ممکن است با شنیدن نام مشاغل سخت، شغل‌هایی از قبیل کار در معدن یا جوشکاری داخل مخازن، در ذهن شما تداعی شود؛ اما جالب است بدانید که عوامل فیزیکی و جسمی، تنها فاکتورهای موثر در تعیین سختی کار نیستند. یکی دیگر از فاکتورهای تاثیر گذار، فشار‌های روانی و روحی ناشی از انجام کار است. با توجه به شرایط حساس این مشاغل، قانون کار شرایط ویژه‌ای را برای افرادی که در این زمینه‌ها فعالیت دارند، در نظر گرفته است. در این مقاله، ابتدا به تعریف مشاغل سخت و بررسی لیست کاملی از اسامی آن‌ها می‌پردازیم. درنهایت، چگونگی تقاضای سختی کار و قوانین مرتبط با این مشاغل را بیان می‌کنیم.
جهت کسب اطلاعات در خصوص مشاغل سخت، با نصب اپلیکیشن کارمنتو و مراجعه به بخش خدمات مشاوره بیمه و قانون کار، از کارشناسان این حوزه مشاوره دریافت کنید.
تعریف مشاغل سخت و زیان آور
اگرچه هر شغلی دارای سختی‌های خاص خود است، اما برخی از مشاغل، همراه با آسیب‌های جدی روحی یا جسمی هستند. از این رو در قانون، تعریف مشخصی برای کار‌های سخت وجود دارد. در تبصره 2 ماده 76 قانون تامین اجتماعی، مشاغل سخت و زیان آور، اینگونه تعریف شده‌اند:
مشاغل سخت و زیان آور، به کار‌هایی گفته می‌شود که در آن‌ها فرد شاغل، تحت تاثیر عوامل فیزیکی، شیمیایی و بیولوژیکی غیر استاندارد محیط کار، با تنش‌هایی (جسمی و روانی) به مراتب فراتر از ظرفیت طبیعی خود مواجه است. در نتیجه، افراد تحت تاثیر این فشار‌ها به بیماری و عوارض شغلی مختلفی مبتلا می‌شوند. در این مشاغل، با به‌کارگیری تمهیدات فنی، مهندسی، بهداشتی، ایمنی و… می‌توان صفت سخت و زیان‌آور بودن را از برخی از آن‌ها، کاهش یا حذف نمود.
طبق این تعریف در می‌یابیم که مشاغل سخت، خود به دو دسته زیر تقسیم می‌شوند:
الف- شغل‌هایی که کارفرما با به‌کارگیری تمهیدات مختلف و تدابیر فنی مناسب، می‌تواند سختی و زیان‌آوری آن‌ها را حذف کند.
ب- شغل‌هایی که ذاتا سخت و دشوار هستند. در این دسته، با به‌کارگیری انواع امکانات و شرایط، سختی کار، فقط تا حدی، کاهش می‌یابد اما حذف نمی‌گردد.
بنابراین، برخی از کار‌های زیان‌آور با استفاده از تمهیدات مناسب، می‌توانند تبدیل به شغل‌های معمولی شوند. به طور مثال کارفرمایان در شغل‌های صنعتی از قبیل کارگاه‌های جوشکاری، موظف هستند که تجهیزات ایمنی را برای کارگران فراهم کنند. در نتیجه فرد در شغل جوشکاری با استفاده از عینک مخصوص می‌تواند از آسیب‌های مربوطه در امان بماند.
در برخی دیگر از این مشاغل، صفت سختی و زیان آوری، جزو جدا نشدنی از آن‌هاست. به طور نمونه، با فراهم سازی تجهیزات مناسب برای کارگران مشغول در معدن، تنها می‌توان سختی کار آن‌ها را تا حد قابل تحملی کاهش داد.
لیست مشاغل سخت و زیان آور
شورای عالی کار، لیستی از اسامی مشاغل سخت و زیان آور را ارائه کرده است، که توسط وزارات کار و بهداشت نیز به تصویب رسیده است. در ادامه به معرفی این کار‌ها می‌پردازیم:
- کار کردن در هر نوع معدن زیر زمین یا روی زمین، به طوری که کارگران در راهروهای سر پوشیده یا تونل‌ها به استخراج بپردازدند.
- کار در بخش استخراج معادن، که در آن کارگران در میله‌ها، تونل‌ها و راهروهای معدن مشغول به فعالیت باشند. این فعالیت‌ها شامل منفجر کردن، حمل مواد جدا شده بر اثر انفجار، اداره تاسیسات آب و برق در داخل معدن و… است.
- کار در انواع مخازن سر پوشیده و حفر قنات‌ها، انواع چاه‌ها، فاضلاب‌ها و تونل‌های زیرزمینی.
- هر گونه فعالیت مستمر در مجاورت کوره‌های ذوب به طوری که نیروی کار در معرض بخار‌های زیان‌آور و حرارت باشد. همچنین تخلیه و حمل مواد مذاب کوره‌های در حال کار را نیز شامل می‌شود.
- نیرو‌های کار که به طور مستمر در گندآب‌رو‌ها، جمع‌آوری و دفن زباله شهری، سالامبورسازی، دباغی و روده پاک کنی مشغول هستند.
- کارگران مشغول به کار در انواع واحد‌های دامداری و طیور، که به طور مستمر در بخش جمع آوری، انتقال و انبار کردن کود و همچنین نظافت طویله، اصطبل، سالن‌های پرورش طیور و موارد مشابه فعالیت دارند.
- نیرو‌های کاری که به صورت مداوم بر روی خطوط و پست‌های انتقال برق با فشار 63 کیلو وات و بالاتر از آن، فعالیت دارند.
- کار کردن در حوزه پخت آسفالت دستی، قیرپاشی، شن پاشی و مالچ پاشی.
- جوشکاری در مخازن
- تمامی فعالیت‌های که فرد در هنگام انجام آن‌ها در معرض اشعه‌های رادیواکتیو و پرتو‌های یون ساز قرار بگیرد و امکان ابتلا به بیماری‌های حاصل از اشعه، برای فرد وجود داشته باشد.
- کار کردن در انواع محیط‌های با فشار زیاد، مانند کار غواصی
- آتش‌نشانی
- افراد مشغول به کار در انواع مکان‌های با آلودگی صوتی بسیار زیاد، به طوری که حتی با رعایت مقررات، ممکن است فرد دچار کاهش شنوایی یا کری شود.
- کار کردن در بخش سم پاشی باغ‌ها و مزرعه‌ها، همچنین ضدعفونی کردن محیط‌های آلوده مانند طویله‌ها و مرغداری ها
- فعالیت در مشاغل مربوط به تولید و ترکیب سم‌ها و حشره کش‌ها.
- خبرنگاری
- کار با انواع وسایل ارتعاش آور، به نحوی که سلامتی کارگران را تحت تاثیر قرار دهند.
- نیرو‌های مشغول به کار در ندامتگاه‌ها و زندان‌ها که به صورت مستقیم با افراد زندانی ارتباط دارند.
- نیرو‌های مشغول به کار درمراکز روان درمانی که به صورت مستقیم با بیماران روانی ارتباط دارند.
- نیرو‌های مشغول به کار در بخش‌های مامایی، هوشبری، فوریت‌های پزشکی، علوم آزمایشگاهی و مشاغل زیر مجموعه آن‌ها.
- رانندگان در بخش‌های مسافربری درون شهری و برون شهری، حمل و نقل بار و وزارت راه و شهرسازی در جاده‌ها.
فرایند تقاضای سختی کار چگونه است؟
با وجود ارائه لیست کاملی از مشاغل سخت و زیان آور، ممکن است برخی از کار‌ها با شرایط بسیار سخت در این لیست معرفی نشده باشند. بنابراین فرد از مزایای قانونی مشاغل سخت بی بهره خواهد بود. اگر شما هم در چنین شرایطی قرار دارید، می‌توانید درخواست تقاضای سختی کار بدهید. در ادامه، فرایند و مراحل این درخواست را بیان خواهیم کرد.
شما می‌توانید به صورت فردی، به عنوان کارگر، کارفرما یا از طریق مراجع و نهاد‌های رسمی، تقاضای سختی کار را به اداره کل تعاون کار و رفاه اجتماعی ارائه دهید. این مراجع شامل تشکل‌های کارگری و کارفرمایی، وزارت کار و امور اجتماعی، وزارت بهداشت و درمان و آموزش پزشکی و صندوق تامین اجتماعی هستند.
در مرحله اول، شما باید فرم‌های مرتبط با درخواست خود را تکمیل کنید. برای این تقاضا، دو نوع فرم موجود است. اگر به صورت فردی اقدام می‌کنید، فرم 1 را باید ارائه دهید. در صورتی که از طریق افراد دیگر یا مراجع و مجموعه‌های مجاز اقدام می‌کنید، فرم شماره 2 را باید تکمیل کنید.
در مرحله بعد، کمیته‌ای متشکل از کارشناسان وزارت بهداشت، درمان و آموزش پزشکی و بازرسان وزارت کار و امور اجتماعی با بازدید از شرایط کار شما، سوابق و شرایط کاریتان را بررسی خواهند کرد. در نهایت، در صورت تایید مدارک ارائه شده توسط کمیته بدوی و تجدید نظر استانی، سختی کار تصویب می‌گردد.
ساعت کاری مشاغل سخت و زیان آور به چه صورت است؟
به صورت کلی و با توجه به قانون کار، نیرو‌های شاغل موظف هستند در هفته 44 ساعت کار کنند. با تقسیم این عدد به روز‌های هفته، به میزان 7.33 ساعت کار روزانه می‌رسیم که در واقع در خیلی از مراجع به حداکثر 8 ساعت کار در روز، تبدیل شده است. این قانون در مورد مشاغل سخت و زیان آور متفاوت است. ساعت کاری شغل‌های سخت، با توجه به شرایط کاری دشوار آن‌ها و به منظور جلوگیری از آسیب‌های جدی، نسبت به سایر مشاغل کمتر است. بر اساس ماده 52 قانون کار، افراد مشغول در این حوزه‌ها، نباید از 36 ساعت در هفته (6 ساعت در روز) بیشتر کار کنند. همچنین اضافه کاری در این شغل‌ها ممنوع است. (ماده 61 قانون کار)
بازنشستگی در مشاغل سخت و زیان آور
افراد در مشاغل عادی می‌توانند با داشتن حداقل 30 سال سابقه کاری و با توجه به شرایط سنی بازنشسته شوند، اما درمورد مشاغل سخت شرایط کمی متفاوت است. در مشاغل سخت و زیان آور (مطابق تبصره 2 قانون بازنشستگی پیش از موعد)، بدون در نظر گرفتن شرط سنی، فرد می‌تواند با داشتن حداقل 20 سال متوالی یا 25 سال متناوب سابقه پرداخت بیمه، درخواست بازنشستگی کند. شما باید تقاضا خود را به اداره کار و امور اجتماعی استان‌ها ارائه دهید تا در نهایت در کمیته‌های استانی، مورد بررسی قرار گیرد.
شاید برای شما هم، در مورد مفهموم متوالی یا متناوب بودن سابقه پرداخت بیمه سوال ایجاد شود. در این بخش به بررسی دقیق‌تر این موضوع می‌پردازیم:
اگر تعطیلات رسمی یا هفتگی، مرخصی‌های استحقاقی، مرخصی بدلیل فوت (پدر، مادر و همسر) و… در فواصل اشتغال به کار‌های سخت قرار بگیرند، جز سابقه کار محسوب می‌شوند. همچنین موارد زیر نیز بر توالی سابقه اشتغال تاثیر نمی‌گذارند:
- ایام خدمت در جبهه و دوران خدمت سربازی (در صورتی که فرد حداکثر تا دوماه پس از خدمت سربازی ب شغل خود بازگردد یا در کار سخت دیگری مشغول به کار شود.)
- ایام تعطیلی کارگاه به دلیل عوامل طبیعی مانند سیل، زلزله و…
- مدت زمان استفاده از بیمه بیکاری ( فرد بعد از پایان مدت زمان این بیمه، باید بلافاصله در کار سخت دیگری مشغول شود)
- ایام اسارت آزاده‌های سیاسی
دوران بیکاری بدون داشتن بیمه بیکاری، کار کردن در مشاغل آزاد یا کار‌های عادی، مرخصی بدون حقوق و غیبت غیر موجه بیشتر از ده روزکه منجر به اخراج موقت یا دائم فرد شود و… باعث ایجاد تناوب در سابقه اشتغال می‌شوند.
بیمه در مشاغل سخت و زیان آور
مشاغل سخت و زیان آور، در نحوه دریافت بیمه نیز، با دیگر شغل‌ها متفاوت هستند؛ در واقع، اصلی‌ترین تفاوت مشاغل سخت و آزاد، در پرداخت حق بیمه است. در این مشاغل، با پرداخت حق بیمه یک ساله، 18 ماه سابقه بیمه برای فرد محاسبه می‌شود. همچنین پرداخت حق بیمه در این شغل‌ها نیز متمایز است. در مشاغل عادی، کارفرما موظف به پرداخت 23 درصد از حق بیمه نیرو‌های کار خود است. این میزان در مشاغل سخت 4 درصد افزوده می‌شود؛ یعنی سهم کارفرما 27 درصد تعیین شده است. کارفرمایان برای نیرو‌های مجموعه خود، که قبل از سال 83 در این حوزه مشغول به کار بوده‌اند، موظف به پرداخت حق بیمه 31 درصدی هستند.
مرخصی در مشاغل سخت و زیان آور
افراد در مشاغل سخت و زیان آور، به دلیل فرسودگی بیشتر جسمی و روحی، از مرخصی بیشتری هم نسبت به سایر کار‌ها بهره می‌برند. مرخصی مشاغل سخت، بر طبق ماده 65 قانون کار، 5 هفته در سال است. برای بازیابی هرچه بهتر انرژی و استراحت، بهتر است از این مرخصی در پایان هر 6 ماه استفاده شود.
مشاوره مشاغل سخت در زمینه بیمه، قرارداد و…
قوانین مربوط به مشاغل سخت و زیان آور، احتمالا برای بسیاری از افراد گیج کننده به نظر می‌رسد. این امر بسیار طبیعی است، زیرا مفاد مربوط به این قوانین، گوناگون و تخصصی است. همچنین، درک درست از بار معنایی کلمات در قانون از منظر حقوقی، از اهمیت بالایی برخوردار است. استفاده از خدمات مشاوره در زمینه‌های حقوقی، می‌تواند برای شما بسیار کمک کننده باشد. شما می‌توانید با مشاوره افراد متخصص و با تجربه، از گمراهی و مشکلات احتمالی در روند کار خود، جلوگیری کنید و با آگاهی کامل در زمینه‌های مختلف اقدامات لازم را انجام دهید. بنابراین اگر در یکی از شغل‌های سخت، مشغول به کار هستید و می‌خواهید درخواست بازنشستگی بدهید، یا هر سوالی در مورد پرداخت حق بیمه، سابقه بیمه، مرخصی، ساعت کاری، قرارداد و… دارید، پیشنهاد ما به شما استفاده از خدمات مشاوره یک موسسه معتبر است. همچنین، اگر شغل شما با شرایط بسیار سخت، در لیست اسامی این کار‌ها نیست، می‌توانید با کمک یک مشاور متخصص که با تمامی جنبه‌های قانونی آشنایی دارد، درخواست سختی کار دهید.
مشاوره مشاغل سخت با کارمنتو
در این مقاله به بررسی مفهموم مشاغل سخت و قوانین مربوط به آن پرداختیم. همانطور که در این مقاله اشاره کردیم، قوانین مربوط به این مشاغل در زمینه‌های بازنشستگی، بیمه، ساعت کاری، مرخصی و… با کار‌های عادی، تفاوت‌های زیادی دارند. آگاهی کامل از این قوانین، با توجه به شرایط حساس و دشوار کاری این مشاغل، بسیار با اهمیت است. موسسه کارمنتو با ارائه خدمات مشاوره در حوزه‌های مختلف کسب و کار از جمله بیمه و قانون کار، امور حقوقی، کارآفرینی و… آماده خدمت رسانی به شماست. شما می‌توانید با استفاده از خدمات مشاوره رایگان آنلاین و مشاوره تلفنی با کارشناسان متخصص در هر حوزه، چالش‌های پیش روی خود را برطرف کنید.
