کارگران طبق قانون کار در هر کشوری، موظف به کار کردن تعداد ساعت خاصی در هفته هستند تا حداقل دستمزد (همان minimum wage) را دریافت کنند. با این حال روزهای تعطیل گاهی برای آن‌ها بحث‌برانگیز می‌شود و ممکن است موجب اختلافاتی بین کارگر و کارفرما هم بشود. یکی از حقوق اساسی کارگران در قانون کار تعطیلی‌های آن‌هاست. تعطیلی‌های هفتگی و رسمی در میان روزهای کاری گنجانده شده تا همه بتوانند استراحت کنند و بقیه روزها را کارامدتر باشند. تخلف از این قانون ممکن است به بسته شدن کارگاه‌ها یا از کار بیکار شدن افراد بیانجامد. اگر می‌خواهید قانون جمعه کاری را بیشتر بشناسید و با مدل محاسبه دستمزد آن آشنا شوید، همراه ما باشید و این مطلب را تا انتها بخوانید.
جمعه کاری چیست و در قانون کار چگونه تعریف شده است؟
طبق ماده 62 این قانون، روز جمعه روز تعطیل هفتگی کارگران «با استفاده از مزد» است. این یعنی جمعه برای هیچ کارگر یا کارمندی مرخصی محسوب نشده و از حقوق او کسر نمی‌شود. اما بعضی اوقات جنس پروژه یا کار، نیازمند این است که افراد بیشتر از حالت عادی کار کنند. در چنین مواقعی با مفهوم «جمعه کاری» مواجه می‌شویم. در این ماده و تبصره 1 ماده 52، میخوانیم که تعداد ساعات کاری کارگران در طول هفته 44 ساعت بین شنبه و پنجشنبه است. هر سازمان یا کارخانه، با توجه به قوانین داخلی خودش این میزان را در طول این شش روز پخش می‌کند. نیروی کار موظف است به تعداد همین ساعات در هفته کار کند و هر مدت زمانی بیشتر از آن (حتی یک ساعت) اضافه کاری محسوب شده، نحوه محاسبه حقوق برای آن متفاوت خواهد بود. علاوه بر این، یک روز تعطیل رسمی در هر هفته وجود دارد که از سوی قانون به عنوان حق بدیهی کارگر برای استراحت در نظر گرفته شده. اما اگر کسی جمعه کار کند چه؟
فوق العاده جمعه کاری چیست؟
قانون کار در کشور ما، یک متن جامع است که تمام کارفرمایان، کارگران، کارگاه‌ها، موسسات تولیدی-صنعتی، موسسات خدماتی و کشاورزی باید تحت پوشش آن عمل کنند. یکی از مهم‌ترین بخش‌های این قانون، آن جایی است که تعداد روزها و ساعات کاری را مشخص می‌کند (و طبعا به این تعداد ساعات یک حداقل حقوق ثابت اهدا می‌کند). وقتی از «فوق‌العاده» صحبت می‌کنیم، در واقع ساعاتی را می‌گوییم که «علاوه بر ساعات عادی کار» باید در محل کار گذرانده شود. کارگر به عنوان کسی که پیرو قانونِ کار است، در جمعه فوق‌العاده باید در محل کارگاه حاضر شود. البته که این مفهوم زمانی مورد استفاده است که یک روز تعطیل دیگر در هفته وجود داشته باشد.
تفاوت اضافه کاری و جمعه کاری
میزان کاری که در جمعه انجام می‌شود، در یک صورت اضافه کاری محسوب خواهد شد: این که در طول هفته، کل 44 ساعت کار هفتگی پر شده باشد و «علاوه بر آن» جمعه هم روز کاری باشد. تصور کنید نگهبان یک مجتمع تجاری کل روزهای هفته را کار می‌کند و مجموع ساعاتش به 44 میرسد. این یعنی نگهبان در طول هفته روز تعطیل دیگری ندارد و جمعه‌ها را هم کار می‌کند. اگر در طول هفته یک روز دیگر تعطیل باشد (مثل بعضی از سازمان‌ها یا مغازه‌ها که جمعه را کار می‌کنند و دوشنبه یا سه‌شنبه را تعطیل هستند) روز جمعه در واقع جمعه کاری نگهبان محسوب می‌شود و یک روز عادی است. البته که برای همین روز عادی هم باید دستمزد بیشتری توسط کارفرما پرداخت شود.
درصد و میزان حقوق جمعه‌های کاری
همان‌طور که گفتیم، چه جمعه جزئی از ساعات رسمی کار کارگر باشد و چه اضافه بر آن، باید حقوق بیشتری برایش در نظر گرفته شود. محاسبه این حقوق به دو شکل انجام می‌شود:
- جمعه‌های کاری عادی: اگر کارگری جمعه‌ها را «به عنوان یک روز عادی» کار کند (با تصور این که تعطیلی رسمی هفتگی او یک روز دیگر است)، باید در جمعه علاوه بر مزد روزانه‌اش، 40% دستمزد فوق‌العاده بگیرد. این در صورتی است که مجموع ساعات کاری این فرد در طی هفته، 44 ساعت شود و اضافه کاری دیگری نداشته باشد.
- جمعه‌های کاری اضافه کاری: اگر کارگری در طول جمعه فعالیت کند و هیچ روز تعطیل دیگری در هفته نداشته باشد، علاوه بر 40% حقوق فوق‌العاده‌اش 40% حق اضافه کاری هم به او پرداخته شود. در این حالت به ازای هر ساعت کار اضافه در جمعه، مبلغ پایه دستمزد یک ساعت به علاوه 80% به کارگر پرداخت خواهد شد.
نحوه محاسبه جمعه کاری با مثال
حقوق جمعه‌ها طبق قانون کار، بیشتر از روزهای دیگر است. اما هر جمعه 1401 چقدر به حقوق عادی افراد اضافه می‌کند؟ بیایید با هم فرمول محاسبه جمعه‌های کاری را بخوانیم.
تصور کنید کارگری با مزد روزانه 139000 تومان در مهر 1401 هر روز از ساعت 7 صبح تا 4 بعد از ظهر کار می‌کند. او روزهای تعطیل رسمی را هم سر کار است و یک جمعه در میان هم از ساعت 7 تا 12 فعالیت دارد. اگر او در طول یک ماه، یک روز کامل و یک روز 3 ساعت مرخصی استفاده کند، مبلغ جمعه و اضافه کاری او در مهر 1401 چقدر خواهد بود؟ اگر ساعات کار موظفی مهر 1401 را 161 ساعت در نظر بگیریم، این فرد 26 روز 8.5 ساعته (9 ساعت + نیم ساعت کسر نهار) و سه جمعه 5 ساعته کار کرده است. یعنی جمعا 236 ساعت.
ساعات کار اضافه کاری و جمعه = ساعات کار اضافه کاری از کسر ساعات کار موظفی
ساعات اضافه کاری این فرد: 169- 236 = 75
ساعات جمعه (کاری) = 15
مزد هر ساعت اضافه کاری: مزد روزانه تقسیم بر 7.33 ضرب در 1.4 = 139000 تقسیم بر 7.33 ضرب در 1.4 = 26500 تومان
فوق‌العاده هر ساعت جمعه (کاری): مزد روزانه تقسیم بر 7.33 ضرب در 0.4 = 139000 تقسیم بر 7.33 ضرب در 0.4 = 7500 تومان
با ضرب کردن این اعداد در تعداد جمعه‌های کاری یا اضافه‌کاری، اضافه مزد آن فرد در ماه مهر 1401 مشخص خواهد شد.
تفاوت جمعه کاری و تعطیل کاری
مزد ماهانه هر کدام از ما برای بیشتر از 25 روز در ماه پرداخت می‌شود (حتی گاهی 30 روز)، اما همه ما، همه این روزها را سر کار نیستیم. این جاست که باید مفهومی به نام «جمعه کاری» را بشناسیم. در ماده 62 قانون کار، روز جمعه برای کارگران تعطیلی هفتگی است و این یعنی مزد، مزایا و بیمه هر کارگر باید در روز جمعه حتی بدون حضور او در محل کار، پرداخت شود. به این جمعه‌ها (که مزایای کار را دارند اما در واقع تعطیل هستند) جمعه کاری می‌گوییم.
همچنین بد نیست بدانید که در ماده 63 این قانون، تعطیلات رسمی کشور و 11 اردیبهشت به عنوان روز کارگر، برای همه کارگران «تعطیل با مزد» محسوب می‌شود. بسیاری از منابع می‌گویند که واژه «تعطیل کاری» در واقع همان اضافه کاری است که در جمعه به همه کارگران پرداخت می‌شود و از نظر قانون، چیزی به این نام وجود ندارد. با این حال در بیشتر مقالات و اطلاع‌رسانی‌ها، عرف این مفهوم همان واژه تعطیل کاری است.
دریافت مشاوره با کارمنتو
همه کسانی که تا امروز حتی چند ماه در استخدام یک شرکت (خصوصی یا دولتی) بوده‌اند، حداقل یکی دو باری نیاز به مطالعه قانون کار پیدا کرده‌اند. اگر لازم داشته باشید که از این قانون در دعاوی مختلف استفاده کنید (مثلا حقوق پرداخت نشده، اخراج غیرقانونی و…) به مشاوره با یک کارشناس نیاز دارید. ما در کارمنتو امکان مشاوره شما را با ده‌ها مشاور و کارشناس از سر تا سر ایران فراهم کرده‌ایم تا کاملا آنلاین و با هزینه‌ای منطقی، بتوانید چالش‌های خودتان در مورد قانون کار را حل کنید و پرونده یا چالش را با اعتماد به نفس بیشتری به پیش ببرید.
