مطالبه ثمن معامله به صورت قانونی

مطالبه ثمن، به‌ صورت قانونی در عقد بیع صورت می‌گیرد. حال باید ببینیم عقد بیع چیست؟ عقد بیع نوعی عقد معاوضی است که در این عقد اموال اعم از منقول و غیرمنقول به‌فروش می‌رسند که به این خرید و فروش، بیع گفته می­گویند. در بیع به­ ازای دریافت مبیع، ثمن معامله پرداخت می‌شود. در همه قراردادهای خرید و فروش، پولی که در قبال انتقال مال از خریدار به فروشنده می‌رسد، ثمن معامله نام دارد. مطالبه ثمن معامله معمولاً همزمان با انتقال دارایی مورد معامله صورت می‌گیرد و مقدار ثمن معامله مشخص نیست و بستگی به ارزش آن دارد.

می‌توانید با مراجعه به بخش مشاوره حقوقی تلفنی در اپلیکیشن کارمنتو با مشاورین و متخصصان این حوزه در ارتباط باشید.

طبق فقه و قانون مدنی، میزان ثمن معامله باید مقطوع و مشخص باشد. اما در قراردادهای پیش‌فروش به‌دلیل طولانی بودن فرآیند تولید، ثمن معامله در آینده مشخص خواهد شد. اما مطالبه ثمن معامله چگونه است؟ قانون چه حکمی برای مطالبه ثمن معامله دارد؟ مدارک لازم برای مطالبه ثمن چیست؟ آیا می‌توان به‌صورت قانونی اقدام کرد؟ اگر به‌دنبال پاسخ به این سؤالات هستید، با کارمنتو همراه شوید.

مطالبه ثمن و نحوه وصول آن چگونه است؟

مطالبه ثمن و نحوه وصول آن یکی از دغدغه‌های عمده کسانی است که وارد معامله می‌شوند. در معاملات بیع، ثمن معامله رکن اصلی است. اگر خریدار به هر دلیلی ازجمله مشکلات مالی، بروز اختلاف با فروشنده یا بهانه‌های دیگر حاضر به پرداخت ثمن معامله نشود، فروشنده باید دادخواست مطالبه ثمن معامله را تنظیم کند.

در هر معامله چهار رکن اصلی وجود دارد:

• فروشنده: کسی که مورد معامله را در ازای دریافت مبلغی مشخص به خریدار می‌دهد.
• خریدار: کسی که در ازای پرداخت مبلغی مشخص، مورد معامله را دریافت می‌کند.
• ثمن معامله: مبلغی که خریدار برای داشتن مورد معامله باید به فروشنده بپردازد.
• مبیع: مورد معامله‌ای که معامله درباره آن انجام می‌شود.

بین خریدار و فروشنده قراردادی تنظیم خواهد شد. در این قرارداد زمان و شرایط پرداخت ثمن معامله و تحویل مبیع ذکر می‌شود. اگر زمان پرداخت ثمن معامله مشخص نباشد، بر اساس قانون پرداخت فوری و عندالمطالبه است.

برای مطالبه ثمن و وصول آن ابتدا طرفین باید به توافق برسند. توافق آنها درباره میزان و زمان پرداخت در قرارداد ذکر می‌شود. اگر خریدار مدعی شد ثمن را به فروشنده پرداخت کرده، باید ثابت کند پرداخت از طرف او انجام شده و مبلغ به حساب فروشنده واریز شده است. اما در صورت اثبات نشدن باید مبلغ معامله را مجدد به خریدار پرداخت کند.

گاهی قرارداد پیش از دریافت ثمن معامله توسط فروشنده، امضا می‌شود و او تأیید می‌کند که ثمن را دریافت کرده است. در چنین شرایطی فروشنده باید ثابت کند برخلاف توضیحات قرارداد و تأیید خودش وجهی را دریافت نکرده است. این اثبات، کار سختی خواهد بود.

خریدهای روزانه و معاملات بزرگی مثل خرید خانه همه نمونه‌هایی از عقد بیع هستند که در آن همان ارکان خریدار، فروشند، ثمن و مبیع وجود دارد.

همچنین بخوانیم: نکات کلیدی قرارداد جعاله و نحوه تنظیم آن

مطالبه ثمن و نحوه وصول آن در دادگاه چگونه است؟

در شرایطی که خریدار حاضر به پرداخت ثمن به فروشنده نباشد، فروشنده برای مطالبه ثمن معامله دادخواست الزام به مطالبه را ثبت می‌کند. در این دادخواست، خواهان و خریدار به ­عنوان طرفین دعوی خواهند بود. رسیدگی اولیه به دعاوی در صلاحیت دادگاه عمومی و انقلاب است. طرح شکایت باید به دادگاهی اقامه شود که در حوزه قضایی خوانده قرار داشته باشد. درباره اموال غیرمنقول، دعوا در دادگاه استقرار آن محل خواهد بود.

طبق قوانین فعلی پس از تنظیم دادخواست و برای مطالبه ثمن معامله باید در دفتر خدمات قضایی دادخواست خود را تقدیم کنید. دادخواست حاوی اطلاعات زیر است:

• نام، نام‌خانوادگی، نام پدر، سن، آدرس محل سکونت و شغل خواهان
• نام، نام‌خانوادگی، آدرس محل سکونت و شغل خوانده
• تعهداتی که به‌موجب آن خواهان خود را شایسته مطالبه می‌داند
• آنچه خواهان از دادگاه می‌خواهد.
• بیان دلایل و مدارک اثبات ادعای ثمن معامله. شامل اسناد و مدارک نوشته‌شده، گواهی، قرارداد و تمام اسامی و مشخصات
• امضای خواهان

برای مطالبه ثمن معامله به این مدارک نیاز است:

• کارت ملی و ثبت نام در سامانه ثنا قوه قضاییه
• دادخواست مطالبه ثمن معامله
• پرداخت هزینه دادرسی
• قراردادی که مطالبه ثمن معامله در آن ذکر می‌شود
• شهادت یا استشهادیه شهود

پس از ثبت دادخواست، پرونده برای بررسی به مرجع تعیین‌شده ارسال می‌شود. اگر مبلغ ثمن کمتر از 20 میلیون تومان باشد، شورای حل اختلاف محل اقامت خوانده رسیدگی خواهد کرد. اما در مبالغ بیشتر از 20 میلیون تومان، دادگاه حقوقی محل اقامت خوانده مرجع صالح برای ارجاع است.

در مرحله بعد پس از بررسی اگر حق با خواهان باشد، حکم پرداخت ثمن معامله صادر می‌شود و ظرف مدت 20 روز از تاریخ ابلاغ، امکان تجدیدنظر وجود دارد. اگر ابلاغ به خوانده نرسد، 20 روز دیگر هم مهلت داه می‌شود تا پرونده از ابتدا بررسی شود.

در آخر پرونده برای اجرای احکام صادر می‌شود. محکم‌علیه 10 روز فرصت دارد ثمن را پرداخت کند. وی می‌تواند مالی را معرفی کند یا درخواست اعسار بدهد تا دادگاه شرایطش را بسنجد.

نحوه اجرای حکم دادگاه

اجرای حکم دادگاه پس از صدور رأی مطالبه ثمن به نفع خواهان انجام می‌شود. حکم پس از ابلاع به خریدار یا همان خوانده، تحویل دادورز می‌گردد تا حکم را اجرا کند. خوانده یا همان خریدار باید مبلغ تعیین‌شده توسط دادگاه را بپردازد. اگر پرداخت را انجام نداد، خواهان اموال خوانده را به اجرای احکام معرفی می‌کند و با استعلام از بانک مرکزی، شهرداری، راهنمایی و رانندگی می‌تواند اموال خوانده را شناسایی و توقیف کند.

پس از توقیف کارشناس رسمی دادگستری اموال توقیف‌شده را ارزش‌گذاری کرده و از طریق مزایده به‌فروش می‌رساند. اگر اموالی از خریدار پیدا نشد، بر اساس ماده 3 قانون اجرای محکومیت‌های مالی حکم جلب خوانده صادر می‌شود.

مستندات مطالبه ثمن و نحوه وصول آن

در این قسمت درباره مستندات مطالبه ثمن و نحوه وصول آن بیشتر توضیح خواهیم داد. قانون درباره مطالبه ثمن معامله و وصول آن توضیحاتی دارد که بد نیست قبل از اقدام آنها را بدانید. در ماده 198 قانون آیین دادرسی مدنی مطرح شده که اگر دین یا حقی بر عهده کسی ثابت شود، اصل بر بقا خواهد بود مگر اینکه خلاف آن ثابت شود.

قانون 515 قانون آیین دادرسی مدنی هم به این موضوع اشاره دارد که خواهان می‌تواند با تقدیم دادخواست در روند دادرسی یا به صورت مجزا و در درخواستی دیگر، خواستار جبران خسارت شود. در قانون مدنی هم به ثمن اشاره می‌شود. در ماده 362 قانون مدنی گفته شده به محض انعقاد عقد بیع، خردار مالک مبیع است و فروشنده نیز مالک ثمن.

به‌موجب رأی 22 دیوان عالی کشور اگر شرط بر این باشد که بخشی از ثمن معامله در زمانی نامعلوم پرداخت شود، عقد باطل است اما باعث فاسد شدن آن نمی‌شود. اگر مورد معامله تحویل خریدار گردد ولی او از پرداخت ثمن خودداری کند و بخواهد طرح دعوی اعسار را ارائه دهد، این دعوی پذیرفته نیست. خریدار مال خواهان را گرفته و دارا شده پس معسر نخواهد بود. فروشنده می‌توانند دادخواست بدهد و اعلام فسخ معامله کند.

گاهی ثمن معامله با تأخیر پرداخت می‌شود. اگر جریمه‌ای برای دیرکرد در قرارداد مشخص نشده باشد، از زمان طرح دادخواست تا اجرای حکم، خسارت تأخیر بنابر شاخص بانک مرکزی تعیین می‌شود. البته درصورتی‌که مطالبه خسارت تأخیر جز موضوعات دادخواست ذکر شده باشد.

همچنین بدانیم: راهنمای جامع درخواست وکالت کاری

اگر ثمن معامله وجه نقد نباشد، کالا یا ملک باشد و قبل از اتمام معامله عیبی در آن ظاهر شود، فروشنده امکان فسخ قرارداد را دارد. در قرارداد، اگر خیار فسخ ساقط شده باشد و هیچ حق فسخی برای فروشنده در صورت پرداخت نشدن ثمن، موجود نباشد فروشنده امکان فسخ معامله را ندارد. وی فقط می‌تواند دادخواست مطالبه ثمن معامله را تقدیم مراجع قضایی کند. پس از صدور حکم و ناتوانی خریدار در پرداخت ثمن، فروشنده امکان دادخواست اعلام فسخ را دارد.

اگر خریدار، ثمن معامله را به وکیل مالک بدهد اما بعد مالک مدعی شود که دریافت ثمن معامله در حوزه اختیارات وکیلش نبوده، دعوی مطالبه ثمن با طرفیت خریدار مطرح می‌شود. در بسیاری از قراردادها، بخصوص قراردادهای ملکی، پرداخت بخشی از ثمن معامله پس از اجرای تعهدات فروشنده ممکن است، مثلاً تنظیم سند رسمی و تحویل ملک به صورت کامل. اگر فروشنده دعوی مطالبه ثمن را مطرح کند، خریدار با طرح دعوی تقابل و برآورده نشدن تعهدات، حکم را به نفع خود تغییر می‌دهد.

یکی از مستندات مطالبه ثمن تفاوت دعوی استرداد ثمن با دعوی مطالبه ثمن است. این دو باهم فرق دارند. در دعوی مطالبه ثمن خریدار، ثمن معامله را به فروشنده پرداخت نمی‌کند و او برای گرفتن حق خود به دادگاه مراجعه می‌کند. در نهایت خریدار ملزم به پرداخت ثمن است.

اما در دعوی استرداد ثمن خریدار درخواست می‌دهد مبلغ ثمن پرداخت‌شده به او بازگردد.

خریدار برای استرداد ثمن پرداختی باید یکی از شرایط زیر را داشته باشد:

• معامله بین خریدار و فروشنده فسخ شده یا به علت قانونی باطل است
• طرفین معامله پس از توافق آنرا اقاله کنند.
• اگر مورد معامله به کسی غیر از فروشنده تعلق داشته باشد.

جمع‌بندی

مطالبه ثمن معامله بر اساس قرارداد بیع انجام می‌شود و طبق مفاد قرارداد ثمن معامله مورد مطالبه است. اگر پس از انتقال مورد معامله از جانب فروشنده به خریدار، خریدار حاضر به پرداخت ثمن معامله نشد، برای مطالبه می‌توان طرح مطالبه ثمن معامله را تقدیم مراجع قضایی کرد. این روند گاه به‌ دلیل عدم پاسخگویی از جانب خوانده با تأخیر انجام می‌شود. در چنین شرایطی کمک گرفتن از مشاوره حقوقی و وکلای آگاه باعث تسریع روند رسیدگی به پرونده خواهد شد.

از اینکه با ما همراه بودید، سپاسگزاریم. امیدواریم مطالب مطرح‌شده برای شما مفید بوده باشد و پاسخ سؤالات خود را گرفته باشید. اگر هنوز هم ابهام یا سوالی دارید کارشناسان حقوقی کارمنتو آماده راهنمایی و کمک به شما هستند.