حمله سایبری یعنی ورود غیرمجاز، تخریب، اختلال یا دستکاری در سامانه‌های رایانه‌ای یا مخابراتی. این نوع حمله می‌تواند منجر به سرقت اطلاعات، از کار افتادن سیستم‌ها یا حتی فروپاشی زیرساخت‌های حیاتی شود. دنیای دیجیتال امروز، با وجود مزایای بی‌شمار، در معرض تهدیداتی قرار دارد که گاهی تبعات آنها از جنگ‌های نظامی هم خطرناک‌تر است.
با گسترش هوش مصنوعی، اینترنت و شبکه‌های گسترده، سطح آسیب‌پذیری سازمان‌ها، دولت‌ها و حتی افراد عادی افزایش پیدا کرده است. حملات سایبری محدود به خرابکاری نیستند. آنها اهدافی مانند جاسوسی اطلاعاتی، اخاذی، نفوذ در سامانه‌های بانکی یا حمله به زیرساخت‌های حیاتی را نیز دنبال می‌کنند.
در سال‌های اخیر، نمونه‌هایی از بزرگترین حمله سایبری جهان از سوی دولت‌ها یا گروه‌های هکری حرفه‌ای ثبت شده است. اگر به دنبال راهکارهای دقیق برای جلوگیری از حمله سایبری هستید و می‌خواهید از خود، سازمان یا کسب‌وکارتان در برابر این تهدید محافظت کنید، مطالعه ادامه این مطلب می‌تواند برای شما حیاتی باشد.
انواع حملات سایبری چیست؟
حملات سایبری انواع مختلفی دارند و هرکدام می‌توانند آثار فنی، اقتصادی، سیاسی یا حتی امنیتی جدی به‌جا بگذارند. این حملات از نظر حقوقی و کیفری در چند دسته مهم طبقه‌بندی می‌شوند. نحوه رسیدگی به آنها در مراجع قضایی کشور، بسته به نوع هدف و میزان خسارت، تفاوت دارد.
- حمله به زیرساخت‌های حساس کشور
این نوع حمله سایبری اغلب توسط گروه‌های سازمان‌یافته انجام می‌شود. هدف آنها اختلال در سامانه‌های نظامی، بانکی، حمل‌ونقل، انرژی یا آب‌رسانی است. در خردادماه سال 1404، یکی از جدی‌ترین نمونه‌ها یعنی حمله سایبری اسرائیل به برخی زیرساخت‌های کلیدی کشور رخ داد. این حمله موجب اختلال موقت در برخی سامانه‌ها و هشدار دستگاه‌های امنیتی شد. این حملات از لحاظ کیفری مشمول شدیدترین پیگردهای قانونی هستند و در حوزه تهدید علیه امنیت ملی قرار می‌گیرند.
- حمله به اطلاعات اشخاص حقیقی و حقوقی
در این نوع حملات، مهاجمان به دنبال دسترسی غیرمجاز به داده‌های شخصی، مالی یا تجاری افراد یا سازمان‌ها هستند. این داده‌ها می‌توانند شامل اطلاعات بانکی، اسناد حقوقی، قراردادها یا حتی پیام‌های خصوصی باشند. سرقت اینترنتی اطلاعات در شرکت‌ها، به ویژه در شرکت‌های دانش‌بنیان، ممکن است منجر به نشت اطلاعات محرمانه و خسارات رقابتی شود.
- حملات با انگیزه مالی، تروریستی، سیاسی یا رقابتی
این حملات ممکن است در قالب اخاذی اینترنتی، پخش اطلاعات نادرست، یا حتی نفوذ به سامانه‌های انتخاباتی صورت گیرند. اهداف مهاجم می‌تواند کسب درآمد غیرقانونی (مانند درخواست بیت‌کوین از قربانی)، تأثیرگذاری بر افکار عمومی یا تضعیف رقبا باشد.
- پخش بدافزار، باج‌افزار و ویروس
این نوع حملات سایبری در اغلب موارد به‌صورت گسترده و غیرهدفمند انجام می‌شود. مهاجمان از طریق ایمیل، سایت‌های آلوده یا فلش‌های ناشناس، نرم‌افزارهای مخربی را وارد سیستم کاربران می‌کنند. در حملات با باج‌افزار، تمام فایل‌های کاربر رمزگذاری می‌شود و برای بازیابی اطلاعات، درخواست پرداخت مبلغی صورت می‌گیرد.
برای درک بهتر بزرگترین حمله سایبری جهان و انواع تهدیدات مشابه، باید تفاوت‌های فنی این حملات را شناخت:
- حمله به داده: تمرکز بر سرقت، تغییر یا حذف اطلاعات مشخص است.
- حمله به سامانه: به منظور اختلال در عملکرد نرم‌افزارها یا سیستم‌های خاص انجام می‌شود.
- حمله به شبکه: هکرها می‌توانند وارد سرورهای کنترل مدیریت شوند و آنها را خاموش کنند.
- حمله به زیرساخت حیاتی: این نوع حمله گسترده‌ترین و پرریسک‌ترین مدل است که می‌تواند سلامت، امنیت یا اقتصاد یک کشور را تهدید کند.
آیا حمله سایبری جرم است؟ چه کسی مسئول پیگیری حملات سایبری است؟
در پاسخ به این سؤال که آیا حمله سایبری جرم محسوب می‌شود یا نه، باید گفت بله؛ در نظام حقوقی ایران، این عمل به‌صراحت جرم‌انگاری شده است. بر اساس مواد ۷۲۹ تا ۷۴۳ قانون مجازات اسلامی در بخش مربوط به جرایم رایانه‌ای، هرگونه دسترسی غیرمجاز، تحت عنوان جرم قابل پیگیری هستند.
در مواردی که حملات سایبری منجر به اختلال در سامانه‌های حیاتی کشور یا تهدید امنیت عمومی شوند، این جرایم از سطح عمومی فراتر رفته و جرم امنیتی تلقی می‌شوند.
در کشور ما، نهادهای مشخصی مسئولیت برخورد قانونی با بزرگترین حمله سایبری جهان تا کوچک‌ترین نفوذها را بر عهده دارند:
- پلیس فتا: نخستین مرجع رسمی در شناسایی و پیگیری حملات سایبری است. این نهاد با استفاده از تجهیزات فنی و همکاری با پلتفرم‌های دیجیتال، به ردیابی مهاجمان سایبری می‌پردازد.
- دادسرای ویژه جرایم رایانه‌ای: این نهاد قضایی، وظیفه رسیدگی به پرونده‌های مربوط به جرایم رایانه‌ای از جمله حملات سایبری را برعهده دارد.
- نهادهای امنیتی: در مواردی که حمله سایبری ماهیتی سازمان‌یافته، تروریستی یا مرتبط با تهدید امنیت ملی داشته باشد، سازمان‌های امنیتی مانند وزارت اطلاعات یا سازمان پدافند غیرعامل نیز وارد فرآیند می‌شوند.
مجازات حمله سایبری چیست؟
حمله سایبری نه‌تنها یک تهدید فنی، بلکه یک جرم کیفری است. حملات سایبری بسته به هدف، انگیزه و میزان خسارت، مجازات متفاوتی دارند. در نظام قضایی ایران، این نوع جرایم تحت عنوان جرایم رایانه‌ای تعریف شده‌اند و در مواد 729 تا 743 قانون مجازات اسلامی به تفصیل به آنها پرداخته شده است.
مجازات‌ها با توجه به نوع سامانه هدف‌گیری شده، حساسیت اطلاعات و میزان اختلال ایجادشده، تفاوت دارند:
مجازات حمله به زیرساخت‌های حساس و سامانه‌های حیاتی:
در صورتی که مهاجم به سامانه‌هایی مانند وزارت نفت، شبکه بانکی، یا سامانه‌های نظامی نفوذ کند، جرم او مشدد تلقی می‌شود. به عنوان مثال:
- نفوذ به سامانه نظامی یا امنیتی: تا ۱۰ سال حبس
- حمله به سیستم‌های بانکی یا نفتی: بین ۳ تا ۷ سال حبس به همراه جزای نقدی
- دستکاری یا سرقت داده‌های دولتی: تا ۵ سال حبس برای مداخله یا دستکاری در اطلاعات یا عملکرد سامانه‌های عمومی یا دولتی
جرایم مشدد:
در شرایط زیر، مجازات حملات سایبری تشدید می‌شود و مهاجم ممکن است با حداکثر مجازات قانونی روبرو شود:
- حمله گروهی یا سازمان‌یافته
- انگیزه جاسوسی برای دولت‌های خارجی
- اخاذی اینترنتی یا درخواست باج با تهدید به افشای اطلاعات
- تکرار جرم یا سابقه کیفری مشابه
در این شرایط، دادگاه می‌تواند مجازات‌هایی شامل حبس بیشتر از ۱۰ سال، مصادره اموال، محرومیت از حقوق اجتماعی و نظارت قضایی را اعمال کند.
مجازات ورود غیرمجاز به سامانه‌های عمومی و دولتی:
طبق ماده 729 و 730 قانون مجازات اسلامی:
- هرگونه ورود غیرمجاز به سامانه‌های رایانه‌ای دولتی یا عمومی، بین ۹۱ روز تا ۱ سال حبس یا جزای نقدی معادل یک تا دو برابر خسارت وارده به همراه دارد.
مجازات تخریب، تغییر یا توقف داده‌ها:
طبق ماده 733:
- تخریب، حذف، مخدوش‌کردن، تغییر یا توقف داده‌ها یا عملکرد سامانه‌ها بین ۶ ماه تا ۲ سال حبس و پرداخت جزای نقدی را به همراه دارد.
مجازات سرقت اطلاعات شخصی یا سازمانی:
اگر مهاجم اقدام به سرقت اطلاعات شخصی، تجاری یا سازمانی کند:
- طبق ماده 734، تا ۳ سال حبس و رد مال (بازگرداندن اطلاعات یا معادل ارزش آن) را شامل می‌شود.
مجازات استفاده غیرمجاز از اطلاعات مالی یا رمزها:
مطابق ماده 741:
- استفاده از رمزهای بانکی، اطلاعات مالی یا کارت‌های اعتباری افراد دیگر بدون رضایت آنها، بین ۱ تا ۵ سال حبس و رد مال و جزای نقدی دارد.
مشاوران حقوقی کارمنتو به‌صورت آنلاین تلفنی، در کمتر از یک دقیقه پاسخ‌گو هستند و راهنمایی‌های دقیق و کاربردی در زمینه مسائل حقوقی ارائه می‌دهند. آنها به‌عنوان پلی مطمئن میان شما و سیستم حقوقی، کمک می‌کنند تا پیش از ایجاد هرگونه مشکل قانونی، بهترین تصمیم را بگیرید.
چگونه از خود در برابر حملات سایبری دفاع کنیم؟
در دنیای دیجیتال امروز، خطر حملات سایبری بیش از هر زمان دیگری جدی است. این تهدیدات فقط متوجه سازمان‌های بزرگ یا زیرساخت‌های حیاتی نیستند؛ بلکه هر کاربر عادی نیز می‌تواند هدف حمله قرار گیرد. به همین دلیل، شناخت روش‌های مؤثر برای جلوگیری از حمله سایبری اهمیت زیادی دارد.
کاربران شخصی معمولاً هدف حملاتی مانند فیشینگ، باج‌افزار و سرقت اطلاعات مالی قرار می‌گیرند. برخی راهکارهای ساده ولی مؤثر برای حفاظت عبارت‌اند از:
- استفاده از رمزهای عبور قوی و متفاوت برای هر حساب کاربری
- فعال‌سازی احراز هویت دو مرحله‌ای در تمامی پلتفرم‌ها
- عدم کلیک روی لینک‌های ناشناس یا مشکوک در پیام‌ها و ایمیل‌ها
- بروزرسانی منظم سیستم عامل، آنتی‌ویروس و نرم‌افزارها
- پشتیبان‌گیری منظم از اطلاعات مهم در فضای آفلاین یا کلاد امن
شرکت‌ها، نهادها و مؤسسات برای مقابله با بزرگترین حمله سایبری جهان یا حتی حملات کوچکتر نیاز به اقدامات پیشگیرانه ساختاریافته دارند:
- استفاده از فایروال‌های چندلایه و رمزنگاری داده‌ها
- آموزش امنیت سایبری به کارمندان و افزایش آگاهی در مورد تهدیدات رایج
- پایش لحظه‌ای شبکه با استفاده از سیستم‌های SIEM
- شبیه‌سازی حملات سایبری (پنتست) برای شناسایی نقاط ضعف احتمالی
- مشاوره حقوقی و امنیتی جهت شناخت مسئولیت‌های قانونی و ایجاد سیاست‌های امنیتی مؤثر
در حمله‌ای که اخیراً توسط رژیم اسرائیل انجام شد، بخشی از خسارات به‌دلیل نبود آمادگی سایبری کافی در برخی سامانه‌های هدف رخ داد. همین امر اهمیت سرمایه‌گذاری در امنیت اطلاعات را دوچندان می‌کند.
آیا می‌توان پاسخ حمله سایبری را با حمله متقابل داد؟
در مواجهه با حملات سایبری، برخی افراد یا حتی سازمان‌ها تصور می‌کنند می‌توانند از طریق اقدامات سایبری متقابل یا همان «هک برگشتی» مقابله کنند. اما باید توجه داشت که پاسخ به حمله سایبری با حمله متقابل، در قوانین ایران برای اشخاص حقیقی یا کسب‌وکارهای خصوصی ممنوع و غیرقانونی است.
هیچ کاربر یا شرکت خصوصی اجازه ندارد به بهانه دفاع از خود یا تلافی، وارد سامانه مهاجم شده و اطلاعات آن را تخریب یا دستکاری کند. چنین اقدامی، طبق قانون جرایم رایانه‌ای، خود نوعی حمله سایبری تلقی شده و شخص متقابل نیز تحت تعقیب قرار می‌گیرد. برای مثال، اگر یک کاربر قربانی باج‌افزار شود و تصمیم بگیرد به سرور مهاجم نفوذ کرده و اطلاعات را پاک کند، از نظر قانون، ورود غیرمجاز و تخریب داده محسوب می‌شود.
تنها نهادهایی که امکان اجرای اقدامات متقابل در فضای سایبری را دارند، نهادهای امنیتی رسمی کشور هستند. این اقدامات فقط در مواردی خاص و با مجوز رسمی انجام می‌شوند. از جمله این نهادها می‌توان به موارد زیر اشاره کرد:
- سازمان پدافند غیرعامل
- وزارت اطلاعات
- نیروهای مسلح سایبری با هماهنگی شورای عالی امنیت ملی
در صورتی که قربانی یک حمله سایبری شدید، باید بلافاصله اقدامات زیر را انجام دهید:
- قطع اتصال دستگاه از اینترنت یا شبکه
- مراجعه به پلیس فتا برای ثبت شکایت رسمی
- عدم اقدام شخصی برای هک یا نفوذ متقابل
دریافت راهنمایی از متخصصین حوزه حقوقی و امنیت سایبری از طریق پلتفرم‌هایی مانند کارمنتو می‌تواند مسیر قانونی و مؤثر را در اختیار کاربران قرار دهد. با مشاوره فوری، حتی در زمان حمله نیز می‌توانید در کمتر از یک دقیقه راه‌حل‌های قانونی و تخصصی دریافت کنید.
آیا قربانی حمله سایبری می‌تواند شکایت کند؟
بله، هر قربانی حمله سایبری می‌تواند به صورت قانونی از طریق مراجع قضایی و انتظامی، اقدام به شکایت کند. این شکایت از مسیر رسمی و از طریق پلیس فتا یا دادسرای ویژه جرایم رایانه‌ای قابل پیگیری است.
در صورت وقوع حملات سایبری، توصیه می‌شود در سریع‌ترین زمان ممکن، اقدام به ثبت شکایت نمایید، چون تأخیر می‌تواند روند اثبات و شناسایی مهاجم را دشوارتر کند.
برای ثبت شکایت، ارائه مستندات کافی ضروری است. مهم‌ترین مدارک عبارت‌اند از:
- گزارش فنی از حادثه: شرح زمان، نحوه و نوع حمله به صورت فنی (می‌تواند توسط متخصص یا شرکت امنیتی تهیه شود)
- پرینت گزارش آنتی‌ویروس یا نرم‌افزار امنیتی
- مستندات خسارت وارده: شامل اسناد مالی، قراردادهای آسیب‌دیده، یا سوابقی که نشان‌دهنده اثر حمله هستند
- اسکرین‌شات از پیام‌های هکری، ایمیل‌های مشکوک یا اخاذی‌ها
- شماره IP، آدرس ایمیل مهاجم (در صورت امکان شناسایی)
روند رسیدگی در پلیس فتا و دادسرا برای حمله سایبری چگونه است؟
- ثبت گزارش اولیه در سامانه پلیس فتا یا مراجعه حضوری
- بررسی فنی مدارک توسط کارشناسان پلیس فتا
- ارجاع پرونده به دادسرای جرایم رایانه‌ای
- . احضار شاکی برای تکمیل اظهارات
- در صورت امکان، پیگیری فنی و شناسایی عامل حمله
- صدور قرار جلب، بازداشت یا دستور رفع اثر از حمله (مثلاً بازگردانی داده یا انسداد حساب هکر)
مدت زمان رسیدگی به پرونده بسته به پیچیدگی حمله، حجم اطلاعات، نوع جرم (مثلاً حمله به زیرساخت حیاتی یا حمله مالی ساده) و امکان شناسایی مهاجم متفاوت است. در ساده‌ترین موارد، روند پیگیری ممکن است بین ۱۵ تا ۳۰ روز طول بکشد. در حملات پیچیده یا ناشناس، روند ممکن است چند ماه ادامه یابد.
اگر مهاجم ناشناس باشد، آیا امکان پیگیری حمله سایبری وجود دارد؟
بله، حتی اگر مهاجم هویت خود را مخفی کرده باشد، پلیس فتا با کمک ابزارهای تخصصی و همکاری با نهادهای بین‌المللی (در صورت نیاز)، امکان پیگیری فنی را دارد. بسیاری از بزرگترین حملات سایبری جهان نیز در ابتدا ناشناس بوده‌اند، اما از طریق ردیابی دیجیتال، ردپای مهاجمان کشف شده است.
فرق بین حمله سایبری و جاسوسی سایبری چیست؟
در فضای مجازی، بسیاری از کاربران تفاوت بین حمله سایبری و جاسوسی سایبری را نمی‌دانند و این دو را یکی می‌دانند. در حالی که این دو، هم از نظر فنی و هم از نظر حقوقی، تفاوت‌های اساسی دارند.
حمله سایبری به هرگونه اقدام خرابکارانه‌ای گفته می‌شود که منجر به نفوذ، تخریب، اختلال یا توقف عملکرد در سامانه‌های رایانه‌ای، شبکه‌های مخابراتی یا زیرساخت‌های دیجیتال شود. این حملات ممکن است انگیزه‌های مختلفی داشته باشند؛ از جمله:
- خرابکاری فنی
- اخاذی مالی (مانند باج‌افزار)
- انتقام‌جویی یا رقابت تجاری
- اهداف تروریستی یا سیاسی
اما جاسوسی سایبری متفاوت است. در این نوع از حملات، تمرکز بر سرقت یا جمع‌آوری اطلاعات طبقه‌بندی‌شده، محرمانه یا امنیتی است. بدون اینکه الزاماً آسیبی به سیستم وارد شود.
جاسوسی سایبری معمولاً توسط گروه‌های وابسته به دولت‌ها یا سازمان‌های اطلاعاتی انجام می‌شود. به دلیل ماهیت آن، طبق ماده ۵۰۱ قانون مجازات اسلامی، جرم امنیتی محسوب می‌شود.
اگر در معرض یکی از این تهدیدها قرار گرفتید، تشخیص نوع حمله برای پیگیری حقوقی و امنیتی بسیار مهم است. در چنین شرایطی، استفاده از خدمات مشاوره تخصصی بسیار توصیه می‌شود.
تفاوت حمله سایبری و جنگ سایبری چیست؟
در دنیای امنیت دیجیتال، اصطلاحات متعددی مانند حمله سایبری و جنگ سایبری به کار می‌رود. این اصطلاحات گاهی به جای هم استفاده می‌شوند، اما در واقع تفاوت‌های مهمی دارند.
حمله سایبری به هرگونه اقدام غیرمجاز و هدفمند گفته می‌شود که به منظور نفوذ، تخریب، اختلال یا دستکاری در سامانه‌های رایانه‌ای یا شبکه‌های ارتباطی انجام می‌گیرد. این حملات می‌توانند توسط هکرها، گروه‌های تبهکار، یا حتی دولت‌ها صورت گیرند و اهداف مختلفی از جمله مالی، سیاسی یا تروریستی داشته باشند. نمونه‌هایی از حمله سایبری شامل نفوذ به سیستم‌های بانکی، انتشار بدافزار یا باج‌افزار و دستکاری داده‌ها است.
اما جنگ سایبری، مقیاسی بزرگ‌تر و گسترده‌تر از یک حمله منفرد دارد. این مفهوم به مجموعه‌ای از عملیات هماهنگ، هدفمند و پیوسته اشاره دارد که توسط دولت‌ها یا نیروهای نظامی در فضای سایبری انجام می‌شود. جنگ سایبری معمولاً بخشی از استراتژی‌های دفاعی و تهاجمی در سطح ملی یا بین‌المللی است و می‌تواند شامل صدها یا هزاران حمله همزمان در سرتاسر شبکه‌ها باشد.
تفاوت حمله سایبری و حمله امنیتی چیست؟
در بحث امنیت فناوری اطلاعات، گاهی واژه‌های حمله سایبری و حمله امنیتی به جای هم استفاده می‌شوند، اما هر کدام معنای خاصی دارند و دامنه متفاوتی را شامل می‌شوند.
حمله سایبری به هرگونه فعالیت خرابکارانه و غیرمجاز گفته می‌شود. این حملات در فضای دیجیتال و بر بستر سامانه‌های رایانه‌ای یا شبکه‌های ارتباطی انجام می‌شوند. این حملات ممکن است شامل نفوذ، تخریب، سرقت داده، یا ایجاد اختلال در عملکرد سیستم‌ها باشد. هدف اصلی اغلب ایجاد خسارت یا کسب منافع غیرقانونی است.
اما حمله امنیتی مفهوم کلی‌تری است و علاوه بر حملات دیجیتال، حملاتی که به امنیت فیزیکی، انسانی یا سازمانی مربوط می‌شود را نیز در بر می‌گیرد. حمله امنیتی ممکن است شامل نفوذ فیزیکی به مراکز داده، حملات داخلی، تهدیدات انسانی یا حتی تهدیدات روانی باشد. در نتیجه، همه حملات سایبری نوعی حمله امنیتی هستند، اما همه حملات امنیتی لزوماً سایبری نیستند.
سخن پایانی
در مجموع، حمله سایبری به معنای نفوذ، تخریب یا اختلال در سامانه‌ها و اطلاعات دیجیتال است. این حمله می‌تواند دامنه‌ای گسترده از زیرساخت‌های حساس تا اطلاعات شخصی را شامل شود. انواع مختلفی از حملات سایبری وجود دارد که اهداف و روش‌های متفاوتی را دنبال می‌کنند. همچنین، جرم‌انگاری این حملات در قوانین مربوط به جرایم رایانه‌ای به وضوح بیان شده است.
حتی اگر فقط دستگاه شما به ویروس آلوده شده و اطلاعاتی حذف شود، این موضوع نیز در چارچوب جرایم سایبری قرار دارد و امکان شکایت و پیگیری قانونی فراهم است. همچنین، حمله سایبری به گوشی‌های هوشمند نیز جرم محسوب می‌شود و می‌توان از طریق مراجع قانونی اقدام کرد.
در این مسیر، بهره‌مندی از مشاوره تخصصی اهمیت فراوانی دارد تا از بروز اشتباهات حقوقی جلوگیری شود. کارمنتو با ارائه خدمات مشاوره، راهکاری جامع و مطمئن برای حل مشکلات شما فراهم کرده است. این پلتفرم با استفاده از جدیدترین تکنولوژی‌ها و قیمت‌های معقول، ارتباط با متخصصان را در کمتر از یک دقیقه از طریق تماس تلفنی آنلاین با تجربه‌ای متفاوت ارائه می‌دهد. برای جلوگیری از خسارت‌های ناشی از حملات سایبری همین حالا با مشاورین کارمنتو تماس بگیرید.
از طریق مشاوره کسب و کار آنلاین تلفنی در حوزه مد نظر خود بدون پرداخت هزینه تلفن و اینترنت و از طریق تماس امن، پاسخ سوالات خود را دریافت نمایید.
با کلیک روی لینک زیر و از طریق (منو خدمات مشاوره) حوزه مد نظر خود را انتخاب نمایید.
