ثبت طرح های صنعتی در سال‌های اخیر متقاضیان فراوانی داشته، به‌طوری‌که افراد فعال در حوزه صنعت و واحدهای تولیدی با ابهامات و پرسش‌های متعددی در این رابطه مواجه شده‌اند. به طور کلی در حوزه فعالیت فکری 3 بخش ثبت علامت تجاری، ثبت اختراع و ثبت طرح صنعتی وجود دارد.
اختراع و علامت تجاری تفاوت‌های زیادی با طرح صنعتی دارند. به این صورت که طرح صنعتی با ظاهر یک محصول سروکار دارد. ازاین‌رو ممکن است فناوری یا تکنولوژی موردنظر طراح تکراری باشد اما آنچه در ثبت طرح صنعتی اهمیت دارد، ظاهر و نوع طرح است.
برای مثال می‌توان به اتومبیل‌های تولیدی اشاره کرد که یکبار برای همیشه طراحی می‌شوند اما پس از چند سال شاهد تغییراتی در ظاهر آن‌ها هستیم. درواقع ایجاد تغییر در شکل ظاهری یک اتومبیل، نوعی طرح صنعتی محسوب می‌شود.
از این موضوع می‌توان نتیجه گرفت که نباید اختراع و علامت تجاری را با طرح صنعتی یکسان دانست. چراکه ثبت طرح های صنعتی مراحل و قوانین خاص خود را دارند. ما در این مطلب از کارمنتو قصد داریم به رایج‌ترین سؤالات مرتبط با طرح‌های صنعتی پاسخ دهیم. تا انتها همراه ما باشید.
برای دریافت اطلاعات بیشتر می‌توانید با مشاورین کارمنتو در حوزه مشاوره امور ثبتی تماس بگیرید.
طرح صنعتی به چه معناست؟
پیش از تعریف طرح صنعتی، بهتر است نگاهی به ماده 20 قانون ثبت اختراعات، طرح های صنعتی و علائم تجاری مصوب سال 1386 بیاندازیم. متن ماده 20 به این شرح است:
“از نظر این قانون، هرگونه ترکیب خطوط یا رنگ ها و هرگونه شکل سه‌بعدی باخطوط، رنگ‌ها و یا بدون آن، به‌گونه‌ای که ترکیب یا شکل یک فرآورده صنعتی یا محصولی از صنایع دستی را تغییر دهد، طرح صنعتی است. در یک طرح صنعتی تنها دسترسی به یک نتیجه فنی بدون تغییر ظاهری مشمول حمایت از این قانون نمی‌باشد.”
از سوی دیگر، سازمان جهانی مالکیت معنوی (WIPO) در یکی از کتاب‌های منتشر شده خود، طرح صنعتی را اینگونه تعریف می‌کند: “طرح صنعتی حقی است که به موجب حمایت از ویژگی های تزیینی و غیرکاربردی محصولات صنعتی یا کالاهای دیگر و پس از ثبت طرح، به طراح آن اعطا می‌شود.”
باتوجه به تعریف قانون ثبت اختراعات و طرح‌های صنعتی ایران و همچنین تعریف WIPO، می‌توان گفت که طرح صنعتی یکی از مهم‌ترین مقوله‌های قانون مالکیت معنوی به‌شمارمی‌رود. اینگونه طرح‌ها به ماهیت زیبایی شناختی و ویژگی‌های ظاهری محصولات اشاره داشته و ابعاد فنی محصولات را دربرنمی‌گیرند.
جالب است بدانید که ثبت طرح های صنعتی صرفا به محصولات فناورانه اختصاص نداشته و دامنه وسیعی از محصولات مختلف همچون منسوجات، مبلمان، جواهرات، ابزار پزشکی، لوازم ورزشی، لوازم خانگی و حتی اسباب بازی را شامل می‌شود.
آیا طرح صنعتی همان اختراع است؟
اگر در خاطرتان باشد، در مقدمه اشاره کردیم که اختراع و طرح صنعتی دو مقوله جدا از هم هستند و نباید طرح صنعتی را مساوی با اختراع دانست. به عبارت دیگر، چنانچه شما محصولی را تولید کنید که قبلا وجود نداشته و به طور کامل جدید و تازه باشد، شما یک محصول را اختراع کرده‌اید.
اما هنگامی‌که محصول تولید شده از جانب شما فقط به لحاظ ویژگی‌های ظاهری با محصولی که از قبل وجود داشته، متفاوت باشد؛ شما یک طرح صنعتی را خلق کرده‌اید. ازاین‌رو، برای جلوگیری از کپی شدن طرح خود توسط دیگران آن را به ثبت می‌رسانید و اینگونه یک طرح صنعتی را به نام خود ثبت می‌کنید.
بیشتر بدانیم: چرا باید ایده فکری خود را ثبت کنیم؟
کدام یک از طرح‌های صنعتی قابلیت ثبت شدن دارند؟
سؤال بعدی این است که طرح‌های صنعتی چه زمانی می‌توانند به ثبت برسند؟ پاسخ این سؤال در قانون ثبت اختراعات، طرح های صنعتی و علائم تجاری آمده است.
به موجب ماده 21 این قانون: “طرح صنعتي زماني قابل ثبت است كه جديد و يا اصيل باشد. طرح صنعتي زماني جديد است كه ازطريق انتشار به طور محسوس و يا ازطريق استفاده به هر نحو ديگر قبل از تاريخ تسليم اظهارنامه يا بر حسب مورد قبل از حق تقدم اظهارنامه براي ثبت در هيچ نقطه اي از جهان براي عموم افشاء نشده باشد.”
براساس توضیحات ماده 21 می‌توان گفت که طرح صنعتی زمانی قابلیت ثبت شدن خواهد داشت که:
- ابتکاری باشد
- نسبت به طرح‌های مشابه، وجه تمایز داشته باشد
- اصیل باشد. یعنی به صورت کاملا مستقل توسط طراح خلق شده و کپی از نباشد
- چشم‌نواز و همینطور جذاب باشد
- کاربرد صنعتی داشته باشد
- طرح موردنظر روی محصولات دوبعدی و سه‌بعدی نیز قابلیت پیاده‌سازی داشته باشد.
کدام طرح‌های صنعتی قابلیت ثبت ندارند؟
براساس مواد مختلف قانون ثبت اختراعات، طرح های صنعتی و علائم تجاری، ثبت طرح های صنعتی زیر امکان‌پذیر نیست:
- طرح‌هایی که با نظم عمومی و اخلاق حسنه در تعلرض باشند
- طرح‌هایی که کاربرد صنعتی نداشته باشند
- طرحی که اصیل و جدید نباشد
- طرحی که نوآوری فنی کوچک محسوب شود. یعنی طرح موردنظر در نتیجه عملکرد فنی محصول خلق شود
- طرحی که نشان‌ها یا نمادهای رسمی کشور را در خود داشته باشد
- طرح‌هایی که به منظور تکمیل محصول طراحی شده‌اند و اصطلاحا در زمره قطعات وابسته یا قطعات یدکی قرار می‌گیرند
مزایا ثبت طرح صنعتی
ثبت طرح‌های صنعتی، مزایای فراوانی دارد که در ادامه به چند مورد از آن‌ها اشاره می‌کنیم.
- جلوگیری از سرقت طرح توسط افراد متقلب
- برخورداری از حق واگذاری امتیاز طرح و فروش آن
- دفاع از طرح در محاکم قضایی درصورت بروز اختلاف
- ارتقاء سوابق و امتیازات طراح و همینطور بهبود برند محصول
- استفاده از تسهیلات اعطائی از سوی دولت و سایر نهادهای کشور. به عنوان مثال، افرادی که طرح‌های صنعتی‌شان به ثبت برسد می‌توانند از تسهیلات درنظرگرفته شده از سوی بنیاد ملی نخبگان بهره‌مند شوند یا در تأسیس دانش‌های شرکت بنیان، امتیازات بالایی کسب کنند
- افزایش اعتبار محصول
پس از ثبت طرح، قانون چه اختیاراتی به من می دهد؟
اگر به تازگی یک طرح صنعتی را ایجاد کرده‌اید، بابت سوء استفاده‌های احتمالی از آن نگران نباشید. چراکه ثبت طرح‌های صنعتی، حقوق زیر را دراختیار مالکان اینگونه طرح‌ها قرار می‌دهد:
- حمایت همه جانبه قانونگذار از مالک طرح.
- طرح منحصرا در اختیار فرد مالک قرار گرفته و او می‌تواند سرمایه‌گذاری‌های دلخواه خود را روی طرح انجام دهد.
- برخورداری از حق شکایت (اقامه دعوی) علیه افرادی که طرح را کپی کرده یا به هر شکل ممکن از آن سوء استفاده کرده باشند.
- حق هرگونه بهره‌برداری از طرح، مشروط به موافقت مالک طرح خواهدد بود.
ثبت طرح چقدر طول می کشد؟
به طور متوسط، یک تا 4 ماه برای ثبت طرح‌های صنعتی باید زمان درنظر بگیرید. درواقع این فرآیند باتوجه به نوع طرح و افرادی که پیش از شما طرح خود را ارسال کرده‌اند؛ متغیر است.
چنانچه طرح شما با موفقیت به ثبت برسد، به مدت 5 سال از تاریخ اظهارنامه ثبت طرح، اعتبار دارد. البته این مدت قابل تمدید بوده و شما می‌توانید با پرداخت هزینه‌های مربوط برای دو دوره 5 ساله دیگر ثبت طرح خود را تمدید کنید.
مدارک مورد نیاز برای ثبت طرح های صنعتی
باتوجه به اینکه مالک طرح صنعتی شخص حقیقی باشد یا شخص حقوقی، مدارک مورد نیاز برای ارائه کمی متفاوت خواهند بود. در ادامه، به تفکیک مدارک لازم برای ثبت طرح از سوی اشخاص حقیقی و حقوقی را ذکر کرده‌ایم.
اشخاص حقوقی
- کپی کارت ملی و کپی از شناسنامه طراح
- کپی کارت ملی و کپی از شناسنامه هر یک از صاحبان امضاء در شرکت
- آدرس، تلفن ثابت و کدپستی شرکت
- شماره تلفن همراه و ایمیل هر یک از صاحبان امضاء در شرکت
- تصویر نمونه طرح که از زوایای مختلف گرفته شده باشد
- کپی روزنامه رسمی ثبت شرکت و ثبت آخرین تغییرات شرکت
اشخاص حقیقی
- یک نسخه کپی از شناسنامه و کارت ملی فرد متقاضی مالکیت طرح
- تصویر طرح که از زوایای مختلف گرفته شده است
- تمامی راه‌های ارتباطی فرد متقاضی از جمله: آدرس، کدپستی، تلفن ثابت، تلفن همراه و آدرس ایمیل
بیشتر بخوانیم: ثبت برند مادرید چیست و چه مراحل، مدارک و شرایطی برای ثبت دارد؟
مراحل ثبت طرح های صنعتی
برای ثبت طرح صنعتی خود می‌توانید یا از وکلای معتبر و باتجربه در این حیطه کمک بگیرید و یا خودتان نسبت به انجام کلیه مراحل اقدام کنید. اگر تمایل دارید امور مربوط به ثبت طرح را خودتان انجام دهید؛ باید ابتدا به سایت iripo.ssaa.ir مراجعه کرده و مدارک مورد نیاز را برای سامانه اداره مالکیت معنوی ارسال کنید.
اینکه کارها و فرآیند اداری ثبت طرح، چند وقت زمان می‌برد؛ به تجربه و میزان دانش حقوقی شما بستگی دارد. زیرا این کار نیز درست مانند سایر امور اداری، نیازمند گذراندن مراحل طولانی است.
درهرصورت، پس از ورود به سامانه مذکور، باید مراحل زیر را طی کنید:
- پر کردن فرم اظهارنامه اینترنتی
- بررسی طرح از سوی کارشناس و سپس تأیید آن
- صدور ابلاغیه پذیرش طرح برای شما
- مراجعه به اداره ثبت طرح‌های صنعتی و اینکه در آنجا پرونده فیزیکی تشکیل دهید
- پرداخت کردن کلیه هزینه‌های ثبت قانونی طرح
- شماره ثبت طرح صنعتی را دریافت کنید
- طرح را برای چاپ در روزنامه رسمی ارسال کنید
- صدور آگهی
- و مرحله آخر، دریافت کردن سند تصدیق طرح صنعتی از جانب اداره ثبت طرح صنعتی
هزینه ثبت طرح های صنعتی
هم‌اکنون که در سال 1401 قرار داریم، هزینه ثبت طرح های صنعتی به طور معمول مبلغ 3 میلیون تومان مقرر شده است. البته، این امکان وجود دارد که این مبلغ درمورد طرح‌های صنعتی مختلف، کمی متغیر باشد.
مشاوره ثبت طرح های صنعتی
چنانچه درمورد مراحل ثبت طرح صنعتی خود سؤال و ابهامی دارید، توصیه می‌کنیم که ابتدا با وکلایی که در زمینه مشاوره ثبت طرح های صنعتی فعالیت دارند، گفتگو کنید. چراکه بسیاری از تردیدهای شما با یک گفتگوی تخصصی ازمیان می‌روند. در همین راستا، وکلا و کارشناسان حقوقی کارمنتو پاسخ‌گوی سؤالات شما پیرامون ثبت طرح صنعتی هستند.
جمع‌بندی مطلب
در این مطلب از مجموعه مطالب حقوقی کارمنتو، تلاش کردیم تا کلیه مراحل ثبت طرح‌های صنعتی را توضیح دهیم. در این میان، براساس مواد قانون ثبت اختراعات، طرح‌های صنعتی و علائم تجاری مصوب سال 1386، بیان کردیم که کدام طرح‌های ارائه شده از سوی طراحان قابل ثبت هستند و چه طرح‌هایی مجوز ثبت را دریافت نخواهند کرد. درواقع، بسیار ضروری است که پیش از اقدام به ابداع و خلق یک طرح صنعتی، از نکات و جزئیات مربوط به آن به خوبی مطلع باشید.
