معامله قراردادی است که دو یا چند نفر، بر سر امری تعهد می‌نمایند و مورد قبول آن‌ها واقع می‌شود. معامله‌ها انواع مختلفی دارند؛ اما همه آن‌ها باید شرایط صحت معامله را داشته باشند. معامله صوری، معامله‌ای است که به صورت صوری انجام شده و در آن مالی رد و بدل نمی‌گردد و قصد انجام آن فرار از بدهی یا فرار مالیاتی یا دلایل دیگر است. در این مقاله کارمنتو به بررسی این نوع معامله می‌پردازیم.
معامله صوری چیست؟
معامله صوری به معامله‌ای گفته می‌شود که در ظاهر قابل قبول است اما شرایط صحت معامله را ندارد و احکام بیع شامل آن نمی‌شود. در این معامله، تنها حق مالکیت به فرد دیگر واگذار می‌شود و فرد بابت آن هزینه‌ای پرداخت نمی‌کند و مورد معامله نزد مالک قبلی است. به عبارت دیگر این معامله، فرمالیته است و شخص برای فرار از دین، دست به انجام آن می‌زند. شرایط صحت معامله به شرح زیر است:
- قصد و رضایت طرفین
- اهلیت طرفین
- موضوع معین
- مشروعیت جهت معامله
در معامله صوری سه نفر دخیل هستند:
- انتقال دهنده: شخص بدهکار که به علت فرار از بدهی، اقدام به فروش یا انتقال اموال کرده است.
- منتقل الیه: شخص انتقال گیرنده که اموال به او منتقل شده است.
- طلبکار: فردی که معامله برای فرار از دست بدهی او انجام شده است و می‌تواند نسبت به انجام این معامله شکایت کند.
انواع معامله صوری
معامله صوری تنها یک نوع است که به آن اشاره کردیم؛ اما گاهی برخی از افراد به هر معامله‌ای که شرایط صحت آن را نداشته باشد، معامله صوری می‌گویند. به طور مثال ممکن است، معامله به قصد فرار از دین را نیز در دسته معامله صوری به حساب آورند اما این قرارداد زیر شاخه معامله صوری است و با آن تفاوت دارد.
تفاوت معامله صوری و معامله به قصد فرار از دین
در ادامه به تفاوت‌های این دو معامله می‌پردازیم:
- در معامله فرار از دین، شخص بدهکار به علت فرار از پرداخت بدهی و دین خود، با وجود ممنوع‌المعامله بودن، اقدام به انجام معامله کرده و اموال خود را به دیگری انتقال می‌دهد؛ در این صورت اموال باقی‌مانده او برای پرداخت بدهی کافی نخواهد بود و فرد طلبکار می‌تواند از او شکایت کند.
- معامله صوری، همیشه باطل نیست. به عنوان مثال شخصی می‌خواهد اموال خود را به همسرش هدیه دهد؛ او می‌تواند در قالب یک معامله این کار را انجام دهد بدون اینکه پولی دریافت نماید؛ حتی او ممکن است او به صورت رسمی اموال خود را به همسرش بفروشد و تمام مراحل قانونی آن را طی نماید ولی پولی از او دریافت نکند. این معامله صوری است ولی باطل نیست؛ معامله اگر به قصد فرار از دین باشد در هر صورتی باطل است.
- مجازات معامله صوری، اگر به قصد فرار از دین نباشد، مجازاتِ جرمی است که فرد با معامله صوری برای آن اقدام کرده است؛ اما مجازات معامله به قصد فرار از دین، حبس از ۶ ماه تا دو سال، جزای نقدی از ۶ میلیون تومان تا ۲۴ میلیون تومان یا جزای نقدی به میزان نصف محکوم به است.
اثبات معامله صوری
بر اساس ماده ۲۱۸ مکرر قانون مدنی، هرگاه طلبکار با ارائه دلایل، ادعا کند که بدهکار برای فرار از دین قصد فروش اموال خود را دارد، دادگاه می‌تواند حکم توقیف اموال او را صادر کند و فرد بدون اجازه دادگاه حق فروش اموال خود را نخواهد داشت.
تاریخ انجام این معامله معمولا تاریخ وقوع دعوایی دیگر در دادگاه است و انتقال به اشخاص نزدیک صورت می‌گیرد. یک وکیل با سابقه می‌تواند با توجه به همین امر صوری بودن معامله را به اثبات برساند.
معامله صوری در قانون مدنی
بر اساس ماده ۲۱۸ قانون مدنی، هرگاه مشخص شود معامله با قصد فرار از دین به صورت صوری انجام شده، آن معامله باطل است. بر اساس این ماده «هر کسی با قصد فرار از ادای دین و تعهدات مالی موضوع اسناد لازم الاجرا و کلیه محکومیت‌های مالی، مال خود را به دیگری انتقال دهد، به نحوی که باقی مانده اموالش برای پرداخت بدهی او کافی نباشد، عمل او جرم تلقی و مرتکب به چهار ماه تا دو سال حبس تعزیری محکوم خواهد شد» اگر انتقال گیرنده نسبت به این جرم آگاهی داشته باشد، شریک جرم شناخته می‌شود.
سخن پایانی
امروزه با پیشرفت زندگی، معاملات گسترش زیادی داشته‌اند. برخی از افراد با زیر پاگذاشتن قانون اقدام به انجام معاملات صوری کرده‌اند. شما می‌توانید سوالات خود را در این زمینه، سایر عقود و امور حقوقی، از کارمنتو بپرسید. مشاوران این مجموعه به صورت تلفنی و آنلاین راهنمای شما هستند و می‌توانید بدون دغدغه مسائل خود را حل نمایید.
