کشور عراق که از طرف شرق در همسایگی ایران قرار دارد، دارای طولانی‌ترین مرز خاکی با کشورمان است. مرز جاده‌ای بین ایران و عراق از شمال غرب تا جنوب کشور را در برگرفته است. بازار شهر بصره در عراق که تنها 22 کیلومتر با شهر آبادان فاصله دارد، نزدیک‌ترین بازار صادراتی به ایران محسوب می‌شود. از این رو تجارت با عراق از طرف ایران بسیار راحت و منطقی به نظر می‌رسد.
کشور عراق از زمان اعمال تحریم‌های پی‌درپی در زمان صدام حسین و درگیرشدن با دو جنگ شدید در مقابل داعش و مخصوصا آمریکا، از پیشرفت در زمینه‌های صنعتی و تجاری بازمانده است و اقلیم مناسب کشاورزی و تولید مواد غذایی مختلف را هم ندارد.
موقعیت جغرافیایی مناسب این کشور و شرایط اقلیمی آن، صادرات به عراق را برای تاجران و سرمایه‌داران ایرانی بسیار جذاب کرده است؛ مخصوصا اینکه در یک قرن اخیر، با وجود کمی فراز و نشیب، ایران و عراق از نظر روابط سیاسی، بازرگانی، فرهنگی، تجاری و اقتصادی رابطه بسیار خوب و نزدیکی با یکدیگر داشته‌اند. سود صادرات به عراق در سالهای اخیر به قدری زیاد بوده است که این کشور را جزو کشورهای نخست واردات کالاها و اجناس مختلف از طرف ایران قرار داده است.
با توجه به اینکه هم‌اکنون کشورهای چین، هند و ترکیه نیز روزبه‌روز میزان صادرات کالا به عراق را افزایش می‌دهند، صادرات برخی اجناس از کشورمان به این همسایه غربی، با مشکلات عدیده‌ای روبرو شده است. کارمنتو به عنوان مرجع مشاوره صادرات و واردات، پس از بررسی وضعیت تجاری کشور عراق و ارتباط اقتصادی این کشور با کشورهای دیگر، بهترین راهکارها را برای صادرات کالا به عراق از طرف تجار ایرانی معرفی می‌کنیم و از صفر تا صد صادرات به عراق را بررسی می‌کنیم.
بررسی وضعیت تجارت و بازرگانی کشور عراق
کشور عراق با توجه به تشکیل‌شدن از گروه‌ها و فرقه‌های مذهبی و دینی مختلف، دارای وضعیت متنوعی از لحاظ فرهنگی و اجتماعی هستند. عراق، از لحاظ گستردگس استخراج طلای سیاه، سومین منبع ذخیره نفت جهان را دارد و بیشتر از 95 درصد درآمد اقتصادی و تجاری این کشور از طریق فروش نفت ثبت شده است.
بنابراین اقتصاد این کشور در سالیان گذشته متکی بر استخراج و فروش نفت خام بوده است. اما همانطور که اشاره شد، قرارگرفتن زیر تحریم‌های تجاری آمریکا و درگیرشدن با جنگ، تجارت با عراق و اقتصاد این کشور را تحت تاثیر قرار داده است و در سالهای اخیر واردات و صادرات به عراق به طور چشمگیری کاهش یافته است به نحوی که در بازه‌ای از زمان، این کشور در جایگاه پانزدهم تولید و صادرات نفت قرار گرفت!
در سال اخیر، با ایجاد روابط دیپلماسی مناسب، تجارت با عراق از طرف سازمان ملل تسهیلات و سازمان بین‌المللی پول با حمایت زیادی همراه بوده است. کشورهای همسایه و کشورهای غربی از جمله ایالات متحده هم به منظور هموارسازی مسیر تجارت با عراق، کمک‌های مالی و تجاری متعددی کرده‌اند. از این رو، هم‌اکنون واردات و صادرات به عراق، آسانتر از چندین سال اخیر به نظر می‌رسد اما هنوز هم به دلیل تضعیف اقتصاد این کشور در یک دهه اخیر، تجارت با عراق به دوران قبل از حمله داعش و جنگ با ایالات متحده بازنگشته است.
بازار صادرات در کشور عراق به چه صورت است؟
همانطور که ذکر کردیم، نفت و سایر منابع طبیعی مهم‌ترین و اصلی‌ترین جایگاه را در بین کالاهای صادراتی کشور عراق دارند. طبق آمار گزارش‌شده، کشورهای چین، هندوستان، آمریکا، یونان، ایتالیا، سنگاپور و کره‌جنوبی بیشترین سهم تجارت با عراق از نظر واردات کالاهای مختلف را داشته‌اند. قاره‌های آسیا، اروپا، آمریکای شمالی و آفریقا به ترتیب بیشترین میزان واردات از عراق را به خود اختصاص داده‌اند. به غیر از نفت، از جمله اجناس صادراتی از طرف عراق، می‌توان موارد زیر را نام برد:
- مواد غذایی مختلف
- فرآورده‌های خام و غیرنفتی
- طیور و حیوانات زنده
- فرآورده‌های مرغوب شیمیایی
در سالهای اخیر، واردات کالاهایی همچون سرامیک و کاشی، بستنی و شربت یخ‌زده، لبنیات و ماست، سیمان، بوتان مایع، رب گوجه‌فرنگی و لوازم خانگی از عراق به کشورمان، با رونق زیادی همراه بوده است.
بهترین راه‌های صادرات کالا به عراق
همواره صادرات به عراق، با سود و مزایای زیادی برای تاجران و کاسبان ایرانی همراه بوده است. در سال 98، در تجارت با عراق، ارزش صادرات اجناس ایرانی به این کشور با رقمی بیش از 9 میلیارد دلار همراه بوده است که بسیار چشمگیر است. دغدغه بسیاری از تاجران ایرانی که قصد صادرات به عراق را دارند، این بوده است که بهترین راه صادرات به عراق از چه طریقی است؟
برای پاسخ به این سوال باید گفت که در حالت کلی دو روش سرمایه‌گذاری مستقیم و بازاریابی با واسطه به منظور صادرات به عراق به کار می‌روند. در روش سرمایه‌گذاری مستقیم، افراد متقاضی باید با ارائه مدارک لازم و گذراندن مراحل مختلف، اقدام به ثبت شرکت خارجی معتبر با سرمایه‌گذاری حداقل 30 هزار دلار در کشور عراق کنند. کالاهای تولیدشده توسط شرکت‌های خارجی ابتدا باید دپو شوند و سپس مجوز توزیع در بازار این کشور را بگیرند. طبق تحقیقات انجام‌شده، صادرات به عراق بدین روش از طرف تاجران کشورهای مختلف از جمله ایران، با دردسرهای زیادی همراه است.
به نظر می‌رسد روش واسطه‌گری و به‌کارگیری استراتژی بازاریابی مناسب در تجارت با عراق، بهترین روش راه صادرات به عراق برای ایرانیان باشد. امروزه اکثر تجار، از یک فرد یا یک مجموعه واسطه در کشور عراق برای سرمایه‌گذاری‌های مختلف استفاده می‌کنند و وسود شرشاری به دست می‌آورند. استفاده از واسطه، می‌تواند دردسرهای مختلف سرمایه‌گذاری مستقیم را رفع کند.
بازاریابی درواقع تلفیقی از روش مستقیم و واسطه‌گری می‌باشد. در این روش شما به صورت مستقیم برای سرمایه‌گذاری و ایجاد شرکت خارجی در عراق هزینه نمی‌کنید، بلکه بعد از تحقیق و اخذ اطلاعات راجع به نیازهای مشتریان و شرکت‌های عراقی و در مجموع انجام فعالیت‌های بازاریابی، می‌توانید محصول و خدماتتان را به کشور عراق منتقل کرده و به مشتریان مدنظرتان بفروشید. سود صادرات به عراق از روش بازاریابی بیشتر خواهد بود و دیگر نیازی به ثبت شرکت و اعتماد به افراد واسطه‌گر هم نخواهد بود.
به منظور بازاریابی مناسب برای صادرات به عراق می‌توانید از روش‌هایی همچون کسب مشاوره بازاریابی و فروش و هم‌چنین گسترده‌کردن تبلیغات محصولات و خدمات خود در فضای مجازی استفاده کنید.
قوانین صادرات کالا به عراق
به منظور تجارت با عراق، دسته‌ای از قوانین و شرایط باید رعایت شوند که در اسناد حمل کالا هم به طور مفصل ذکر شده‌اند. این قوانین هنگام انتقال کالاها به کشور عراق چه در روش سرمایه‌گذاری مستقیم و چه روش بازاریابی باید رعایت شوند. در ادامه به ذکر برخی از مهم‌ترین این قوانین می‌پردازیم:
- پیش از انجام هرگونه فرایند صادرات به عراق، باید قراردادنامه‌ای با بندهای کاملا مشخص و واضح بین طرفین عراقی و ایرانی تنظیم شود و به امضای طرفین برسد.
- یکی از فعالیت‌های دیگری که باید قبل از اقدام به منظور صادرات به عراق انجام شود، تنظیم و استفاده از یک استراتژی مناسب بازاریابی کالاهای مختلف است. بدین صورت که اگر تاجر ایرانی قصد دارد کالای x را به عراق صادر کند، مشتریان واردکننده مختلف در این کشور باید واقعا به این کالا احساس نیاز داشته باشند. در صورت عدم رعایت این موضوع، تاجران صادرکننده به جای سوددهی باید منتظر ضرر مالی زیادی باشند.
- مجوز صادرات کالا به عراق از جمله مواد غذایی مختلف حتما باید از سازمان‌های ذیربط صادر شود.
- بسته‌بندی کالاها و اجناس انتقالی به عراق باید حاوی برچسب و نوشته‌هایی به زبان لاتین و هم‌چنین عربی باشد. هم‌چنین در بسته‌بندی اجناس باید تخصص و مهارت لازم به کار رود تا کالاهای ایرانی بتوانند در برابر کالاهای مشابه صادرشده از کشورهای خارجی دیگر به عراق، حرف زیادی برای گفتن داشته باشند.
- استانداردبودن اجناس، سالم‌بودن کالاها از نظر بهداشتی و سلامت و قاچاقی‌نبودن کالاها با دقت باید بررسی شوند و گواهی بارزسی کالا دریافت شود.
- قیمت‌گذاری کالاها به شکل مناسب و ترجیحا ارزان‌تر از نمونه‌های کشورهای دیگر انجام شده و با صدور فاکتور به طرف عراقی ارسال شود.
- برای صادرات کالاهای مختلف به کشور عراق، باید ماشین حمل و نقل مناسب استفاده شود. با توجه به گستردگی مرز زمینی بین ایران و عراق، عموما از کامیون‌های بزرگ برای حمل اجناس استفاده می‌شود.
مراحل صادرات کالا به عراق
در حالت کلی، به منظور صادرات به عراق، باید مراحل زیر را ذکر کنیم تا متوجه شوید که برای صادرات به عراق باید چه کرد.
- بازاریابی و ایجاد مشتریان جدید
- اخذ گواهی و مجوز تجارت با عراق
- تعیین قیمت و ارزش‌گذاری مناسب برای کالاها
- بسته‌بندی مناسب اجناس صادراتی
- اخذ گواهی بازرسی از کالاها و صادرکردن فاکتور فروش به طرف عراقی
- انعقاد پیمان یا تعهد ارزی بین طرفین
- انعقاد قرارداد حمل و بیمه‌کردن کالاها
- تهیه اظهارنامه گمرگی
- صادرات نهایی کالاها و اجناس به کشور عراق
چه کالاهایی می‌توان به عراق صادر کرد؟
از جمله دیگر دغدغه‌های مهمی که در ذهن تاجران ایرانی وجود دارد، این است که بهترین کالا برای صادرات به عراق چه چیزی است. در ادامه به معرفی محبوب‌ترین و پرطرفدارترین کالاها برای صادرات به عراق می‌پردازیم:
- لبنیات مختلف
ایران از جمله بهترین تولیدهای کننده لبنیات مختلف در منطقه محسوب می‌شود. بخش گسترده‌ای از لبنیات تولیدشده در داخل ایران به کشورهای دیگر صادر می‌شود. شرکتی مانند لبنیات کاله پیشرو در امر صادرات به عراق بوده است.
- لباس و پوشاک
پوشاک ایرانی به دلیل کفیت تولیدی بالا برای مردم عراق بسیار جذاب و متنوع هستند.
- کولر و تجهیزات سرمایشی
با توجه به خشک و گرم بودن کشور عراق در اکثر روزهای سال، شرکت‌ها و مجموعه‌های این کشور متقضیان اصلی واردات تجهیزات سرمایشی از جمله کولرهای مختلف ایرانی هستند. قیمت نهایی کولرهای واردشده به عراق در برابر نمونه‌های داخلی خودشان ارزان‌تر خواهد بود.
- مصالح ساختمانی از قبیل سنگ و کاشی
وجود معادن سنگ مختلف و بزرگ از جمله معدن مس سونگون در ایران، باعث صادرات سنگ به کشور عراق و درآمدزایی از این طریق شده است.
- فرش و قالیچه
فرش ایران در دنیا مشهور است. صادرات فرش به عراق هم در سالهای اخیر با رونق زیادی همراه بوده است.
- ادویه
پس از کشور هند که اصلی‌ترین صادرکنننده ادویه در جهان است، ایران با صادرکردن انواع ادویه مخصوصا زعفران با قیمت مناسب به کشور عراق، سود سرشاری کسب می‌کند.
غیر از اقلاک ذکرشده، تجارت با عراق با صادرکردن انواع لوازم خانگی و محصولات کشاورزی هم رونق بسیار زیادی گرفته است.
مشکلات صادرات به عراق
با وجود روابط مناسب تجاری و اقتصادی بین ایران و عراق در سالهای اخیر، تجارت با عراق دارای مشکلات متعددی از قبیل موارد زیر بوده است:
- بازاریابی مناسب و انتخاب بازار هدف مناسب برای صادرات کالا به عراق
- فراهم‌کردن مشتریان جدید و اعتماد به واسطه‌گرها و مشتریان خارجی در عراق
- اخذ مجوز صادرات و گواهی مختلف مخصوصا گواهی گمرکی در فرایند صادرات به عراق
- فراهم‌کردن مسیر و ابزار حمل مناسب کالاها به عراق
- دریافت پیش‌پرداخت و تامین مالی مناسب صادرات از طرف خریدارهای عراقی
- وجود قوانین تجاری مختلف و متفاوتکشا در اقلیم کردستان عراق بسته به نوع حکومت این کشور
تعرفه‌های گمرکی عراق
تعرفه‌ها یا حقوق گمرکی همان هزینه عوارض و مالیاتی هستند که از طرف دولت داخلی هر کشور هنگام واردات کالاهای مختلف، اخذ می‌شوند. نیاز و سیاست هر کشور برای تنظیم تعرفه‌های گمرکی تفاوت می‌کند. کشور عراق براساس قوانین مشخصی که طبق که برای واردات کالاها از کشورهای دیگر تنظیم کرده است، در روزهای آغاین هر سال میلادی، تعرفه‌های گمرکی جدید را تنظیم می‌کند. در محاسبه تعرفه‌های گمرکی عراق، علاوه بر در نظرگرفتن سود و عوارض، هزینه‌ای هم بابت ترخیص کالاها اخذ می‌کند. عموما تعرفه 10 الی 15درصدی برای گمرکات مختلف ایرانی در نظر گرفته می‌شود.
مهم‌ترین گمرکات صادرات به عراق
همانطور که اشاره کردیم، محصولات کشاورزی، مواد غذایی و لبنیات نقش پررنگی برای ایران در صادرات به عراق داشته‌اند. ترکیه، چین و کره جنوبی از دیگر کشورهای برجسته صادرات کالاها به عراق محسوب می‌شوند که اجناس زیر درصدبالایی از گمرکات عراق را تشکیل می‌دهند:
- ماشین‌آلات و تجهیزات مختلف
- لاستیک و پلاستیک
- پارچه، پوشاک، کلاه و کفش
- سازه‌های ساختمانی
- طلا و جواهرات
- خودرو و تجهیزات جانبی
- تجهیزات الکترونیکی مانند گوشی، لب‌تاپ
سود حاصل از صادرات کالا به عراق چه میزان است؟
نرخ سود در صادرات به عراق از طرف ایران در هر سال می‌تواند مقدار متغیری بسته به قیمت کالاها و تعرفه‌ها داشته باشد. عواملی مانند نحوه ارزش‌گذاری کالاهای صادرشده، ارزیابی هزینه و تعرفه مجوزهای مختلف، در نظرگرفتن هزینه حمل و نقل کالاها و تخمین هزینه تولید و خرید کالا(به دلار) به طور مستقیم بر میزان سوددهی تجارت با عراق موثر است. در حالت کلی، سود صادرات به عراق بین 40 الی 300 درصد می‌تواند متغیر باشد.
بیشتر بخوانید : صادرات زعفران به کشورهای همسایه
مشاوره صادرات به عراق با کارمنتو
در این مقاله سعی کردیم صفر تا صد صادرات به عراق را به شما آموزش دهیم. در صورت بروز هرگونه مشکل می‌توانید با مشاوران کارمنتو تماس بگیرید.
