هزینه استهلاک به عنوان با اهمیت ترین هزینه مرتبط با اموال، ماشین آلات و تجهیزات تلقی می‌گردد. استهلاک محاسبه شده در هر دوره به حسابی با عنوان استهلاک انباشته منظور می‌گردد. این حساب، حسابی کاهنده بوده و در سمت راست ترازنامه به عنوان کاهنده بهای تمام شده دارایی نمایش داده میشود.
در ادامه با مشاوره کسب و کار کارمنتو همراه باشید تا توضیحاتی در مورد استهلاک و هزینه آن از منظر ماده 151 مالیات‌های مستقیم به شما بدهیم.
تفاوت بهای تمام شده و استهلاک انباشته دارایی برابر است با ارزش دفتری دارایی. در عرف حسابداری، سرشکن کردن و تخصیص دادن بهای تمام شده دارایی ثابت را به طریقی معقول و منظم بر دوره های استفاده از آن استهلاک می‌نامند. بهای تمام شده معمولاً در طول مدت استفاده از دارایی ثابت می‌ماند به طوری که در پایان عمر مفید دارایی مجموع اقلام استهلاک دوره‌های استفاده از آن برابر میشود با بهای اولیه منهای ارزش اسقاط دارایی.
طبق قانون جدید ماده 151 مالیات مستقیم حذف شده است.
علل استهلاک کدامند؟
الف) عوامل فیزیکی:
1- فرسودگی ناشی از استعمال
2- گذشت زمان
3- پوسیدگی و زنگ‌زدگی
ب) عوامل کاربردی:
1- عدم کفایت
2- نابابی که تعویض زودرس را هم در بر می‌گیرد.
نحوه محاسبه هزینه استهلاک
ابتدا بایستی مبنای مناسبی را انتخاب کرد:
– بهای تمام شده واقعی
– برآورد ارزش اسقاط
– برآورد عمر مفید
در نتیجه در محاسبه استهلاک یک عامل واقعی و دو عامل برآوردی وجود دارد.
ارزش اسقاط:
عبارت است از مبلغی که پیش بینی می شود از فروش مال یا تعویض به هنگام عدم استفاده از آن، مبلغ استهلاک پذیر یک دارایی پس از کسر ارزش اسقاط آن تعیین میشود.
عمر مفید:
تعیین عمر مفید به ماهیت دارایی و علل اصلی استهلاک آن بستگی دارد. بنابر این عمر مفید ممکن است بر حسب یکی از مقیاس‌های زیر تعیین شود:
1- دوره هایی از زمان
2- جمع محصولات قابل تولید
3- جمع ساعات کارکرد
روشهای استهلاک کدامند؟
الف) محاسبه بر حسب زمان
– روش خط مستقیم(اقساط مساوی)
ب) محاسبه بر حسب محصول
– روش ساعات کارکرد
– روش میزان تولید
ج) روشهای مبتنی بر استهلاک بیشتر در سال‌های اول عمر مفید و کاهش تدریجی آن
– روش مجموعه سنوات
– روش نزولی
نحوه محاسبه روش های استهلاک:
– روش خط مستقیم:
هزینه استهلاک هر دوره = عمر مفید(سال)/(بهای تمام شده – ارزش اسقاط)
– روش ساعات کارکرد:
هزینه استهلاک هر دوره = عمر مفید(برحسب ساعات کارکرد)/(بهای تمام شده – ارزش اسقاط)
– روش میزان تولید:
هزینه استهلاک هر دوره = میزان تولید برآوردی/میزان تولیدواقعی*(بهای تمام شده – ارزش اسقاط)
– روش مجموع سنوات:
هزینه استهلاک هر دوره = مجموع سنوات/عمرمفیدباقیمانده*(بهای تمام شده – ارزش اسقاط)
– روش نزولی:
نرخ استهلاک × ( استهلاک انباشته تا دوره محاسبه – بهای تمام شده ) = هزینه استهلاک هر دوره
هزینه استهلاک از دیدگاه مالیاتی
بر اساس قانون مالیات‌های مستقیم، دارایی ثابت بر اثر استفاده یا گذشت زمان قابل استهلاک است.
در این قانون ماخذ استهلاک قیمت تمام شده دارایی می‌باشد و استهلاک از تاریخی محاسبه میشود که دارایی قابل استهلاک آماده برای بهره برداری در اختیار موسسه قرار می‌گیرد. در صورتی‌که دارایی قابل استهلاک در خلال ماه در اختیار موسسه قرار گیرد ماه مزبور در محاسبه منظور نخواهد شد.
لازم به توضیح است که در مورد کارخانه ها دوره بهره برداری آزمایشی جزو بهره برداری محسوب نمی‌گردد.
بر اساس ماده 150 قانون مالیات‌های مستقیم محاسبه استهلاک به دو روش نزولی و مستقیم پذیرفته شده است. در تبصره 1 این ماده هزینه مربوط به تغییر یا تعمیرات اساسی دارایی، جزو قیمت تمام شده دارایی محسوب میشود. تبصره 2 همین ماده بیان می‌کند که موسسات می‌توانند هزینه‌های نرم افزاری خود را از 3 سال تا حد اکثر 5 ساله مستهلک کنند.
نکته: هر کجا که میان قانون مالیات‌های مستقیم و استانداردهای حسابداری تناقض وجود داشته باشد، معیار و ملاک جهت انجام عملیات حسابداری قانون مالیات‌های مستقیم می‌باشد.
استهلاک از نظر استانداردهای حسابداری ایران (استاندارد شماره 11).
در استانداردهای ایران دارایی ثابت به موازات کسب منافع مستهلک می‌گردد. به صورت کلی علل استهلاک از دید استاندارد 11 عبارت است از:
- استفاده مورد انتظار واحد تجاری از دارایی
- فرسودگی و خرابی
- نابابی فنی ناشی از پیشرفت تکنولوژی
- محدودیت‌های زمانی از قبیل تاریخ انقضا
در ارتباط با برآورد عمر مفید دارایی، استاندارد، این برآورد را منوط به قضاوت واحد تجاری می داند که از تجربه دارایی های مشابه ناشی میشود. بر اساس بند 56 این استاندارد، مبلغ استهلاک پذیر یک دارایی پس از کسر ارزش اسقاط از بهای تمام شده بدست می‌آید.
روشهای استهلاک مورد پذیرش در استاندارد ایران روشهای خط مستقیم، نزولی و معادل آحاد تولید است.
در ارتباط با تغییر روش استهلاک یا تعدیل نرخ آن بند 63 این استاندارد چنین می‌گوید:
روش استهلاک مورد استفاده برای دارایی‌ها باید به طور ادواری بررسی شود و در صورت تغییر قابل ملاحظه در الگوی مصرف، روش استهلاک جهت انعکاس الگوی جدید تغییر یابد. هرگاه چنین تغییری در روش استهلاک لازم شود، این تغییر باید به عنوان تغییری در برآورد تلقی شود و استهلاک دوره جاری و دوره های آتی دارایی تعدیل شود.
اگر در خصوص چگونگی شناسایی و نحوه‌ی ثبت حسابداری استهلاک و هزینه‌ی آن سوال داشته و به مشاوره نیاز داشته باشید، در کارمنتو می‌توانید با متخصصان و کارشناسان این حوزه در قالب مشاوره رایگان، مشاوره تلفنی و یا تعریف پروژه در ارتباط باشید. همچنین می توانید سوالات خود را در ضمینه استهلاک از نظر قانون مالیات مستقیم در قسمت نظرات سایت مطرح کنید تا کارشناسان کارمنتو در اسرع وقت به آن پاسخ دهند.
