تحصیل مال نامشروع و جرائم آن از دو بخش تشکیل شده است. در ابتدا لازم است معنی تحصیل مال نامشروع را درک کنیم. تحصیل در لغت به معنی به دست آوردن و نامشروع به معنی خلاف قانون است. پس می‌توان گفت تحصیل مال نامشروع در واقع به معنی به دست آوردن ثروت از روش‌های نامشروع و غیرقانونی است. این عمل بر اساس قانون جرم است و فردی که مرتکب چنین جرمی می‌شود، مجازات خواهد شد.
افراد برای کسب ثروت می‌توانند راه‌های قانونی و مشروع را در پیش بگیرند و یا اینکه به سراغ راه‌های غیرقانونی و غیرمشروع بروند. در اصطلاح تحصیل مال نامشروع، منظور از نامشروع غیر شرعی نیست، بلکه به غیرقانونی بودن این کار یا نداشتن مشروعیت قانونی اشاره دارد. از جمله نمونه‌های جرم تحصیل مال نامشروع می‌توان بهاختلاس و کلاهبرداری کرد. مرتکبین این جرم علاوه بر مصادره اموالشان، به سه ماه تا دو سال حبس و گاه جریمه نقدی معادل دوبرابر مالشان محکم خواهند شد.
اما به بیانی دقیق‌تر چه مواردی شامل مال نامشروع می‌شود؟ چرا تحصیل مال نامشروع جرم محسوب می‌شود؟ قانون چه برخوردی با چنین مجرمانی دارد؟ با کارمنتو همراه باشید تا بیشتر به این موضوعات بپردازیم.
می‌توانید با مراجعه به بخش مشاوره حقوقی در اپلیکیشن کارمنتو با مشاورین و متخصصان این حوزه در ارتباط باشید.
تحصیل مال نامشروع چیست؟
تحصیل مال نامشروع به معنی به دست آوردن اموال منقول و غیرمنقول از روش‌های غیرقانونی و نامشروع است. به گفته معاونت حقوقی قوه قضاییه جرم تحصیل مالی از طریق نامشروع یکی از جرائم علیه حقوق مالی و با ماهیت اقتصادی است. در این جرم فرد مرتکب با هر وسیله غیرقانونی و فاقد مشروعیت سعی در تحصیل اموال دارد.
ماده 2 قانون تشدید مجازات، ارتشا، اختلاس، کلاهبرداری نمونه‌هایی از تحصیل مال نامشروع را شرح می‌دهد. از جمله کسی که از اعطای امتیازاتی به دیگران به جهت جایگاهش پول دریافت می‌کند. مثلاً مبادرت به فروش مجوز صادرات و واردات یا سو استفاده از آن می‌کند. عده‌ای نیز کالاهایی که قوانین خاصی برای توزیع آنها وجود دارد را به روشی که به نفعشان است، توزیع می‌کنند. به طور کلی اگر فرد ثروت یا دارایی خود را به طریقی فاقد مشروعیت قانونی بدست آورد، مرتکب تحصیل مال نامشروع شده است.
در اینجا چند مصداق از این جرم فهرست می‌گردد:
- خرید و فروش یا سواستفاده از امتیازات خاص اشخاص
- تغییر نحوه توزیع کالاهایی که بر اساس قوانین خاص باید توزیع شوند
- تحصیل مال نامشروع هر گونه دارایی منقول و غیرمنقول را شامل می‌شود و فقط مختص پول نقد یا ارز نیست.
- تحصیل مال از روش‌های نامشروع است و فقط به مواردی که ذکر شد محدود نمی‌شود.
- فرد مرتکب آگاهانه و با قصد و نیت قبلی به این عمل دست می‌زند.
- مجازاتی که برای این جرم در ماده 2 قانون پیش بینی شده شامل مصادره اموال و 3 ماه تا 2 سال حبس با جریمه نقدی معادل 2 برابر اموال نامشروع فرد است.
عناصر تشکیل دهنده جرم تحصیل مال نامشروع
عناصر تشکیل دهنده جرم تحصیل مال نامشروع به طور کلی مانند سایر جرائم شامل سه عنصر است: عنصر مادی، عنصر قانونی و عنصر روانی. در ادامه به توضیح مفصل هر کدام از این عناصر خواهیم پرداخت.
عنصر مادی
عنصر مادی نمای بیرونی و خارجی جرم را نشان می‌دهد. به عبارت دیگر آنچه در جرم تحصیل مال نامشروع تأثیر داشته، عنصر مادی آن است که شامل رفتار مجرمانه، شرایط لازم جهت ارتکاب جرم و نتیجه پس از جرم است.
رفتار مجرمانه: رفتار مجرمانه در این جرم شامل هرگونه عمل غیرقانونی است که در ظاهر جرم محسوب نمی‌شود اما به مال غیرمشروع رسیده است. برای مثال کسی که در عوض انجام وظایف دولتی‌اش به صورت غیرقانونی وجهی را دریافت می‌کند. البته عنوان جرم تحصیل مال نامشروع بسیار کلی است و انواع رفتارهای مجرمانه را در راستای کسب ثروت غیرمجاز در بر می‌گیرد.
در همین راستا می‌توان به دروغگویی اشاره کرد که در قانون مجازاتی برای آن تعیین نشده اما غیراخلاقی و نامشروع است و گاه فرد از آن برای تصاحب مال دیگری استفاده می‌کند و در اینجا مشمول این جرم خواهد بود. این را هم در نظر داشته باشید که شرط تحصیل یا بدست آوردن مهمترین شرط این جرم است. پس اگر مالی به دست نیاید، جرمی هم صورت نگرفته است.
شرایط ارتکاب جرم: در شرایط ارتکاب جرم باید به دو جز مرتکب و موضوع جرم دقت کرد تا بتوان آنرا در دسته تحصیل مال نامشروع قرار داد. مرتکب جرم همان شخص حقیقی یا حقوقی است که اقدام به جرم کرده است. موضوع جرم هم می‌تواند تحصیل مال یا وجه باشد که شامل انواع اموال منقول و غیرمنقول، اسناد و مدارک، اوراق بهادار، سهام، وجه نقد، حواله و بسیار موارد دیگر می‌شود.
بیشتر بدانیم: بررسی خرید مال مسروقه و جرایم آن
عنصر قانونی
بنابر ماده 2 قانون تشدید مجازات مرتکبین ارتشا و اختلاس و کلاهبرداری سال 1364 و اصلاحیات 1367 قلمرو این ماده شامل 3 عنوان جزایی است که عبارتند از:
- خرید و فروش یا سو استفاده از امتیازها با توجه به موقعیت افراد
- دستکاری و تغییر روند توزیع کالاهای خاص
- کسب مال از راه غیرقانونی
عنصر روانی
عنصر روانی در ارتکاب هر جرمی دخیل است و تحصیل مال نامشروع نیز شامل این عنصر می‌شود. در واقع این جرم به عنوان یکی از جرائم عمدی نیازمند وجود عنصر روانی است. عنصر روانی دو رکن دارد که عبارت است از: سوءنیت عام و سوءنیت خاص
سوءنیت عام: اراده و عمدی که مجرم در انجام رفتار مجرمانه‌اش دارد. پس اگر کسی به اشتباه یا سهوی مالی را از کس دیگری گرفت، شامل تحصیل مال نامشروع نمی‌شود.
سوءنیت خاص: قصد و نیت قبلی برای انجام جرم است. متهم از قبل برنامه ریزی کرده و قصد دارد به مال کس دیگری دست یابد.
جرم تحصیل مال نامشروع چیست؟
جرم تحصیل مال نامشروع را می‌توان بر اساس اصل 49 قانون اساسی تعریف کرد.
اصل چهل و نه قانون اساسی:
دولت موظف است ثروت‌های بدست آمده از ربا، غصب، رشوه، سرقت، قمار، اختلاس، سواستفاده از موفوقات، سواستفاده از مقاطعه کاری‌ها و معاملات دولتی، فروش زمین‌های موات و مباحات اصلی، دایرکردن اماکن فساد و سایر موارد غیرمشروع را گرفته و به صاحب حق برگرداند و در صورت معلوم نبودن او متعلق به بیت المال است، این حکم باید با رسیدگی و تحقیق و ثبوت شرعی به وسیله دولت اجرا شود.
در تعریف جرم تحصیل مال از طریق نامشروع باید به این نکته اشاره داشت که با توجه به افزایش ارتکاب جرائم مالی در شرایط فعلی، قانون گذار با جرم دانستن دامنه وسیعی از اقدامات عرصه را برای مجرمین تنگ‌تر کرده است. وقتی کسی به صورت غیرقانونی اموال یا وجوهی را بدست می‌آورد مرتکب جرم تحصیل مال از طریق نامشروع شده است.
با استناد به ماده 2 قانون تشدید مجازات مرتکبین ارتشاء، اختلاس و کلاهبرداری می‌توان مصادیق زیر را از جمله موارد تحصیل مال نامشروع دانست:
- تصرف مال دیگری در حالیکه دهنده، گیرنده را با کس دیگری اشتباه گرفته است. البته در این مورد گیرنده به اشتباه صاحب مالی می‌شود و از برگرداندن آن خودداری می‌کند، اینرا مستقیماً نمی‌توان مصداق جرم دانست اما دارای مسئولیت مدنی است.
- گرفتن حقوق کسی در حالی که خودش در مسافرت است
- دروغگویی برای کسب مال از دیگران نیز بیشتر دارای ضمان قهری است و مسئولیت مدنی دارد.
- در صورتی که فرد چکی گمشده را پیدا کند و این چک امضا شده باشد، آنرا به بانک می‌برد و نقد می‌کند. این مصداق کامل جرم است و پیگرد قانونی دارد.
همچنین بخوانیم: همه چیز در رابطه با توقیف اموال
تفاوت کلاهبرداری و تحصیل مال نامشروع
تفاوت کلاهبرداری و تحصیل مال نامشروع به تعریف قانون گذار از جرم برمی گردد. با توجه به اینکه تعریف تخصیل مال نامشروع کلیت زیادی را بهمراه دارد تشخیص آنرا از مصادیق کلاهبرداری کمی پیچیده می‌کند. اما باید بخاطر داشت که این دو با هم فرق دارند.
در کلاهبرداری مجرم با حقه بازی، دروغ گویی و فریب کاری سعی در جلب اعتماد اشخاص و تحصیل مال یا دارایی آنها دارد. افراد در نهایت با میل و رضایت خودشان این کار را انجام می‌دهند و این تفاوت عمده کلاهبرداری با تحصیل مال نامشروع است. به عبارت دیگر در تحصیل مال نامشروع فرد جایگاه و موقعیت تأیید شده از سمت دولت دارد و برای عمل مجرمانه اقدام می‌کند. او از روش‌های مختلف و البته با همکاری مقامات دیگر مال نامشروعی را بدست می‌آورد. ولی در کلاهبرداری تنها خود فرد مجرم خواهد بود.
همچنین مجازات کلاهبرداری و تحصیل مال از طریق نامشروع با هم فرق می‌کند. اول از همه 2 شرط برای جرم بودن یک عمل وجود دارد:
- ضرر به قربانی
- برداشت وجه یا مال توسط شخص مجرم
اگر این شرایط وجود داشته باشد و فرد مجرم شناخته شود، برای کلاهبردار کمترین مجازات پرداخت همان مبلغ خواهد بود. اگر تشخیص داده شود که در خدمات دولتی پست مهمی مانند مدیرکل یا هم تراز آنرا داشته، محکوم به ممنوعیت از خدمات دولتی خواهد شد.
در رابطه با تحصیل مال از طریق نامشروع، مجازات مجرح حبس سه ماه تا دو سال یا پرداخت دو برابر مالی است که غیرقانونی بدست آورده است.
نحوه مشاوره با وکیل متخصص مربوطه در کارمنتو
تحصیل مال نامشروع از جمله جرائم اقتصادی و به معنی به دست آوردن مال و ثروت به روش‌های غیرقانونی و نامشروع است. این عمل زمانی جرم محسوب می‌شود که فرد با نیت قبلی از موقعیت خود برای چپاول و کسب ثروت ناعادلانه استفاده کند. تمام اموال بدست آمده از این راه باید به صاحب حق بازگردانده شوند و فرد مجرم از 3 ماه تا 2 سال به حبس محکوم خواهد شد.
در پایان از شما برای مطالعه این مقاله سپاسگزاریم و امیدواریم اطلاعات مورد نیازتان را پیدا کرده باشید. در صورتی نیاز به هرگونه مشاوره و راهنمایی کافیست از مشاوران حرفه‌ای تیم کارمنتو کمک بخواهید. آنها مشتاقانه به سؤالات شما پاسخ خواهند داد.
