قرارداد آزمایشی قانون کار چیست و چه بندهایی دارد؟

با توجه به تخصصی‌تر و ریزشدن مشاغل، گاهی واحد منابع انسانی سازمان‌ها، قادر به شناسایی نیروی کار مناسب نیستند. در نقطه مقابل، نیروی کار نیز تمایل دارد که پیش از بستن قرارداد بلندمدت، مدتی با سازمان و وظایف خود آشنا شود.

برای پاسخ به این نیازها، نوعی قرارداد به نام «قرارداد آزمایشی» در قانون کار پیش‌بینی شده است.  به استناد همین قانون نیز در برخی از شرکت‌ها، هنگام مصاحبه کاری، به مصاحبه‌شوندگان گفته می‌شود که مدت معینی (معمولاً 2 هفته تا سه ماه) را به‌طور آزمایشی در شرکت کار خواهند کرد؛ البته این مدت آزمایشی، قوانین خاص خود را دارد و شرکت موظف است که حتی در صورت ادامه‌ندادن همکاری نیز خدمات فرد را به نحوی جبران کند. در ادامه این مطلب، شرایط و مقررات مربوط به دوره آزمایشی را با توجه به قانون کار مرور می‌کنیم و به سوالات شما در این زمینه پاسخ می‌دهیم؛ با ما همراه باشید.

جهت کسب اطلاعات در خصوص قانون ترک کار، با نصب اپلیکیشن کارمنتو و مراجعه به بخش خدمات مشاوره قانون کار، از کارشناسان این حوزه مشاوره دریافت کنید.

قرارداد آزمایشی چیست؟

این قرارداد، بین کارگر و کارفرما منعقد می‌شود و طبق آن، طرفین توافق می‌کنند که کارگر، مدت معینی را برای کارفرما کار کند. در این مدت، اگر کارِ کارگر موردتأیید کارفرما بود، او را استخدام می‌کند و قرارداد بلندمدت می‌بندند؛ در غیر این صورت، کارفرما، ضمن پرداخت حقوق آن مدت، به همکاری خود خاتمه می‌دهد.

بد نیست بدانید که ممکن است تصمیم قطع همکاری، از طرف کارگر نیز گرفته شود. اگر کارگر به هر دلیلی، از کار در شرکت ناراضی باشد، می‌تواند با دریافت حقوق مدت قرارداد، از ادامه کار انصراف دهد.

شرایط قرارداد آزمایشی

شرایط قرارداد کار آزمایشی، به توافق طرفین بستگی دارد؛ زیرا یک قرارداد دوطرفه است. این قرارداد، باید مطابق قانون کار تعریف شده باشد و کارفرما نمی‌تواند مبلغی کم‌تر از حق کارمند به او بپردازد؛ حتی در صورت امضای چنین متنی، این سند در هیئت حل اختلاف پذیرفته نخواهد شد.

مدت‌زمان قرارداد آزمایشی چقدر است؟

طبق تبصره ماده 11 قانون کار، مدت دوره آزمایشی باید در قرارداد مشخص شود. این مدت، برای کارگران ساده و نیمه ماهر، حداکثر یک ماه و برای کارگران ماهر و دارای تخصص سطح بالا، سه
ماه تعیین شده است.

آنچه امروزه در جامعه مشاهده می‌کنیم، با پیش‌بینی قانون متفاوت است. برخی شرکت‌ها، برای مدت‌زمان آزمایشی، قرارداد کتبی امضاء نمی‌کنند و برخی نیز حتی از پرداخت حقوق در این مدت، طفره می‌روند. در چنین شرایطی، امکان مراجعه به اداره کار و ثبت شکایت از کارفرمای متخلف وجود دارد و منعقدنکردن قرارداد کتبی، مانع از احقاق حقوق کارگران نمی‌شود.

شرایط فسخ قرارداد آزمایشی توسط کارمند و کارفرما

بر اساس ماده 11 قانون کار جمهوری اسلامی ایران، طرفین می‌توانند با توافق یکدیگر، مدتی را به‌عنوان دوره آزمایشی کار تعیین کنند. در خلال این دوره، هر یک از طرفین حق دارند، بدون اخطار قبلی و بی‌آنکه الزام به پرداخت خسارات داشته باشد، به این توافق خاتمه دهند.

درصورتی‌که قطع رابطه کار از طرف کارفرما صورت گرفته باشد، وی ملزم به پرداخت حقوق کامل دوره آزمایشی خواهد بود؛ اما چنانچه فسخ همکاری از سوی کارگر انجام شود، فقط حقوق مدت انجام کار به وی تعلق خواهد گرفت.

لازم به ذکر است که اگر این قرارداد، تحت عنوان «قرارداد موقت» امضاء شده باشد، هیچ یک از طرفین به‌تنهایی، حق فسخ آن را ندارند؛ بنابراین فراموش نکنید، عنوان قراردادی که امضا می‌کنید اهمیت بسیار زیادی دارد و قرارداد کار موقت و آزمایشی دو نوع توافق کاملا متفاوت هستند. بد نیست بدانید که حداکثر مدت قرارداد کار موقت نیز با قرارداد کار آزمایشی تفاوت دارد.

حق بیمه به قرارداد آزمایشی

در تبصره ماده 11 قانون کار، از دوره آزمایشی در قرارداد کار نیز صحبت به میان آمده است؛ بنابراین از منظر قانونی، قرارداد کار آزمایشی هم جزئی از قرارداد کار است. با توجه به این موضوع، مقررات قراردادهای کاری، در مورد قراردادهای آزمایشی نیز صادق هستند و رعایت آن‌ها الزامی است.

مطابق قانون کار، کارفرمایان کارگاه‌های مشمول این قانون، مکلف هستند بر اساس قانون تأمین اجتماعی، نسبت به بیمه‌کردن کارگران واحد خود اقدام کنند؛ بنابراین شرط بیمه‌شدن کارگر کاملا بدیهی است و حتی در قراردادهای آزمایشی نیز کارفرما ملزم است که حق بیمه کارگر خود را در مدت تعیین‌شده پرداخت کند. اگر کارگری در دوره آزمایشی بیمه نشود، می‌تواند از کارفرما شکایت کند.

میزان عیدی و سنوات در قرارداد آزمایشی

از آنجایی که قراردادهای آزمایشی، به‌منظور سهولت فسخ آن‌ها برای طرفین تنظیم شده‌اند، الزامی به پرداخت سنوات و عیدی در صورت قطع همکاری، وجود ندارد؛ اگرچه مزایایی که برای سایر کارگران بیمه‌شده در نظر گرفته شده است، به این کارگران نیز تعلق خواهد گرفت. در صورت تبدیل قرارداد کار آزمایشی به قرارداد بلندمدت، باید مدت‌زمان آن در عیدی و سنوات لحاظ شود.

نکاتی که باید در عقد قرارداد آزمایشی بدانیم

قبل از بستن این نوع قرارداد (به‌عنوان کارگر یا کارفرما) به نکات زیر توجه کنید:

• این قرارداد منفک از قرارداد کار نیست؛ بلکه زیرمجموعه آن تعریف شده است و مشمول قانون کار نیز می‌شود.
• کارفرما نمی‌تواند به بهانه قراردادهای آزمایشی، شما را مجبور به انجام کاری خلاف قانون کند.
• کارفرما نمی‌تواند در قرارداد‌های آزمایشی از پرداخت حق بیمه کارگر سر باز بزند.

• کارفرما و کارگر هر زمان که به این نتیجه رسیدند ادامه همکاری به نفعشان نیست، حتی بدون اطلاع طرف مقابل نیز می‌توانند قرارداد کار را فسخ کنند.
• کارفرما باید دستمزد کارگر را طی مدت قرارداد پرداخت کند.
• در این قرارداد نیز مانند قرارداد بلندمدت، باید شروط مشروعیت مورد قرارداد، معین‌بودن موضوع آن و عدم‌ممنوعیت قانونی و شرعی طرفین در تصرف اموال یا انجام کار مورد نظر، لحاظ شوند.
• هنگام عقد این نوع قرارداد، حتماً ساعات کار، تعطیلات، مرخصی‌ها، حقوق و دستمزد، محل انجام کار و مدت قرارداد را تعیین کنید.
• هدف از قرارداد کار آزمایشی شناخت بیشتر طرفین از هم، سنجیدن محیط کار توسط کارگر و سنجش مهارت کارگر توسط کارفرما است؛ بنابراین به‌عنوان کارگر، در این مدت سعی کنید که محیط کار خود را به‌خوبی بشناسید و به‌عنوان کارفرما نیز توانایی و تخصص نیروی کار را بسنجید.
  

  نمونه قرارداد آزمایشی

  در این بخش، یک قرارداد آزمایشی کار را مشاهده می‌کنید که ارکان اصلی آن شامل مدت قرارداد، موضوع قرارداد، ساعت کار و حق السعی یا همان حقوق و مزایا دوره آزمایشی است.

  طبق تبصره 3 ماده 8  قانون رفع برخی از موانع تولید و سرمایه‌گذاری صنعتی، قراردادهای بیش از سی روز باید به‌صورت کتبی و در فرم مخصوص نوشته شوند؛ این فرم، توسط وزارت کار و امور اجتماعی (در چهارچوب قوانین و مقررات) تهیه می‌شود و در اختیار طرفین قرار می‌گیرد.

  نمونه قرارداد

  این قرارداد به‌موجب ماده 10 قانون کار جمهوری اسلامی ایران و تبصره 3 الحاقی به ماده 7 قانون کار موضوع بند الف ماده 8 قانون رفع برخی از موانع تولید و سرمایه‌گذاری صنعتی – مصوب 25/8/1387 مجمع تشخیص مصلحت نظام بین کارفرما/نماینده قانونی کارفرما و کارگر منعقد می‌شود.

  مشخصات طرفین: کارفرما / نماینده قانونی کارفرما

  آقای / خانم / شرکت …………………… فرزند ………………… شماره شناسنامه ……./ شماره ثبت ………..

  به نشانی ………………………………………………………………….

  و کارگر آقا / خانم ………………………. فرزند ………………….. متولد ……………. شماره شناسنامه………….

  شماره ملی ………………… میزان تحصیلات ………………… نوع و میزان مهارت ………………..

  به نشانی ………………………………………………………………..

  نوع قرارداد: دائم  موقت  معین

  1. نوع کار یا حرفه یا حجم کار که کارگر به آن اشتغال می‌یابد: ……………………………………
  2. محل انجام کار:……………………………………….
  3. تاریخ انعقاد قرارداد: …………………………………..
  4. مدت قرارداد: ………………………………………..
  5. ساعات کار: ………………………………………………..

  میزان ساعات کاری، شروع و پایان آن، با توافق طرفین تعیین می‌شود. ساعات کاری نمی‌تواند بیش از ساعات مندرج در قانون کار باشد.

  حق السعی:

  دستمزد ثابت/مبنای روزانه/ساعتی ………………………………….. ریال حقوق ماهانه …………………. ریال

  پاداش افزایش تولید یا بهره‌وری ………………………….. ریال

  سایر مزایا ……………………………………………………….

  محل امضاء کارفرما

  حقوق و مزایا به‌صورت هفتگی/ماهانه کارگر به حساب شماره ……………………….. شعبه ……….

  بیمه: به‌موجب ماده 148 قانون کار، کارفرما مکلف است که کارگر را نزد سازمان تامین اجتماعی و سایر دستگاه‌های بیمه‌گذار، بیمه کند.

  عیدی و پاداش سالانه: به موجب ماده و قانون مربوط به تعیین عیدی و همچنین پاداش سالانه کارگران شاغل در کارگاه‌های مشمول قانون کار – مصوب 6/12/1370 مجلس شورای اسلامی  – به ازای یک سال کار معادل شصت روز مزد ثابت / مبنا تا سقف نود روز مزد حداقل روزانه قانونی کارگران به‌عنوان عیدی و پاداش و سقف مربوط به نسبت محاسبه خواهد شد.

  حق سنوات یا مزایای پایان کار: به هنگام فسخ یا خاتمه قرارداد کار، حق سنوات مطابق قانون و مصوبه 25/8/1378 مجمع تشخیص مصلحت نظام و بر اساس نسبت کارکرد کارگر پرداخت می شود.

  شرایط فسخ قرارداد: این قرارداد در موارد زیر، توسط هر یک از طرفین قابل فسخ است. فسخ قرارداد ………………… روز قبل به طرف مقابل کتباً اعلام می شود.

  سایر موضوعات مندرج در قانون کار و مقررات تبعی از جمله مرخصی استحقاقی، کمک هزینه مسکن، کمک هزینه عائله‌مندي، نسبت به این قرارداد اعمال خواهد شد.

  این قرارداد در چهار نسخه تنظیم می‌شود که یک نسخه نزد کارفرما ، یک نسخه نزد کارگر، یک نسخه به تشکل کارگري (در صورت وجود) و یک نسخه نیز توسط کارفرما و از طریق نامه الکترونیکی یا اینترنت یا سایر طرق، به اداره کار و امور اجتماعی محل تحویل می شود.

  محل امضاء کارفرما                                                            محل امضا کارگر

  جمع‌بندی

  در این مقاله، به موضوع قرارداد آزمایشی در قانون کار پرداختیم و گفتیم که این قرارداد نیز زیرمجموعه قرارداد کار تعریف شده است و مشمول مقررات قانون کار نیز می‌شود. طبق قانون، مدت‌زمان این قرارداد حداکثر سه ماه است و در این مدت، هر کدام از طرفین امکان فسخ قرارداد را دارند.

  در ادامه مطلب، شرایط این قرارداد را مورد بررسی قرار دادیم و یادآوری کردیم که کارفرمایان، در طول دوره آزمایشی نیز ملزم هستند که کارگران خود را بیمه کنند. در پایان نیز به معرفی نکات مهم هنگام عقد این قرارداد پرداختیم و یک نمونه استاندارد قرارداد کار را که توسط وزارت کار طراحی شده است، در اختیار شما قرار دادیم.

  قانون کار، قانون جامعی است که رابطه بین نیروی کار و کارفرما را تنظیم می‌کند. مسلما همه مردم نمی‌توانند در تمام مواد و تبصره‌های این قانون متخصص شوند؛ بنابراین هنگام عقد قرارداد (به‌عنوان کارفرما یا کارگر) به مشورت گرفتن از متخصصین این حوزه نیاز خواهید داشت. مجموعه کارمنتو، با داشتن صدها مشاور متخصص و مدیران مجرب، آماده ارائه مشاوره رایگان در حوزه قراردادهای کاری در سراسر کشور است. برای دریافت مشاوره تخصصی در رابه با قرارداد آزمایشی کارگر و کارفرما، با ما در تماس باشید.