در تجارت، چک به عنوان یک وسیله پرداخت امن و مقرون به صرفه، اهمیت فراوانی دارد. به‌ویژه در معاملات بزرگ که نقل و انتقالات مالی چشمگیری اتفاق می‌افتد، استفاده از چک به دلیل امکانات و امنیتی که فراهم می‌کند، به یک رویه جاری تبدیل شده است. چک، سندی است که در آن، صادرکننده به بانک دستور می‌دهد تا وجهی را که در حساب خود نزد بانک دارد، به صورت کامل یا جزئی به دیگران یا به خودش پرداخت کند.
حال، با توجه به تحولات قانونی و نوآوری‌های صورت گرفته در سیستم بانکی، موضوعی که اهمیت دارد بررسی وضعیت چک‌های در وجه حامل است. چک‌های حامل، که در آنها نام گیرنده وجه مشخص نمی‌شود؛ پوشش وسیع‌تری از معاملات و اختیارات را به دارنده‌‌ی چک ارائه می‌دهند. با این وجود، تغییرات اخیر در قوانین بر دامنه‌ی استفاده از این نوع چک‌ها تأثیر گذاشته است.
در این تحلیل می‌خواهیم دقیق‌تر به این موضوع بپردازیم که چک در وجه حامل چیست و نوشتن چک در وجه حامل به صورت انجام می‌شود؛ همچنین با انتقال به سیستم‌های نوین بانکی و قوانین به‌روز شده، آیا صدور چک‌های در وجه حامل همچنان امکان‌پذیر است یا خیر. با کارمنتو در ادامه همراه باشید.
چک حامل چیست و نحوه صدور آن به چه صورت است؟
ابتدا باید بدانیم که چک در وجه حامل یعنی چه و سپس بفهمیم چگونه چک در وجه حامل را نقد کنیم. چک‌های حامل، نوعی از انواع چک هستند که بدون نیاز به رعایت تشریفات انتقالی خاصی، هر دارنده‌ای امکان وصول وجه آن از بانک را دارد. انتقال چک در وجه حامل، به سادگی با تحویل دادن و تسلیم آن به شخص دیگری صورت می‌گیرد و بانک‌ها متعهد به پرداخت مبلغ مورد نظر در چک هستند، مگر اینکه موجودی کافی وجود نداشته باشد که در این صورت گواهی عدم پرداخت صادر می‌شود. یعنی اگر چک در وجه حامل باشد، نیازی به قید نام فرد خاصی روی آن نیست.
این امر به معنای اجازه وصول مبلغ مشخص شده بر روی چک توسط هر نفری است که چک را دارا باشد. بیان این نکته ضروری است که این رویه، به علت افزایش خطراتی مانند سرقت یا گم شدن چک، مسائلی برای صادرکننده ایجاد می‌کرد و به همین دلیل، با قوانین جدیدی که وضع شده است، از این پس امکان صدور چک در وجه حامل و همچنین ظهرنویسی آن ممنوع گردیده است.
این ممنوعیت به گونه‌ای است که در سامانه چک‌های الکترونیکی موسوم به صیاد، صادرکننده باید به ثبت اطلاعات کامل مرتبط با گیرنده پرداخته و دارنده چک باید نسبت به این اطلاعات تایید خود را اعلام کند. مطابق با این قانون جدید، صدور و نقل و انتقالات مرتبط با ظهرنویسی برای چک‌های وجه حامل دیگر مجاز نیست.
طبق قانون چک در وجه حامل اگر بانک، چک را به دلیل عدم موجودی برگشت زند، تنها فردی که می‌تواند برای مطالبه وجه چک برگشتی در وجه حامل به مراجع قضایی مراجعه کند، شخصی است که چک را پیش بانک برگشت زده و گواهی عدم پرداخت را دریافت کرده است. همچنین، بانک وظیفه پرداخت وجه چک را دارد مگر اینکه صادرکننده چک، مفقودی آن را اعلام نماید یا به دلایل قانونی مشخصی از بانک درخواست کرده باشد که پرداخت وجه را متوقف کند. در این صورت، شرایط و مدت زمانی که بانک می‌تواند از پرداخت خودداری کند، متفاوت خواهد بود.
چک بین بانکی در وجه حامل
تا اینجا متوجه شدیم چک در وجه حامل چیست حالا به مفهوم چک بین بانکی در وجه حامل می‌پردازیم. چک رمزی که توسط بانک‌ها بر اساس درخواست مشتریانشان صادر می‌گردد، مخصوص تراکنش‌های بانکی است و به همین دلیل حاوی رمز های امنیتی خاصی است که فقط در سیستم بانکداری قابل استفاده است. چنین چک‌هایی را نمی‌توان بصورت نقدی وصول کرد؛ بلکه مبلغ آن از طرف بانک صادرکننده مستقیماً به حسابی که در بانک مقصد تعریف شده، انتقال داده می‌شود. همچنین، صدور هرگونه چکی با ویژگی در وجه حامل در میان معاملات بانکی مورد ممنوعیت قرار دارد و قابلیت انتقال یافتن به اشخاص دیگر را نیز ندارد. مانند چک‌های تضمینی، پرداخت مبلغ چک‌های بین بانکی با اطمینان بالایی همراه است.
چک رمزدار منجر به افزایش امنیت مالی می‌شود، زیرا اطلاعات حساسی همچون شماره حساب و کد شعبه در آن ثبت می‌گردد که این اطلاعات مشخص کننده بانک و شعبه مرتبط با گیرنده وجه هستند.
علل ممنوعیت صدور چک در وجه حامل چیست؟
بعد از گسترش بانکداری الکترونیک و افزایش شفافیت در انتقال وجه، افرادی که تصمیم به انجام معاملات غیرقانونی داشتند، از چک‌های تضمینی به جای وجوه نقد برای انتقال پول استفاده کردند. به دلیل فوریت در مبارزه با این خطرات چک در وجه حامل، بانک مرکزی با مجوز سه قوه، تصمیم گرفت که صدور چک‌های تضمینی در وجه حامل ممنوع شود و تنها استفاده از چک در وجه شخص معین، بدون امکان ظهرنویسی مجاز باشد. این مصوبه در دی ماه سال جاری منقضی می‌شد و به همین دلیل نمایندگان پیشنهاد دادند به جای تمدید مصوبه ممنوعیت چک در وجه حامل ، آن را در مجلس تصویب کنند.
ممنوع شدن صدور چک تضمینی در وجه حامل
در نشست علنی روز یکشنبه ۲۷ مهر ماه مجلس شورای اسلامی، نمایندگان به بررسی و تصویب لایحه دو فوریت الحاق یک تبصره به قانون صدور چک پرداختند. این لایحه بر ممنوعیت صدور چک تضمین شده در وجه حامل متمرکز بود و با ۱۷۰ رأی موافق، ۱۹ رأی مخالف و ۷ رأی ممتنع، تصویب شد.
ماده واحده این لایحه مبتنی بر الحاق تبصره (۴) به ماده (۱۴) قانون صدور چک است. طبق این تبصره، صدور و تحویل چک‌های تضمین‌شده توسط بانک‌ها به مشتریان، مستلزم تکمیل برگه(فرم) درخواست توسط متقاضی در شعبه بانک در حضور متصدی بانکی، درج مشخصات دقیق گیرنده بر روی چک تضمین‌شده بر اساس ضوابط اعلامی توسط بانک مرکزی جمهوری اسلامی ایران و نیز ثبت علت درخواست صدور چک مذکور نزد بانک صادرکننده چک است.
وصول مبلغ چک تضمین‌شده توسط بانک، تنها در صورتی که گیرنده (ذی‌نفع) و مشخصات وی بر روی چک تضمین‌شده درج شده باشد، ممکن است و ظهرنویسی و انتقال چک تضمین‌شده به شخص دیگری، حاوی اعتبار نیست. ابطال چک تضمین‌شده نیز به درخواست متقاضی یا وکیل و نماینده قانونی او برای واریز وجه چک به حساب متقاضی، بدون نیاز به ظهرنویسی گیرنده(ذی‌نفع) توسط بانک انجام می‌پذیرد. این تبصره، به‌طور پیشنهادی از سوی بانک مرکزی جمهوری اسلامی ایران به تصویب شورای پول و اعتبار می‌رسد.
مشاوران حقوقی کارمنتو به صورت آنلاین و تلفنی که به صورت فوری و زیر یک دقیقه ارتباط برقرار می‌شود، افراد را در مسائل حقوقی راهنمایی می‌کنند و به عنوان یک پل ارتباطی بین افراد و سیستم حقوقی عمل می‌کنند تا از ورود به مشکلات قانونی جلوگیری شود.
قوانین جدید در مورد چک در وجه حامل و اصلاحات آن
از تاریخ ۲۱ آذر ۹۹، مقررات جدید چک رقم خورد، و طبق آن، صدور چک‌های بانکی که قابلیت پشت‌نویسی و ظهرنویسی دارند، دیگر مجاز نخواهد بود و چک در وجه حامل به چک در وجه حامل صیادی انتقال تغییر کرده است. یعنی هر صدور و انتقال چک باید با جزئیاتی تظیر نام صادر کننده، نام گیرنده، تاریخ، مبلغ و … در سیستم متحد بانک مرکزی یا همان سامانه صیاد ثبت شود. بعد از ثبت این قانون این سوال ایجاد شد که آیا چک در وجه حامل اعتبار دارد یا خیر؛ که در ادامه به آن پرداخته‌ایم. با استناد به تبصره ۱ از ماده ۲۱ مکرر قانون مذکور، پس از اجرایی شدن این قوانین جدید، چک‌های صادرشده باید در سامانه چکاوک، مطابق با مبلغ و تاریخ معین شده در این سامانه برای دارنده نهایی تسویه شوند.
همچنین طبق قانون چک در وجه حامل جهت پرداخت وجه هر چک، ضروری است استعلامات لازم از سامانه صیاد به عمل آیند تا پرداخت بر آن اساس صورت گیرد. به این ترتیب، صدور و ظهرنویسی چک‌ها در وجه حامل دیگر شدنی نیست. بنابراین، کسی که می‌خواهد پس از این تاریخ چکی را صادر کند، باید ابتدا وارد سامانه چکاوک شود و جزئیات مربوط به مقدار وجه و ذی‌نفع مورد نظر را وارد کند. پس از این مراحل، امکان صدور فیزیکی چک فراهم می‌شود.
سیستم در زمان صدور، بررسی می‌کند که آیا فرد صادرکننده در سقف مجاز نوشتن چک قرار دارد یا خیر. علاوه بر این، سابقه چک‌های برگشتی فرد نیز در این سامانه قابل رویت است و در صورتی که چک برگشتی نداشته باشد، او می‌تواند چک جدیدی صادر کند.
از دیگر قوانین چک حامل لازم به ذکر است، این دسته از چک‌ها بدون ظهرنویسی قابل نقل و انتقال هستند و اگر امضایی در پشت آن باشد به منظور ضمانت چک تلقی می‌شود.
آیا صدور چک قدیمی در وجه حامل مانع قانونی دارد؟
بر اساس دستورالعمل‌های جاری مربوط به امور بانکی، صدور چک‌های قدیمی در وجه حامل، همچنان بلامانع ادامه دارد. این در حالی است که مصوبه چک در وجه حامل در قانون جدید، صرفاً موضوع صدور چک‌های حامل برای دسته چک‌های جدید را تحت پوشش قرار داده است. با توجه به اینکه ممکن است افرادی هنوز دسته چک‌های جدید دریافت نکرده باشند؛ دسته‌چک‌های قدیمی همچنان مجاز به استفاده‌اند و هیچ مخالفتی با صدور چک در وجه حامل نیز وجود ندارد. اما تغییرات قانون جدید و اطلاعیه‌های بانک مرکزی، نشان دهنده این است که صدور چک جدید در وجه حامل امکان پذیر نیست.
طبق بیانیه شماره (۵) که از سوی نهاد های رسمی در خصوص قانون جدید چک منتشر شده است، از این پس صدور چک به عنوان وجه حامل دیگر مجاز نخواهد بود. این ممنوعیت که از تاریخ ۲۰ ام دی ماه سال ۱۳۹۹ اعمال شده و شامل دسته‌چک‌های صادر شده بعد از این تاریخ است. بنابراین چک‌هایی که پیش از این موعد به دست مصرف‌کنندگان رسیده‌اند، بدون تغییر در فرایند شرایط چک در وجه حامل، مانند نحوه نوشتن چک در وجه حامل و …، قابل نقد شدن خواهند بود. این تدابیر جدید، گامی مهم در جهت اجرای دقیق چک در وجه حامل در قانون جدید و برنامه ریزی برای صدور چک در وجه حامل در سامانه صیاد است .
تفاوت چک حامل و در وجه
تفاوت چک حامل و در وجه، در مسئله و انتقال وجه چک در وجه شخص معین بسته به امضاء شخص مزبور و ظهرنویسی آن است. اگر چک به نام شخص دیگری صادر شود، وجه چک فقط با امضاء او و تأیید ظهرنویسی می‌تواند منتقل شود. از این رو، صرف حمل و داشتن چک، دلیل کافی بر انتقال وجه آن نیست، جز در صورتی که چک به نفع حامل صادر شده باشد. به همین دلیل، دارنده چک اصلی قادر به مطالبه وجه آن نیست و به عنوان ذی‌نفع محسوب نمی‌شود.
مفقودی چک در وجه حامل
پیرو بند 14 قوانین مربوط به چک، چنانچه به دلایلی نظیر مفقود شدن، جعل، سرقت چک در وجه حامل یا به دست آمدن چک از روش‌هایی مانند فریبکاری، خیانت و دیگر جرایم، صاحب حق چک یا وکیل قانونی وی قادر است تا با ارائه درخواستی مکتوب، از بانک تقاضای جلوگیری از پرداخت مبلغ آن چک را داشته باشد.
در اجرای قسمت مربوطه از ماده مزبور، فرد صادرکننده یا دریافت چک در وجه حامل را انجام داده است، می‌تواند با ارائه شواهد و تصریح دلایل مذکور، دستور ممنوعیت پرداخت چک را به شکل کتبی به بانک ارائه دهد. پس از تأیید هویت توسط بانک، وجه آن چک پرداخت نخواهد شد و در صورت درخواست، گواهی عدم پرداخت همراه با توضیح دقیق دلیل مربوطه صادر خواهد شد.
عملیات توقف پرداخت وجه چک حامل با مراحل مشخصی انجام می‌شود؛ شخص درخواست‌کننده با مراجعه به بانک و تکمیل فرم‌های مربوطه در بانک، درخواست خود را ثبت می‌نماید. بانک، در پاسخ و پس از بررسی و تأیید هویت فرد، اقدام به قفل نمودن موقت چک به مدت یک هفته می‌کند و در صورت پیش آمدن شرایط ارائه چک، گواهی عدم پرداخت را به دلیل از دست رفتن چک صادر خواهد کرد.
سخن پایانی
با توجه به اطلاعات و تحلیل‌ها، دریافتیم چک در وجه حامل یعنی چه و چگونه چک در وجه حامل را نقد کنیم؛ همچنین فهمیدیم چک حامل باوجود مزایای فراوانی که برای دارندگان خود داشته‌اند، در حال حاضر و با ورود به عصر جدیدی از قانون‌مداری در معاملات مالی، دستخوش تغییرات چشمگیری شده‌اند. در نتیجه، آینده استفاده از این نوع چک‌ها وابسته به تطابق با قوانین جدید بانکی خواهد بود که محدودیت‌هایی را بر صدور و گردش آن وضع می‌کنند.
در این زمینه، برای درک بهتر تغییرات و یافتن راه‌حل‌های متناسب با شرایط موجود و همچنین اطلاعات بیشتری در زمینه‌های چک بدون تاریخ در وجه حامل، چک ضمانت در وجه حامل، چک امانت در وجه حامل استفاده از خدمات مشاور مالی با تجربه و به روز، نقش کلیدی ایفا می‌کند. در همین راستا، سرویس‌های مشاوره‌ای کارمنتو، با ویژگی‌های منحصر به فرد خود شامل: دسترسی هفت روز هفته و 24 ساعت شبانه‌روز، پشتیبانی مداوم، ارتباط چت آنلاین با پشتیبان، تنوع گسترده در حوزه‌ها و زیرحوزه‌های تخصصی، همکاری با بیش از 350 مشاور برجسته کشور، به کار گرفتن جدیدترین تکنولوژی‌های موجود، پلتفرم جامع اختصاصی برای مشاوران و کارفرمایان، قیمت منصفانه، امکانات دریافت مشاوره بلافاصله در هر نقطه‌ای از ایران، شارژ رایگان اولیه، کیف پول الکترونیکی و حفظ سری‌بودن اطلاعات، می‌تواند یکی از بهترین گزینه‌ها برای راهنمایی و مشاوره مالی محسوب شود.
اگر در موارد دیگری سوالات یا نیاز به مشاوره دارید، می‌توانید با اطمینان کامل به خدمات تخصصی کارمنتو مراجعه کنید تا با پشتیبانی قابل اعتماد و شبانه‌روزی، بهترین تصمیمات مالی را اتخاذ نمایید.
از طریق مشاوره کسب و کار آنلاین تلفنی در حوزه مد نظر خود بدون پرداخت هزینه تلفن و اینترنت و از طریق تماس امن، پاسخ سوالات خود را دریافت نمایید.
با کلیک روی لینک زیر و از طریق (منو خدمات مشاوره) حوزه مد نظر خود را انتخاب نمایید.
