کرده‌اند. یکی از سوالات مطرح شده این است که آیا خیار حیوان در هر حیوانی ثابت است؟ یعنی تمام حیوانات که خون جهنده یا غیر جهنده دارند را شامل می‌شود یا تنها مختص حیواناتی است که خون جهنده دارند؟ شیخ انصاری در پاسخ این سوال بیان کرده‌اند: حیوان تنها اختصاص به گوسفند و گاو و … را ندارد؛ بلکه شامل ملخ، زنبور، زالو و کرم و ماهی هم می‌شود.
کارمنتو همراه شما در مسائل حقوقی
مسائل حقوقی دارای پیچیدگی فراوانی هستند و هرکسی بدون تخصص و آگاهی از پس درک آن بر نمی‌آید. هنگام برخورد با مسائل حقوقی بهتر است با مشاورین خبره در ارتباط باشید تا دچار ضرر و زیان نشوید. شما می‌توانید سوالات خود در زمینه خیارات و سایر مسائل حقوقی را با مشاوران کارمنتو در میان بگذارید. مشاورین این مجموعه به صورت آنلاین و تلفنی آماده پاسخگویی به سوالات شما عزیزان هستند؛ پس بدون نگرانی مسائل خود را حل و ابهامات خود در این مسائل را برطرف سازید.
