قولنامه دستی یکی از سندهایی است که حتما تاکنون نام آن را شنیده یا با آن برخورد داشته‌اید. در همه معاملات، سندی تنظیم و توافق طرفین در آن مشخص می‌شود تا در آینده مشکلی پیش نیاید. این سند در معنای حقوقی پیش‌قراردادی مربوط به عقد بیع است؛ در عرف به سندهایی گفته می‌شود که به صورت دست‌نویس یا چاپی بین افراد ثبت می‌گردد. شاید برخی افراد گمان کنند که این سندها در قانون اعتبار ندارند؛ اما قولنامه دستی اگر به صورت صحیح نوشته شود و طرفین آن را امضا نمایند، سندی معتبر نزد دادگاه خواهد بود.
قولنامه دستی چیست؟
قولنامه دستی به سندی گفته می‌شود که بر اساس آن، دو یا چند نفر اموال منقول یا غیرمنقول خود را با یکدیگر معامله می‌کنند. این سند در واقع نوشته‌ای است که توافق طرفین به صورت وعده را نشان می‌دهد. به طور مثال، دو نفر، مالی را مانند خودرو با یکدیگر معامله می‌کنند؛ اما خریدار قادر به پرداخت مبلغ معامله به صورت یکجا نیست و یا مالک خودرو هنوز درگیر امور مربوط به خلافی ماشینش است. با این حال دو طرف بر سر خرید و فروش توافق دارند؛ لذا در این شرایط نوشته‌ای را تنظیم و توافقات اولیه را انجام می‌دهند تا زمانی که شرایط برای سند رسمی مهیا شود. قولنامه‌ها برای معاملات مختلفی تنظیم می‌شوند، مانند قولنامه دستی اجاره خانه، قولنامه دستی فروش زمین، قولنامه دستی خانه روستایی و …
محدودیت های قولنامه دستی
هنگامی که قولنامه دستی نوشته می‌شود، فروشنده نمی‌تواند مورد معامله را به شخص دیگری بفروشد و خریدار نیز باید بر اساس تاریخ مندرج در قولنامه مبلغ خرید را پرداخت نماید. قولنامه دستی، مانند دیگر سندها اگر به صورت صحیح نوشته شود لازم الاجرا خواهد بود و در دادگاه نیز قابل استناد است؛ پس قولنامه دستی محدودیتی ایجاد نمی‌کند و رعایت مفاد آن الزامی است.
قولنامه دستی با چه شرایطی در دادگاه اعتبار دارد؟
بر اساس ماده ۱۲۸۴ قانون مدنی، «سند عبارت است از هر نوشته که در مقام دعوی یا دفاع قابل استناد باشد.» شرایط صحت معاملات و قراردادها شامل وجود قصد رضایت طرفین، اهلیت طرفین، مشروعیت جهت و معین بودن موضوع قرارداد است. سند عادی نیز باید از شرایط گفته شده برخوردار باشد و علاوه‌بر آن، طرفین باید با امضا، مهر یا اثر انگشت به آن رسمیت بخشند. بدون امضا یا اثر انگشت قولنامه دستی در دادگاه اعتباری نخواهد داشت.
همچنین ممکن است قولنامه دستی با امضای شهود یا بدون امضای شهود باشد. اگر قولنامه به صورت واقعی و بدون جعل و کلاهبرداری نوشته شود، در صورت احراز دادگاه، مشمول ماده ۱۰ قانون مدنی می‌گردد و بدون امضای شهود نیز دارای اعتبار است. در حقیقت امضای شهود، در اعتبار قولنامه تاثیر زیادی ندارد؛ اما اثبات اعتبار قولنامه با امضای شهود آسان‌تر است.
اعتبار قولنامه دستی با اثر انگشت
بر اساس ماده ۱۲۹۳ قانون مدنی «هر گاه سند، به وسیله یکی از مامورین رسمی تنظیم اسناد، تهیه شده لیکن مامور، صلاحیت تنظیم آن سند را نداشته و یا رعایت ترتیبات مقرره قانونی را در تنظیم سند نکرده باشد، سند مزبور، در صورتی که دارای امضا یا مهر طرف باشد، عادی است». بنابراین، سند عادی در صورت وجود مهر و امضا اعتبار دارد. با وجود آنکه در قانون از اثر انگشت حرفی به میان نیامده است، اثر انگشت باعث اعتبار سند می‌شود و قولنامه دستی نیز از این قاعده مستثنی نیست.
نکاتی که باید حین نوشتن قولنامه دستی رعایت شود
نکاتی که باید در نوشتن قولنامه دستی رعایت کنید شامل موارد زیر است:
- اطلاعات هویتی و نشانی طرفین یعنی خریدار و فروشنده به صورت کامل و خوانا ذکر شود.
- موضوع قولنامه باید دقیق و مشخص باشد. از نوشتن قولنامه‌هایی که موضوع آن‌ها مبهم است پرهیز کنید.
- هنگام نوشتن قولنامه ، زمان انجام معامله قطعی را حتما مشخص نمایید؛ به طور مثال قید کنید که در تاریخ فلان طرفین باید برای انتقال قطعی در دفتر اسناد رسمی حضور یابند.
- در صورت امکان حتما برای قولنامه دستی ضمانت اجرا در نظر بگیرید که اگر یکی از طرفین به وعده خود عمل نکرد خسارت پرداخت نماید.
- حداقل دو نفر که مورد اعتماد طرفین هستند به عنوان شاهد قولنامه را امضا کنند. مشخصات شهود باید ذکر شود.
- حتما شرایطی را در نظر بگیرید که در صورت عدم انجام، طرفین حق فسخ را داشته باشند.
- ثمن (بها) معامله و نحوه پرداخت آن به صورت واضح مشخص شود.
- تا زمان رسمی شدن سند از پرداخت تمام پول به فروشنده پرهیز کنید.
- قولنامه دستی را در سه نسخه تنظیم نمایید. یکی نزد فروشنده، یکی نزد خریدار و دیگری نزد بنگاه یا یک فرد که بین طرفین امین و مورد اعتماد قرار گیرد.
نحوه نوشتن قولنامه دستی زمین و خانه
در قولنامه دستی باید اطلاعات زیر درج شود:
- در قسمت اول، باید اطلاعات هویتی طرفین و آدرس و تلفن آن‌ها ذکر شود.
- در بخش دوم باید مشخصات خانه یا زمین و میزان ثمن پرداختی به طور دقیق نوشته شود.
- در سومین قسمت باید تاریخ انتقال سند رسمی ذکر گردد.
- در بخش بعد طرفین می‌توانند شروطی را درج کنند تا در صورت عدم پایبندی به آن بتوانند معامله را فسخ نمایند.
- در بخش آخر، طرفین باید مفاد قولنامه را به وسیله امضا، مهر یا اثر انگشت تایید نمایند. همچنین در صورت وجود شهود، آن‌ها نیز باید قولنامه را امضا نمایند.
فسخ قولنامه دستی
هنگامی که یک قرارداد تنظیم می‌شود، پایبندی به آن ضروری است؛ اما در شرایطی قانون اجازه فسخ قراردادها را داده است. اگر در قولنامه دستی یکی از خیارات ماده ۳۹۶ قانون مدنی مانند خیار عیب، خیار غبن، خیار تدلیس یا خیار تاخیر ثمن موجود باشد، طرفین می‌توانند نسبت به فسخ، اقدام نمایند؛ همچنین ممکن است طرفین شرایطی را ذکر کرده باشند که در صورت عدم انجام بتوانند بر اساس آن معامله را فسخ نمایند.
نمونه متن قولنامه دستی
تصویر زیر نمونه یک قولنامه موتورسیکلت است:
کلام آخر
هنگامی که قراردادها تنظیم می‌شوند، پایبندی به آن‌ها ضروری است و در صورت تخلف از آن امکان پیگیری قانونی وجود دارد. تفاوتی ندارد که به صورت دستی نوشته شده باشد یا رسمی؛ لذا بهتر است پیش از تنظیم عقود همه شرایط و ضوابط آن سنجیده شود. دلیل این امر این است که پس از امضای قرارداد افراد در قبال آن دچار مسئولیت می‌شوند. شما می‌توانید برای تنظیم قولنامه از کارمنتو کمک بگیرید و با مشاورین این مجموعه در ارتباط باشید. کارمنتو یک پلتفرم تخصصی در زمینه مشاوره‌های حقوقی، مالیاتی و … است. مشاوران مجرب و خبره این مجموعه، در هر ساعت از شبانه روز، به صورت تلفنی و آنلاین، آماده پاسخگویی به سوالات شما هستند تا بدون نگرانی قراردادهای خود را تنظیم نمایید.
سوالات متدوال
آیا قولنامه دستی بدون شاهد اعتبار دارد؟
قولنامه اگر به درستی تنظیم شود و طرفین آن را امضا کنند، بدون شاهد هم معتبر است، اما بهتر است که شهود نیز قولنامه را امضا کنند.
اعتبار قولنامه دستی بعد از فوت فروشنده چگونه است؟
قولنامه جزو عقود لازم است و با فوت فروشنده نیز اعتبار دارد و خریدار می‌تواند از وراث، درخواست تعهد به قولنامه را داشته باشد.
