مصاحبه شغلی، یک جلسه سنجش و بررسی است. در هر مصاحبه، مدیران و کارشناسان فرد (یا افرادی) را بررسی می‌کنند، با او صحبت می‌کنند، سوال می‌پرسند و در نهایت نتیجه‌گیری می‌کنند که آن فرد برای آن موقعیت شغلی خاص مناسب است یا نه. یکی از مهم‌ترین بخش‌های هر مصاحبه، سوال و جواب‌هایی است که در آن صورت می‌گیرد. این که شما به پرسشهای مصاحبه‌کننده چه جوابی می‌دهید، چه لحنی به کار می‌برید و حتی چطور ارتباط چشمی می‌گیرید، همه و همه تاثیرگذار هستند.
در این مطلب می‌‌خواهیم درباره سوالات روانشناسی در مصاحبه صحبت کنیم، سوالاتی که به فرد مقابل شما نشان می‌دهند که چطور فکر می‌کنید و چه توانایی‌هایی دارید (و البته چه توانایی‌هایی ندارید). چند نمونه از رایج‌ترین این مدل سوال‌ها را هم با هم بررسی می‌کنیم تا بتوانید پیش از حضور در جلسه به آن‌ها فکر کنید.
انواع روش‌های مصاحبه استخدامی (حضوری)
همه مصاحبه‌ها یک هدف دارند: نهایی کردن وضعیت استخدام نیرو برای یک موقعیت ویژه شغلی. با این حال، برای این که بر سوالات روانشناسی در مصاحبه مسلط شوید، باید ابتدا انواع روش‌های آن را بشناسید:
- مصاحبه اطلاعاتی (Informational Interview): هدف این نوع مصاحبه، کسب اطلاعات بیشتر درباره کارفرما، دپارتمان یا خود شغل است. در چنین مصاحبه‌هایی متخصصان روبروی افراد جویای کار می‌نشینند و برایشان درباره موقعیت شغلی توضیح می‌دهند (بدون اتکا به نتیجه). در خیلی از دوره‌های آموزشی، مصاحبه اطلاعاتی برای آماده شدن برای مصاحبه واقعی انجام می‌شود.
- مصاحبه فردی (Personal Interiew): رایج‌ترین نوع مصاحبه که معمولا هم به صورت حضوری در دفاتر شرکتها انجام می‌شود. از آن‌جایی که سوالات روانشناسی معمولا در مصاحبه فردی پرسیده می‌شوند، بهتر است از قبل برایشان آمادگی پیدا کنید.
- مصاحبه گروهی یا کمیتهای (Small group or Comittee): در این مدل جلسات، کاندیدای شغل مورد نظر باید روبروی یک پنل یا گروه بنشیند و با آن‌ها گفتگو کند. اگر به اندازه کافی آماده نباشید، ممکن است چنین مصاحبه‌هایی ترسناک یا سخت بنظر بیایند.
- مصاحبه عملی (Task oriented interview): جای سوالات روانشناسی در مصاحبه عملی نیست و به جای این سوالات، یک تسک یا کار عملی به کاندیدا داده می‌شود تا انجام بدهد. نتیجه این تسک، میزان توانایی و مهارت او را در حل مسئله و انجام کار مشخص خواهد کرد.
نمونه سوالات روانشناسی در مصاحبه استخدامی به همراه جواب
اگر تا به حال برای چند موقعیت شغلی درخواست داده باشید، حتما می‌دانید که پرسیدن سوالات روانشناسی در مصاحبه، موضوعی رایج و عادی است. البته که قرار نیست جلسه مصاحبه استخدامی شما به یک جلسه مشاوره و روانکاوی تبدیل شود، اما این سوالات (که اغلب حول چند محور خاص قرار دارند)، دیدگاه شما را نسبت به بعضی از مهارت‌های نرم مثل ارتباط با همکاران، حل مسئله و مدیریت بحران مشخص خواهند کرد. در این بخش، چند نمونه سوال روانشناسی و رفتاری رایج در مصاحبه‌های شغلی را با هم بررسی می‌کنیم:
- بهترین و بدترین روز شغلی‌ات را توصیف کن: بهتر است به این سوال صادقانه جواب بدهید، اما جزئیات غیرلازم را حذف کنید. مشکلات شخصی که با مدیران و کارمندان داشتید را در جوابتان دخیل نکنید و روی موضوعات کاری متمرکز بمانید.
- بیرون از محل کار، پروژه شخصی یا کار جذابی انجام می‌دهی؟: کارهای در حال انجام و چیزهایی که برایشان برنامه دارید را توصیف کنید. مثلا نقاشی، دویدن در روزهای تعطیل، ساختن یک پادکست، آشپزی و…
- اگر به رئیس قبلی‌ات زنگ بزنیم، درمورد تو چه می‌گوید؟: دوباره همان توصیه قبلی: از موضوعات شخصی دور بمانید اما خوب و بدِ کار قبلی‌تان را صادقانه (و البته خلاصه) بیان کنید.
- چه باوری داشته‌ای که حالا دیگر اعتقادی به آن نداری؟: این باور می‌تواند هرچیزی باشد، از نکات ارتباطی، تا باورهای سیاسی و…
- اخرین چالش بزرگت در محل کار را بگو و توصیف کن که چطور مدیریتش کردی: این یکی از سوالاتی است که بهتر است از قبل به آن فکر کرده باشید. چالش شغلی را در ذهن داشته باشید و به صورت کلی اما با ذکر نکات مهم و به یاد داشتن نقش همکاران، مدل مدیریت بحران را توصیف کنید.
- سوالی هست که نپرسیده باشیم؟: بهتر است به صورت واضح و با صراحت (اما مودبانه) نکات جاافتاده در مصاحبه را ذکر کنید. مثلا شاید مصاحبه‌کننده فراموش کرده باشد که فرهنگ سازمانی را توصیف کند یا از شما رقم ِ مورد نظر حقوقتان را بپرسد.
- رقبای سازمان ما را می‌شناسی؟ چقدر از این رقبا شناخت داری؟: این از آن نوع سوالات روانشناسی در مصاحبه است که باید پیش از جلسه فکرش را کرده باشید. هدف این سوال هم سنجیدن اطلاعات شما و هم میزان آمادگی‌تان برای سوالات غیرمنتظره است.
نکات مهم برای جواب دادن به سوالات روانشناسی
می‌دانیم که آمادگی برای سوالات، واجبترین کاری است که باید قبل از مصاحبه انجام بدهید (چه مصاحبه ابتدایی و چه مصاحبه عملی). با این حال، دانستن این چند نکته در مواجهه با سوالات رفتاری و روانشناسی حتما به شما کمک خواهد کرد:
- صادقانه پاسخ بدهید: با صداقت صحبت کردن به معنی اعلام همه جزئیات کوچک و بزرگ نیست، بلکه فقط باید مسئولیت خودتان را بپذیرید و واقعیت را بگویید. مثلا اگر از شما پرسیده شد که در فرهنگ سازمانی شرکت، چه چیزی را دوست ندارید، بهتر است با دلیل و مدرک و به صورت مودبانه جواب کامل بدهید. مثلا این‌که چون برای وقت و حریم خصوصی‌تان ارزش قائلید، حاضر نیستید بعد از ساعت کاری به تلفن کاری پاسخ بدهید، مگر در مواقع ضروری.
- از همکاران و مدیران قبلی بدگویی نکنید: هیچ چیزی به اندازه بدگویی و غیبت درمورد محل کار قبلی، برای مصاحبه‌کننده فعلی تصویری منفی از شما به عنوان یک نیروی کار نمی‌سازد. حتی اگر با دلخوری و بر اثر تقصیر مدیرانتان از شرکت قبلی بیرون آمده‌اید، به صورت مودبانه و با یک جمله کوتاه دلیل را بگویید. مثلا به جای «شش ماه حقوقم را ندادند و با پررویی تلفن را قطع می‌کردند»، بگویید «حقوقم به موقع پرداخت نشد و پاسخگویی هم وجود نداشت».
- به سوالات با دقت گوش کنید: و حتی اگر لازم است چند ثانیه به پاسختان فکر کنید. بهتر است یک پاسخ کامل و خوب را با تاخیر چندثانیه‌ای بدهید تا میان صحبت مصاحبه‌کننده بپرید و چیزی بگویید که بعدا نیاز به عوض کردن دارد.
